یادداشت اختصاصی از حمیدرضا حاجی اشرفی
۱۳ آذر نقطه عطفی در صنعت بیمه ایران و کشورهای اسلامی
خدمات صنعت بیمه با تاخیر زمانی طولانی از اروپا به ایران آمد. از اواخر قرن سیزدهم هجری خورشیدی در سال های آخر حکمرانی قاجاریه ابتدا توسط انگلیسی ها و سپس روسها به دولت و مردم شهرنشین معرفی و فعال شد. تا ۱۳۱۴ بازار بیمه در انحصار شرکتهای اروپایی بود. لیکن در ۱۵ آبان ۱۳۱۴ اولین شرکت بیمه ایرانی تاسیس و به انحصار مطلق خارجی ها بر صنعت بیمه خاتمه داد.
در سایر کشورهای اسلامی نیز صنعت بیمه تقریبا در همان تاریخ شروع به فعالیت کرد لیکن فقهای مذاهب چهارگانه اهل سنت ایراداتی به معاملات بیمه از منظر شرعی وارد می دانستند. سه ایراد اصلی؛ غرری، ربایی، قماری بودن به عملیات بیمه گری خصوصا بیمه نامه های عمر وارد نمودند.
در بین علمای امامیه اختلاف دیدگاه بیشتر در مورد بیمه های عمر و سرمایه گذاری بود. اما اکثر مراجع مذهب تشیع اثنی عشری بیمه های رشته اموال، اشخاص، مسئولیت و مهندسی را از جمله نیازهای عقلی و ضروری جامعه بشری در جهت جبران خسارتها در هنگام وقوع حوادث گوناگون بعنوان یکی از عقود مستحدثه از نظر شرعی تایید نمودند. لیکن در خصوص بیمه های زندگی ( عمر ) در بین فقهای امامیه تفاوت دیدگاه کماکان وجود داشت، بطوریکه پس از انقلاب ۵۷ تا سال ۱۳۶۷ فروش محصول بیمه های عمر انفرادی بدلیل همین تفاوت دیدگاه ها دچار وقفه ده ساله گردید .لیکن پس از انقلاب بدلیل اینکه مرجعیت دینی علاوه بر صدور احکام شرعی در مقام سکانداری حکومت و تعیین تکلیف نهایی در باره این موضوع قرار گرفت و وفق قانون اساسی جدید، تصویب قوانین جدید رعایت کلیه احکام اسلام و مذهب تشیع اثنی عشری و تطابق قوانین با احکام اسلامی بر عهده شورای نگهبان قانون اساسی می باشد، سرانجام در ۱۳ آذر ۱۳۶۷ با تصویب نحوه اداره شرکت های بیمه در مجلس و تایید شورای نگهبان، مرجعیت دینی تشیع مهر تایید شرعی و قانونی بر انواع و اقسام معاملات بیمه ای منجمله انواع بیمه های عمر و سرمایه گذاری پس از قریب یک قرن مباحثه در حوزه ها و محافل دینی کشورهای اسلامی زد .
پس از تصویب و اجرا قانون مذبور بسیاری دیگر از علمای مذاهب چهارگانه برادران اهل سنت نیز با توجه به رعایت احکام شرعی در تصویب قوانین ایران ، نسبت به شرعی بودن انواع و اقسام معاملات بیمه ای مهر تایید زدند لیکن بسیاری از فقهای مذاهب چهارگانه هنوز بر ربایی ، غرری ، قماری بودن بیمه های عمر و سرمایه گذاری اشکال دارند . لذا سرانجام با ابتکار عمل علمای اهل سنت دانشگاه الازهر مصر در ۱۹۷۹ بطور موازی [ نهاد تکافل ] که سنت رسول الله ( ص) بوده و شباهت زیادی با عقود و قراردادهای تعاون محور دارد را تایید کردند و اولین شرکت تکافل ( شرکت های بیمه ای که بر اساس احکام اسلامی فعالیت می کنند ) در سودان و دومین در عربستان سعودی تاسیس و شروع به فعالیت کرد و اکنون تقریبا در همه کشورهای اسلامی شرکت های تکافل مستقیم و اتکایی فعالیت می کنند. شرکت های بیمه غربی نیز اقدام به تاسیس چند شرکت تکافل در اروپا و استرالیا نموده اند که پرتفوی قابل توجه ای نیز شرکت های تکافلی در دنیا دارند . در ایران چند سال پیش در دولت سیزدهم به چند شرکت بیمه مستقیم و اتکایی مجوز فعالیت صندوقهای تکافلی داده شد که متاسفانه تاکنون اجرایی نگردیده است!
فلسفه وجودی و برگزاری جشن سالگرد ۱۳ آذر - روز بیمه از سوی بیمه مرکزی ایران و پژوهشکده بیمه بدلیل تصویب قانونی که مهر تایید نهایی شرعی و قانونی بودن کلیه معاملات بیمه در ایران در بین کشورهای اسلامی در این روز زده شده می باشد.
نظر شما