یادداشت اختصاصی از حمیدرضا حاجی اشرفی
۱۳ آذر ،اجماع فقیهان متاخر امامیه و تایید بیمه گری با تصویب قانونی پس از انقلاب
پس از تصویب قانون اداره شرکت های بیمه در تاریخ ۱۳ آذر ۱۳۶۷ ، بیمه مرکزی ایران در اقدامی هوشمندانه و مدبرانه این روز را به عنوان [ روز بیمه ] برگزید و از سال ۱۳۸۵ هر ساله با حضور خانواده صنعت - مهمانان و اهالی رسانه مراسمی به همین علت برگزار می کنند .
پیمایشی در منابع آموزشی صنعت بیمه برای یافتن علت؛ نامگذاری ۱۳ آذر بنام روز بیمه؛ درمی یابیم که اطلاعات جامع و مدونی در این خصوص یافت نمی شود. لیکن برخی ها فقط می گویند؛ به علت اهمیت خدمات بیمه، یک روز در تقویم برایش در نظر گرفتند. جستجو بیشتر در می یابیم که پیش از انقلاب ،پانزدهم آبانماه سالروز تاسیس اولین شرکت بیمه ایرانی را بنام روز بیمه گرامی می داشتند .
لیکن از یکسو به دلیل انتقاد شرکت های دیگر که آن را تبلیغاتی رسمی برای رقیب مستقیم خویش در بازار می دانستند و از سوی دیگر پس از تاسیس بیمه مرکزی ایران این نهاد نظارتی بدنبال مدیریت منصفانه و متعادل و بی طرف در بازار بیمه بوده است.
لذا به دنبال فرصتی مغتنم برای نام گذاری روزی مستقل بودند تا هم مناقشه ای در بازار بیمه در این خصوص نباشد و هم اهالی خانواده بیمه همگی بر آن توافق داشته باشند. پس از تصویب قانون اداره شرکت های بیمه در تاریخ ۱۳ آذر ۱۳۶۷ ، بیمه مرکزی ایران در اقدامی هوشمندانه و مدبرانه این روز را به عنوان [ روز بیمه ] برگزید و از سال ۱۳۸۵ هر ساله با حضور خانواده صنعت - مهمانان و اهالی رسانه مراسمی به همین علت برگزار می کنند .
نگارنده صرفنظر از دلیل ظاهری نامگذاری ۱۳ آذر به عنوان روز بیمه ، مدتها بدنبال یافتن ریشه نقدهای به عقود بیمه پس از پیروزی انقلاب اسلامی در ایران بودم . مطالعات نشان می دهند رفع شبهه شرعی حلال یا حرام بودن عقود بیمه به عنوان معاملات جدید مستقل از سوی فقها و مجتهدین جامع الشرایط مذهب تشیع اثنی عشری که قانون اساسی و امور اقتصادی پس از انقلاب بر پایه تعالیم این مذهب بنیان گذاری شده؛ شبهات فعالیت مالی بیمه با اجماع فقهای طراز اول رفع ابهام می شد و با اعلام نظر قطعی حکومت اسلامی به طور صریح همه شبهات پایان می یافت.
آشنایی با نظریات شرعی و فقهی علمای مذاهب پنج گانه در مورد بیمه و تکافل در سال های اخیر نشان می دهند، علمای متقدم مذهب امامیه عقد بیمه را مغایر اصول شرع و غیر قابل قبول می دانستند و بر عکس علمای متاخر، انواع و اقسام خدمات بیمه منجمله بیمه های عمر اندوخته ساز (زندگی) را به عنوان یک عقد جدید و مستقل از نظر شرعی و عقلی جایز و معاملات بیمه را به نفع مسلمانان اعلام کردند.
تایید بیمه به عنوان عقد جایز و مستقل و مستحدثه از سوی امامیه بدین علت بسیار حائز اهمیت شد که امام خمینی، رهبر انقلاب اسلامی، یکی از فقیهان و مجتهدین جامع الشرایط مذهب امامیه و روحانی شاخص صاحب رساله عملیه بود. ایشان پیش از انقلاب مغایر شرع نبودن بیمه و انواع معاملات بیمه منجمله بیمه های عمر را در تحریرالوسیله اعلام نموده بودند، لیکن تصویب قانون اداره شرکت های بیمه فرصتی در زمان رهبری ایشان فراهم ساخت که به مناقشات چند ده ساله درون فقیهان مذهب امامیه خاتمه داد شود .زیرا اولین قانون بیمه ای که پس از انقلاب اسلامی تحت عنوان ؛ [ اداره شرکت های بیمه در ایران ] ده سال پس از استقرار جمهوری اسلامی در ۱۳ آذر ۱۳۶۷ در مجلس شورای اسلامی تصویب و به تایید فقهای شورای نگهبان رسید از دو منظر تاثیرگذار است :
۱- اختلافات فقهی مجتهدین مذهب امامیه در خصوص عقد بیمه با تصویب قانونی در مورد شرکت های بیمه در حکومت اسلامی برای همیشه خاتمه یافت .
۲- با تصویب این قانون کارشناسان هیات های مالی اسلامی کشورهای اهل تسنن به دلیل تایید عملیات بیمه شرکت های ایرانی از سوی حکومت اسلامی آن را به منزله نظارت شرعی علما در حکومت اسلامی بر صنعت بیمه به رسمیت شناختند! تایید علمای مسلمان کشورهای اهل سنت، مسیر همکاری های تکافلی که اصطلاحا تحت عنوان بیمه اسلامی در آن کشورها نامبرده می شود با بیمه گران ایرانی را هموار کرده است.
بیمه مرکزی از ۱۴۰۰ در حالی جهت تاسیس سیستم مالی اسلامی تکافل گامهای منقطع و کند برداشت که تائید شرعی بیمه گری در ایران از سوی فقیهان سایر کشورهای اسلامی، زمینه بسط همکاری های مشترک صنعت بیمه ایران با اقتصاد بزرگ دنیای اسلام را فراهم می کند و اقدامی کارآمد در مسیر توسعه اقتصاد کشور است.
بیمه و تکافل دو سیستم مالی در جهت حمایت از آحاد شهروندان و بنگاه ها و اقتصاد خرد و کلان جوامع در قبال رخداد انواع ریسک ها هستند. اینک این دو نهاد مالی ارزشمند در کشورهای مسلمان و غربی به همکاری های متقابل و دانش محور با هم رسیده اند .
روز بیمه را به کلیه همکاران فرهیخته و معزز و تلاشگران عرصه اقتصاد بیمه در سراسر کشور، صمیمانه تبریک و تهنیت عرض می نمایم .
۱۳ آذر روز بیمه گرامی باد
*کارشناس مطالعات ریسک و بیمه
نظر شما