یادداشت اختصاصی از حسن خیرآبادی

امام رضا (علیه السلام) و حدیث شریف سلسلة الذهب

حضرت علی ابن موسی الرضا(علیه السلام) هشتمین امام شیعیان فرزند امام موسی کاظم(علیه السلام) و پدر امام محمد تقی(علیه السلام) در یازدهم ذی القعده سال ۱۴۸ هجری قمری در شهر مدینه دیده به جهان گشودند.

صفحه اقتصاد -

یکی از القاب مشهور ایشان، رضا(به معنای خوشنودی) است که در تفسیر معنای آن امام جواد (علیه‌السلام) امام نهم و فرزند ایشان می‌فرمایند : «خداوند لقب رضا را به ایشان داد زیرا خداوند متعال در آسمان و رسول الله(ص) و ائمه (علیهم السلام) در زمین از او خشنود بوده‌اند و ایشان را برای امامت برگزیده اند و همینطور (به خاطر خلق و خوی نیکوی شان) هم دوستان و حتی دشمنانشان از ایشان راضی و خشنود بود‌ند.

از دیگر القاب معروف ایشان « عالم آل محمد» است. علم ایشان بسیار زبان زد بوده است. تا جایی که ایشان در جلسات مناظره بسیاری (خصوصا با علمای ادیان مختلف) شرکت کردند که از تمام این مناظره ها سربلند بیرون آمدند.

از امام رضا (ع) سخنان گهربار بسیاری به ما رسیده است که یکی از آن سخنان، حدیث بسیار معروفی است که به حدیث شریف سلسلة الذهب مشهور است. قبل از بیان متن حدیث درباره وجه تسمیه آن توضیح داده می شود که سلسلة الذهب به معنای زنجیره طلایی و برگرفته از این موضوع است که تمام راویان این حدیث معصومین(علیهم السلام) هستند. یعنی حضرت این حدیث را از پدرشان امام کاظم(ع) و ایشان از امام صادق(ع) و ایشان از امام باقر(ع) تا به امیرالمومنین علی(ع) و ایشان از پیامبر اکرم(ص) و نهایتا پیغمبر(ص) از خداوند متعال نقل کرده اند.

(همچنین نقل شده که یکی از امیران سامانی، این حدیث را با طلا نوشت و دستور داد آن را با وی در قبر بگذارند. از این‌رو، برخی همین قضیه را وجه نام‌گذاری حدیث به سلسلة‌الذهب دانسته‌اند.)

برخی با توجه به اینکه این روایت از قرن سوم هجری قمری به بعد توسط افراد زیادی نقل شده است و احتمال توافق یا همدستی بر دروغ آن منتفی است، آن را حدیث متواتر دانسته‌اند.

ایشان فرمودند: «شنیدم از پدرم موسی بن جعفر (ع) که فرمود شنیدم از پدرم جعفر بن محمّد (ع) که فرمود شنیدم از پدرم محمّد بن علی (ع) که فرمود شنیدم از پدرم علی بن الحسین (علیهما السّلام) که فرمود شنیدم از پدرم حسین بن علی (ع) که فرمود شنیدم از پدرم امیرالمؤمنین علی بن أبی طالب (ع) که فرمود شنیدم از رسول خدا (ص) که فرمود شنیدم از جبرئیل که گفت شنیدم از پروردگار عزّ و جلّ فرمود: «کَلِمَةُ لا إلهَ إلّا اللّهُ حِصنی فَمَن دَخَلَ حِصنی اَمِنَ مِن عَذابی بِشُروطِها وَ أنَا مِن شُروطِها»،

کلمه‌ «لا إِلهَ إِلَّا اللَّهُ‌» دژ و حصار من است. پس هر کس داخل دژ و حصار من شود، از عذاب من ایمن خواهد بود.» پس هنگامی که مَرکب حضرت حرکت کرد با آواز بلند فرمود با شروط آن و من یکی از آن شروط هستم.

این حدیث را حضرت هنگامی که قصد عبور از نیشابور و سفر به مرو را داشته‌اند روایت کرده‌اند. که در آن علاه ‌بر تاکید فراوان بر جایگاه والای اهل بیت(علیهم السلام)، تنها راه رسیدن به مفهوم واقعی دین را تمسک جستن به سیره و ولایت اهل البیت(علیهم السلام) دانسته اند.

شیخ صدوق در کتاب “عیون اخبار الرضا” بیان کرده‌اند که امام رضا(ع) پس از بیان کردن حدیث سلسله الذهب، عبارت دیگری نیز به آن حدیث اضافه می‌کنند:

ولایه امیرالمؤمنین علیه السلام حصنی فمن دخل حصنی امن من عذابی

ولایت امیرالمومنین (ع) دژ من است و هرکس داخل این دژ شود، از عذاب من ایمن خواهد بود.

حدیث سلسله الذهب، از محکم‌ترین احادیث قدسی است که کتاب‌های بسیاری آن را نقل کرده‌اند. این منابع محدود به کتب عالمان شیعه هم نمی‌شود و بسیاری از عالمان اهل سنت نیز این حدیث را در کتب خود ذکر کرده‌اند. مهم‌ترین منابعی که حدیث سلسله الذهب را نقل کرده‌اند، عبارتند از: ((عیون اخبار الرضا از شیخ صدوق - روضة الواعظین و بصیرة المتعظین از فتال نیشابوری - بشارة المصطفی لشیعة المرتضی از طبری آملی - امالی از شیخ طوسی - جامع الاخبار از شعیری - شواهد التنزیل لقواعد التفضیل از حسکانی و...)

امید که ما نیز با عنایت حضرت امام رضا(ع) و توجه ویژه اهل البیت(علیهم السلام) در دژ محکم خداوند قرار گرفته و همواره در مسیر ایشان گام برداریم.

والسلام علی من اتبع الهدی