یادداشت اختصاصی از مرتضی ابراهیمی طاهری
بحران مسکن سالمندان در ایران؛ تجربه جهانی و ضرورت بازنگری سیاست‌ها
به مناسبت روز اسکان معلولان و سالمندان
ایران در آستانه یک تحول جمعیتی جدی قرار دارد؛ جمعیت سالمندان به سرعت در حال افزایش است و بر اساس آمار رسمی، در سال ۱۴۰۴ حدود ۱۰ میلیون و ۲۰۰ هزار نفر از جمعیت کشور را سالمندان بالای ۶۵ سال تشکیل می‌دهند که معادل ۱۲ درصد جمعیت است. پیش‌بینی می‌شود این سهم تا سال ۱۴۳۰ به حدود ۳۰ درصد برسد و ایران به یکی از کشورهای پیر جهان تبدیل شود. با این روند، بحران مسکن سالمندان یکی از بزرگ‌ترین چالش‌های اجتماعی و اقتصادی پیش‌روی کشور خواهد بود.
در ایران، سیاست‌های موجود برای مسکن سالمندان پراکنده و ناکارآمد هستند. طرح‌هایی مانند «شهر دوستدار سالمند» در عمل تأثیر ملموسی نداشته‌اند و بسیاری از شهرها هنوز از امکانات پایه‌ای مانند رمپ‌های مناسب، آسانسور استاندارد و سرویس‌های بهداشتی قابل دسترس برخوردار نیستند. بیش از ۶۰ درصد سالمندان به‌تنهایی زندگی می‌کنند و ۷۵ درصد این گروه را زنان تشکیل می‌دهند؛ بسیاری از آنان با کمبود مسکن مناسب، محدودیت دسترسی به خدمات شهری و هزینه‌های بالای اجاره یا تعمیرات مواجه‌اند.
مقایسه ایران با کشورهای پیشرفته، نشان می‌دهد که بحران سالمندی و مسکن قابل مدیریت است. در فنلاند، مدل «Housing First» با تمرکز بر تأمین مسکن پایدار و خدمات اجتماعی همراه، موفق شده است تعداد افراد بی‌خانمان سالمند را بیش از ۷۰ درصد کاهش دهد و زندگی مستقل سالمندان را با کیفیت بالاتر تضمین کند. ژاپن با ترکیب سیاست‌های حمایتی و فناوری، از جمله هوش مصنوعی و ربات‌ها، امکان زندگی مستقل و امن برای سالمندان را فراهم می‌کند و از طریق بیمه مراقبت بلندمدت، سرمایه‌گذاری در تأسیسات مسکن سالمندان را پشتیبانی می‌کند. آلمان نیز با رویکرد «زندگی مستقل با پشتیبانی» و توسعه مدل‌های هم‌زیستی سالمندان، توانسته است انزوای اجتماعی را کاهش دهد و کیفیت زندگی سالمندان را بهبود بخشد.
ایران می‌تواند از این تجارب بهره‌مند شود. ضروری است که سیاست‌های مسکن سالمندان به صورت جامع بازنگری شده و اقدامات عملیاتی زیر انجام شوند:
تدوین استانداردهای ملی برای مسکن سالمندان: طراحی خانه‌ها و آپارتمان‌ها با رمپ، آسانسور، سرویس بهداشتی قابل دسترس و دیگر امکانات مورد نیاز.
مناسب‌سازی زیرساخت‌های شهری: پیاده‌روها، حمل‌ونقل عمومی و خدمات شهری باید به گونه‌ای طراحی شوند که دسترسی سالمندان آسان باشد.
حمایت مالی و تسهیلات ویژه: ارائه وام کم‌بهره، یارانه اجاره و کمک‌های مالی برای خرید یا تعمیر مسکن مناسب سالمندان.
توسعه طرح‌های «شهر دوستدار سالمند» با تمرکز واقعی بر زیرساخت و خدمات: نه تنها تبلیغاتی، بلکه عملی و قابل سنجش.
استفاده از فناوری و نوآوری: بهره‌گیری از فناوری‌های هوشمند و رباتیک برای حمایت از زندگی مستقل سالمندان و کاهش فشار بر مراقبان انسانی.
آموزش نیروی انسانی متخصص: ایجاد فرصت‌های شغلی و آموزش برای مراقبت حرفه‌ای از سالمندان در سطح ملی.
بازنگری فوری و جامع در سیاست‌های مسکن و اسکان سالمندان، نه تنها کیفیت زندگی این گروه را بهبود می‌بخشد، بلکه فشار اقتصادی و اجتماعی بر خانواده‌ها و دولت را کاهش می‌دهد و ایران را آماده مواجهه با جامعه‌ای پیرتر می‌کند. تجربه جهانی نشان می‌دهد که با برنامه‌ریزی صحیح، بحران سالمندی می‌تواند مدیریت شده و فرصت‌های اجتماعی و اقتصادی جدیدی ایجاد شود.
نظر شما