یادداشت اختصاصی از مریم فرشاد پژوه
قرمز بودن اقتصاد سبز
سیاستگذاران و برنامه ریزان از دانش کافی در مورد محیط زیست برخوردار نیستند و با طرح هایی که در کشور اجرا می شود نه تنها توجیه اقتصادی ندارند بلکه لطمات جبران ناپذیری به محیط زیست وارد می کنند. به امید روزی که اقتصاد سبز در کشورمان قرمز نباشد.
کره خاکی ما اساسی ترین منبع تامین احتیاجات بشر بوده است. اگرچه همیشه انسان ها تمایل به بهبود و معیشت و ارتقای سطح زندگی داشته اند،اما با به کارگیری نادرست منابع خام به خصوص پس از انقلاب صنعتی، زیان های جبران ناپذیری برای سلامت زمین به بار آورده است.
بدون ارزیابی و با نادیده گرفتن ظرفیت های قابل تحمل محیط زیست و با تغییر زیستگاه متناسب با نیازهای جامعه و برخی فعالیت های بشری به طورمستقیم وغیرمستقیم ، رشد جمعیت ، مصرف بیش از حد نیاز، جنگل زدایی، بهره برداری نامناسب ازمنابع طبیعی و بهره کشی از محیط زیست ، الگوی درازمدت مصرف بی رویه سبب ویران سازی زیستگاه و گرم شدن زمین و از میان رفتن تنوع زیستی، اسیدی شدن اقیانوس ها موجب بحران و فروپاشی زیست محیطی را به دنبال داشته است . با این فعالیت های ویران ساز انسان ها یک رویداد انقراض آغاز شده است.
در دو دهه گذشته دیدن آثار زیان باری چون بالارفتن دمای اتمسفر، تخریب زیست کره و آلودگی پسماندهای صنعتی از یک سو و کاسته شدن منابع از سوی دیگر و حفاظت از منابع طبیعت تجدیدناپذیر و رعایت حقوق نسل های فعلی و آینده سیاستگذاران کشورهای توسعه یافته را به ایجاد دگرگونی در شیوه برنامه ریزی توسعه پایدار و مدیریت صحیح در کره زمین تشویق کرده است. دستاورد این بازنگری و دگرگونی در منش اقتصادی، شکل گیری جنبشی با عنوان اقتصاد سبز است.
سبز بودن اقتصاد یعنی صنعت کم کربن ،استفاده از انرژی های پاک ،محصولات کشاورزی سالم و ارگانیک و مدیریت پسماندها و پساب ها و ترویج مواد سوختنی سازگار با محیط زیست و توسعه حمل و نقل عمومی سبز و غیرفسیلی را به همراه دارد.
اقتصاد سبز به معنای اقتصاد دوستدار محیط زیست است وهدف، توسعه پایدار زیست محیطی خواهد بود و اقتصادی است که در وضعیت رفاه انسان پیشرفته و برابری اجتماعی به دست می آید و در مقابل، خطرات زیست محیطی را کاهش می دهد ومنجر به رشد اقتصادی می شود.اقتصاد سبز درصدد است که فعالیت های تجاری از این پس با روشی پایدارتر انجام شود.به گونه ای که تجارت و زیرساخت های آن بر پایه حفظ طبیعت و محیط زیست پایدار با سرمایه گذاری و توسعه اقتصادی رونق بهتری یابد.
همزمان با حرکت جهان به سمت تولید سوخت های هیدروژنی کشورهای نفت خیز خاورمیانه نیز با این عمل همراه شده و پروژه هایی را برای تولید و صادرات هیدروژن سبز کلید زده اند. باتوجه به روند سریع کشورها به سمت انرژی های پاک خاورمیانه می خواهد به جهان نشان دهد که صرفا صادرکننده نفت خام نیست می تواند انرژی های پاک صادر کند. بزرگترین تولیدکننده نفت منطقه عربستان نیز نگاهی به تولید هیدروژن سبز و بدست آوردن سهمی از بازار نوظهور این سوخت دارد.
اما در هر مقوله ای صنعتی شدن منجر به بروز مسائل زیست محیطی می گردد. دنیا به این نتیجه رسیده است که حفظ تنوع زیستی می تواند منابع اقتصادی آنان را تامین کند و در وضعیت فعلی و بحران اقتصادی در جهان با محرک های اقتصادی فراوانی از سوی دولت ها برای مهار این بحران تزریق می شود و بسیاری از اقتصاددانان معتقدند که بخش عمده ای از این سرمایه گذاری ها به سوی محیط زیست روانه شود تا بتواند اقتصاد پایدار را تضمین کند.
در اقتصاد سبز رشد اشتغال و درآمد توسط سرمایه گذاری های دولتی و خصوصی در فعالیت های اقتصادی، زیرساخت ها و دارایی هایی هدایت می شود که امکان کاهش انتشار کربن و آلودگی و افزایش بهره وری و جلوگیری از نابودی زیستی را فراهم می کند. هدف سبزبودن این اقتصاد افزایش تولید کالا و خدمات به گونه ای که به محیط زیست آسیب نرساند. با به کارگیری روش های سازگار با محیط زیست می توان باعث رشد اقتصادی و کاهش هزینه های تولید و افزایش کارایی و کاهش هزینه برای مصرف کننده و افزایش رقابت در بازار جهانی شود.
از موارد دیگری که به چشم می خورد برابری اجتماعی و زیست محیطی است. با رسیدن به اقتصاد سبز و پایدار می توان به کاهش فقر و نابرابری اجتماعی کمک کرد و با به کارگیری فناوری های سازگار با محیط زیست می توان رفاه و سلامت جامعه را تضمین کرد. درهرحال ممکن است سرمایه گذاری در اقتصاد سبز با چالش همراه باشد و برخی از سهامداران با سرمایه گذاری که در صنایع سنتی انجام داده اند مقاومت و مخالفت کنند ، اما دولت ها و بخش خصوصی باید بودجه و حمایت لازم را برای آنها فراهم کند. سرمایه گذاری در این بخش امکان دارد در ابتدا منجر به کاهش رشد اقتصادی شود اما در بلندمدت منجر به رشد اقتصادی سریع و پایدار خواهد شد.
با نگاهی به وضعیت اقتصاد سبز و کارایی و بهره وری آن در صنایع ایران و رعایت ملاحظات زیست محیطی در تولید محصولات نشانگر این است که رویکرد سنتی اقتصاد قهوه ای(استفاده حداکثری از منابع طبیعی بدون توجه به حقوق نسل های آینده که موجب تخریب و آلودگی زیستگاه می شود.) در کشور انجام می شود.
متاسفانه کشور ما تا رسیدن به جایگاه اقتصاد سبز فاصله زیادی دارد. با توجه به اهمیت موضوع در دنیای امروز مشکل بخش خصوص مساله تحریم است و این از موانعی است که در این مسیر موجود می باشد. با توجه به وضعیت نامطلوب اقتصاد سبز در کشور و منابع طبیعی به هدر رفته و مولفه های اقتصاد سبز در تولید وصنایع جایگاه چندانی ندارد و پیامدهای منفی چون برگشت محصولات صادراتی و از دلایل آن نادیده گرفتن استانداردهای هدف برای تولید غذای سالم شده است امری که سبب شده است بخش خصوصی سهم ناچیزی در بازارهای هدف داشته باشد.
بر اساس آمار منتشر شده متاسفانه شاخص از دست رفتن مرتع و انتشار مونوکسید کربن و روند شدت گازهای گلخانه ای روند منفی قابل توجهی برای کشور داشته است.کارشناسان این حوزه اعلام کرده اند که ایران در مقایسه با کشورهای منطقه نشان می دهد که ما در نابودی منابع طبیعی و کاهش سرمایه های اجتماعی سردمدار هستیم. از دلایل بی توجهی به اقتصاد سبزو پایدار فقدان برنامه ریزی و سیاست گذاری های کارآمد است تا عملکرد مناسبی را در بلند مدت در حوزه محیط زیست تضمین کند. همچنین لازم است اقتصاد و محیط زیست ارتباط متقابلی باهم داشته باشند.
از سویی دیگر سیاستگذاران و برنامه ریزان از دانش کافی در مورد محیط زیست برخوردار نیستند و با طرح هایی که در کشور اجرا می شود نه تنها توجیه اقتصادی ندارند بلکه لطمات جبران ناپذیری به محیط زیست وارد می کنند. به امید روزی که اقتصاد سبز در کشورمان قرمز نباشد.
نظر شما