ورود بانک مرکزی به دنیای فین‌تک؛ تحولی بزرگ در بازار طلا
ورود بانک مرکزی به بازار آنلاین طلا، نقطه عطفی در تنظیم‌گری معاملات دیجیتال؛ پایان بی‌قاعدگی در پلتفرم‌های فعال و آغاز مرحله‌ای نوین از قوانین هوشمند در دنیای فین‌تک ایران.
بازار پیچیده و پرهیاهوی خرید و فروش طلا در بستر پلتفرم‌های دیجیتال ، این روزها به کانون توجهات سیاست‌گذاری پولی کشور تبدیل شده است. بازاری که در کمتر از دو سال، بیش از ۲.۵ تن طلا را میان بیش از سه میلیون کاربر فعال منتقل کرده و امروز، به‌گفته منابع رسمی، متشکل از بیش از ۵۰۰ پلتفرم غیررسمی یا نیمه‌رسمی است. بازاری که نه بانک است و نه صرافی ، اما میلیون‌ها تراکنش مالی و کالایی را در شبانه‌روز مدیریت می‌کند.
دستور فرزین برای تدوین مقررات فین‌تک‌ها و پلتفرم‌های طلا
چیزی که باعث حساسیت بیشتر سیاست‌گذاران شده، تنها حجم بالای معاملات نیست؛ بلکه نقدینگی جدید ی است که در این چرخه خلق می‌شود. واحدهای طلایی که در حساب کاربران به‌صورت اعتباری گردش می‌کنند، اما پشتوانه واقعی ندارند. این نوع جدید نقدینگی نه در جدول‌های تراز بانکی ثبت می‌شود و نه در حساب‌های رسمی دیده می‌شود، اما آثار مستقیم خود را بر تورم و انتظارات عمومی جامعه باقی می‌گذارد.
محمدرضا فرزین، رئیس‌کل بانک مرکزی، در جلسه‌ای با فعالان اقتصاد دیجیتال ، به این مسئله واکنش نشان داد و اعلام کرد: «بانک مرکزی با اصل فعالیت پلتفرم‌ها مخالفتی ندارد، اما معاملات باید واقعی باشند. خلق شبه‌پول طلا، یعنی ایجاد نقدینگی بی‌پشتوانه؛ و این نقطه، خط قرمز ماست.»
تسنیم نوشت، فرزین افزود که دوران فعالیت بی‌وقفه و شبانه‌روزی پلتفرم‌ها به پایان رسیده است و باید همانند بازارهای رسمی، ساعات کاری مشخصی داشته باشند تا امکان تسویه معاملات، نظارت و کنترل ریسک مهیا باشد. این تغییر رویکرد، نشان‌دهنده حرکت از ممنوعیت و مسدودسازی به سمت تنظیم‌گری هوشمند است.
عبور از مقابله تا حکمرانی نرم
فرزین از تشکیل کمیته‌ای مشترک برای تنظیم‌گری فین‌تک‌ها خبر داد؛ کمیته‌ای که با مشارکت بانک مرکزی، وزارت صمت و فعالان صنعت فین‌تک، وظیفه تدوین نخستین چارچوب رسمی سیاست‌گذاری در حوزه دارایی‌های دیجیتال دارای پشتوانه را برعهده دارد. او تأکید کرد که هدف بانک مرکزی، حذف فین‌تک‌ها نیست؛ بلکه «مسئول‌سازی» آن‌ها است. فرزین گفت: «ما قصد توقف نوآوری نداریم، اما با سوداگری ، خروج سرمایه و بی‌قانونی مقابله خواهیم کرد. پلتفرم‌های طلا نباید سپرده مردم را نگه دارند یا به اسم خرید، صندوق مجازی بسازند؛ مردم باید اطمینان داشته باشند که طلای خریداری‌شده واقعاً وجود دارد.»
این رویکرد بانک مرکزی با تدوین پنج شرط جدیدی برای فعالیت پلتفرم‌های طلا نیز همراه بوده است؛ شروطی که برای تصویب نهایی به هیئت دولت ارسال شده‌اند:
- وجود پشتوانه‌شمش استاندارد در بانک کارگشایی و خزانه‌های مورد تأیید بانک مرکزی
- احراز هویت خریداران و فروشندگان بر بستر سامانه‌های رسمی بانکی
- اتصال اجباری به سامانه جامع تجارت برای ثبت تمامی تراکنش‌ها
- تسویه وجوه طی حداکثر 48 ساعت و ممنوعیت کامل سپرده‌پذیری
- دریافت مجوز امنیتی پیش از تبلیغات از بانک مرکزی و پلیس فتا
اکنون شرط دیگری نیز افزوده شده است: فعالیت پلتفرم‌ها بر اساس ساعات کاری محدود و قابل‌کنترل. این اقدام عملاً نظم جدیدی را بر بازاری که شبانه‌روز فعال بوده، تحمیل می‌کند.
مهار نقدینگی و «اعتماد دیجیتال»
تحلیل‌گران اقتصادی، تعیین این ساعات کاری مشخص را بخشی از مدل جدیدی برای کنترل پولی معرفی می‌کنند. در گذشته، پلتفرم‌ها در هر ساعت از شبانه‌روز قادر بودند تراکنش‌هایی را انجام دهند که پشتوانه فیزیکی نداشتند. حالا، با تعطیلی شبانه و تسویه روزانه، بانک مرکزی امکان پایش دقیق گردش وجوه و جلوگیری از ایجاد نقدینگی مجازی را خواهد داشت.
یکی از مدیران حوزه فناوری مالی به تسنیم گفت: «تا زمانی که طلا بدون تسویه روزانه در فضای مجازی معامله می‌شود، پشت هر عدد قابل اطمینان نیست. قانون‌مند شدن ساعت فعالیت باعث شفافیت در حرکت بازار می‌شود.»
بانک مرکزی همچنین، از ایجاد انحصار جدید نیز پرهیز کرده است. فرزین اشاره کرد که رقابت در این بازار باید سالم باشد و بی‌قانونی‌ها کنار گذاشته شود؛ در این میان اتصال به سامانه جامع تجارت و پایگاه داده «شناسه ملی کالا» نیز ضرورت دارد تا گردش طلا کاملاً قابل رهگیری باشد.
شفافیت مالی از اقتصاد سایه
گزارش‌ها نشان می‌دهد که این تغییر، از برخورد قضایی سال گذشته به سمت سیاست تعامل مشروط، نشان‌دهنده شروع حکمرانی دیجیتال جدیدی در ایران است. مفهوم تنظیم‌گری هوشمند که اولین بار در سال ۱۴۰۲ مطرح شد، اکنون عملاً در بازار طلا در حال اجرا است. فرزین این رویکرد را تلاشی برای ایجاد تعادل میان آزادی اقتصادی و ثبات مالی توصیف کرده است.
چشم‌انداز آینده
اقتصاددانان اجرای این سیاست را دومین تجربه بزرگ بانک مرکزی پس از پروژه رمزریال می‌دانند. اما این بار، هدف چیزی فراتر از خلق ابزار جدید پرداخت است؛ کنترل رفتار بازار واقعی و تثبیت انتظارات تورمی. فرزین باور دارد که قانون‌مند شدن پلتفرم‌های طلا ، آرامش را به بازار ارز نیز بازخواهد گرداند.
در این میان، برخی فعالان اقتصاد دیجیتال بر این باورند که چنین نظارتی ممکن است منجر به تمرکز بیش از حد قدرت شود. آن‌ها خواهان ایجاد محیط آزمون تنظیم‌گری برای حفظ فضای نوآورانه در چارچوب‌های قانون‌مند هستند؛ پیشنهادی که ظاهراً موافقت ضمنی بانک مرکزی را دریافت کرده است.
دوره فعالیت بی‌وقفه اینترنتی این بازار، به پایان رسیده است؛ اکنون، پلتفرم‌ها موظف‌اند با استانداردهای حکومت شفافیت مالی فعالیت کنند. طبق اعلام فرزین: «دوران بی‌قانونی تمام شده و دوره نوآوری تنظیم‌شده آغاز شده است.»
نظر شما