گفتگوی «صفحه اقتصاد» با علی ظفرزاده؛ دبیرکل جمعیت تولید گرایان ایران
هدفگذاری رشد اقتصادی ۸ درصدی در برنامه هفتم توسعه تکرار می شود؟!
صفحه اقتصاد با علی ظفرزاده، مسائل و مشکلات مربوط به تحقق نیافتن رشد اقتصادی هدفگذاری شده کشور بررسی شده است. ظفرزاده، نماینده دوره ششم مجلس بوده
نرخ رشد اقتصادی، یک شاخص کلیدی و مهم در هر اقتصاد بوده و برای سال 1384 و بعد از آن در برنامه های پنجساله توسعه، تاکید بر این بوده که نرخ رشد اقتصادی 8 درصدی در هر سال تحقق پیدا کند. اهمیت تحقق رشد اقتصادی به این است که با افزایش مستمر نرخ رشد اقتصادی 8 درصدی در هر سال، نهایتاً درآمد سرانه هر فرد افزایش پیدا می کند.
در گفتگوی اختصاصی « صفحه اقتصاد » با علی ظفرزاده ، مسائل و مشکلات مربوط به تحقق نیافتن رشد اقتصادی هدفگذاری شده کشور بررسی شده است. ظفرزاده، نماینده دوره ششم مجلس شورای اسلامی و پس از آن دبیرکل جمعیت تولید گرایان ایران و مدتی هم در سازمان تامین اجتماعی، عضو هیأت مدیره بوده است.
*****
*در لایحه برنامه پنجساله هفتم توسعه، دولت پیشنهاد کرده که نرخ رشد اقتصادی کشور 8 درصد هدفگذاری شود. البته در سه برنامه پنجساله توسعه قبلی که در چارچوب سند چشم انداز 20 ساله ایران تصویب و اجرا شد، همین 8 درصد برای نرخ رشد اقتصادی هدفگذاری شده بود. با این حال، رشد اقتصادی 8 درصدی در هر سال محقق نشد.
در دهه 80 شمسی، میانگین رشد اقتصادی 5 درصد در سال بوده و میانگین رشد اقتصادی در دهه 90 حتی یک مقدار کمتر از صفر بوده و به طور متوسط منفی چهار دهم درصد بوده است. با توجه به این که جنابعالی سابقه نمایندگی مجلس را داشته اید و دبیرکل جمعیت تولید گرایان ایران هستید، به نظر شما باز همین نرخ رشد 8 درصدی در برنامه هفتم توسعه تصویب خواهد شد؟
-خیلی چیزها در برنامه های پنجساله توسعه نوشته می شود و وعده های زیادی در زمان انتخابات ریاست جمهوری مطرح شد. برای مثال، وعده داده شد که در مدت 4 سال، تعداد 4 میلیون واحد مسکونی می سازند، یا وعده دادند که نرخ تورم را تک رقمی می کنند، اما کدامیک از این وعده ها تحقق پیدا کرد؟ متاسفانه این نوع اظهار نظر کردن و وعده دادن، به یک روال تبدیل شده.
مجلس هم، به طور مکرر از این نوع هدفگذاری ها در مصوبات خودش دارد. در زمانی که نرخ دلار 23 هزار تومان بود، می گفتند نرخ ارز را کنترل می کنند ولی امروزه نرخ دلار به 50 هزار تومان رسیده و نرخ یورو، بدتر از نرخ دلار شده. قیمت سکه کامل که در سال 1401، یعنی یک سال قبل در حد 12 میلیون تومان بود، به حدود 30 میلیون تومان در حال حاضر رسیده است.
این وعده ها داده شده و نه تنها این وعده ها تحقق پیدا نکرد، بلکه برعکس وعده ها حرکت کرده ایم. بنابراین، با گفتار درمانی، مشکلات ما حل نمی شود و مردم هم این وعده ها و برنامه ها را باور نمی کنند.
*برخی از نمایندگان مجلس گفته اند چون در سال های گذشته، نرخ رشد اقتصادی 8 درصد در سال تحقق پیدا نکرد و تجربه این واقعیت را نشان داده، پس در وضع فعلی نرخ رشد اقتصادی را با رقم کمتری هدفگذاری کنیم ولی همان عدد کمتر را محقق کنیم. آیا کاهش دادن نرخ رشد اقتصادی هدف، راهکار خوبی هست یا این که همان هدفگذاری 8 درصدی خوب بوده و فقط یک اجماع در جامعه برای تحقق آن شکل بگیرد؟
-حداقل جلوی وقوع رشد اقتصادی منفی را بگیرند و اصلاً رشد اقتصادی مثبت نخواستیم. همچنین تورم را مهار کنند تا ملت بیش از این زیر بار تورم و گرانی نروند. مسئولان ما، باید طوری صحبت کنند که مردم، آنها را به عنوان دروغگو نشناسند و طوری حرف بزنند و عمل کنند که مردم، آنها را به عنوان فریبکار نشناسند.
اگر همین کارها را انجام بدهند، از آنها ممنون خواهیم بود. چرا که امکان تحقق رشد اقتصادی 8 درصدی وجود ندارد. اساساً تحقق رشد اقتصادی، با سرمایه گذاری بوده و با امید و آرزویی است که مردم به سرمایه گذاری و کار و کسب اطمینان پیدا می کنند.
در وضعیت فعلی، این مسئولان، جلوی فرار سرمایه ها به خارج از کشور را بگیرند و حتی با همین کارها از آنها تشکر می کنیم، یا اگر جلوی خروج نخبگان و فرار دانشمندان را بگیرند، ما از آنها تشکر می کنیم. بنابراین، در وضع فعلی، رشد اقتصادی 8 درصد محقق نمی شود ولی حداقل، جلوی منفی شدن نرخ رشد اقتصادی را بگیرند و جلوی منفی شدن نرخ رشد سرمایه گذاری را بگیرند.
معلوم است که در ایران و با این تورم بالا، با این گرانی فعلی، با بهره های سنگین و ترکیبی بانکی و با این مدیریت عمومی ناکارآمد، چه اتفاقاتی رخ می دهد. معلوم است که وقتی در مدت یک سال، وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی عوض می شود، یا به طور مکرر وزیر آموزش و پرورش و جهاد کشاورزی عوض می شوند، به جایی نخواهیم رسید.
*مرکز پژوهش های مجلس، بخش صنعت لایحه برنامه هفتم توسعه را بررسی کرده و اعلام کرده که در دو برنامه پنجم و ششم توسعه، سهم صنعت از ارزش افزوده به 13 درصد از کل اقتصاد کشور، کاهش پیدا کرده است.
همچنین در مورد این که چرا احکام برنامه ششم به طور کامل تحقق پیدا نکرده و در حد 10 درصد تحقق پیدا کرده است، علت هایی مثل قانونگذاری نامناسب، جهش نرخ ارز و تخصیص ناکافی اعتبارات و اِعمال تحریم علیه ایران را نام برده است. جنابعالی فکر می کنید عمده دلایل تحقق نیافتن اهداف برنامه، همین دلایلی است که مرکز پژوهش های مجلس اعلام کرده است؟
-مرکز پژوهش های مجلس، دلایل را به درستی اعلام کرده و بنده هم، منکر تاثیرگذاری این دلایل نیستم، اما همه این موارد، به سیاستگذاری ها برمی گردد. به قول ژان ژاک روسو، فیلسوف و اندیشمند سوئیسی، هر چه هست محصول سیاست است، یعنی هر چه هست محصول سیاست و محصول مدیران سیاسی است. همه این موارد، به مدیریت کلان کشور برمی گردد که سیاستگذاری شان، طوری است که منتهی به همین وضع فعلی می شود.
برای مثال، برنامه پنجساله توسعه تصویب شده ولی کسی به آن عمل نمی کند و کسی را بازخواست نمی کنند که چرا اهداف برنامه محقق نشد یا چرا این طور نوشته شده. معلوم است وقتی که ما مدیران شایسته و بایسته نداریم، وقتی ما ارتباط مناسب در عرصه ملی و جهانی نداریم، وقتی هنوز حاضر نیستیم مقررات گروه ویژه اقدام مالی ( FATF ) را بپذیریم و حاضر نیستیم مناسبات درستی با مراکز قدرت اقتصادی جهان برقرار کنیم، مشکلات موجود ما حل نخواهد شد.
البته منظور من از مراکز قدرت اقتصادی، افراد، سیاست ها و کشورهای خاصی نیستند و با هر جا که مرکز قدرت اقتصادی است، باید مناسبات درستی داشته باشیم. ما با هر جا که مرکز پولی و مالی جهان است، باید ارتباط مناسب داشته باشیم و وقتی نمی توانیم با این مراکز ارتباط صحیح داشته باشیم، محصول نهایی، همین وضعی می شود که الان داریم. اگر متن یک برنامه را به خوبی بنویسیم، اهداف آن تحقق پیدا نمی کند. حتی اگر منابع خوبی در اختیار دولت قرار بگیرد، باز دولت قادر نیست به خوبی از این منابع استفاده کند و نمی داند چگونه و در کجا هزینه کند.
علت ناراضی بودن مردم مشخص است. البته همه مردم به دنبال وزیر شدن و نماینده مجلس شدن، نیستند. وقتی که وضع زندگی مردم، روز به روز بدتر می شود، مردم ناراضی می شوند. بنابراین، مرکز پژوهش های مجلس، به درستی، به دلایل اشاره کرده ولی در زمانی یک برنامه می تواند به درستی اجرا شود که یک مجلس کارآمد داشته باشیم و بر اجرای برنامه نظارت کند.
*به مناسبات بین المللی برای بهبود اوضاع اقتصادی کشور و تحقق رشد اقتصادی 8 درصدی اشاره کردید. به هر حال، ایران با توافق هسته ای برجام سعی کرد با کشورهای قدرتمند دنیا در این چارچوب همکاری کند و آن کشورها هم متعهد شدند که ایران از مزایای اقتصادی موجود در دنیا استفاده کند.
با این حال، ترامپ به طور یک جانبه، آمریکا را از برجام خارج کرد. در حالتی که آمریکا به طور یک جانبه عمل کرد، چه شرایطی را می شود فراهم کنیم که اوضاع فعلی بدتر نشود و حداقل اوضاع کسب و کار را بهتر کنیم یا این آیا می توانیم در صدور مجوزها و در فضای کسب و کار کشور تسهیل ایجاد کنیم؟
-در مورد برجام این اتفاق افتاد و دولت اول آقای روحانی، در این زمینه موفق عمل کرد. در همان زمان، رشد اقتصادی بالا رفت و در تمام زمینه ها، رشدها مثبت بود، تا می رسیم به زمانی که ترامپ، یک طرفه از برجام خارج شد. باز دولت آقای روحانی، تلاش کرد که با پیروزی بایدن در انتخابات آمریکا، برجام را احیاء کند.
سوال ما این است که چرا مجلس، آن طرح مربوط به برنامه هسته ای را به تصویب رساند و آن موانع را جلوی دولت گذاشت. در ادامه، دولت بعدی، تشکیل شد ولی چرا نتوانست به همان امتیازات برجام دست پیدا کند.
*در سال 1395 صادرات نفت ایران به بالای 2 میلیون بشکه رفت و نرخ رشد اقتصادی 12.5 درصد محقق شد ولی رشد اقتصادی سال 1396 به 3.7 درصد کاهش یافت. به این صورت نرخ رشد اقتصادی از 12.5 درصد به 3.7 درصد در سال 1396 یعنی یک سال قبل از خروج ترامپ از برجام، به شدت کاهش پیدا کرد. این سقوط رشد اقتصادی نشان دهنده چه چیزی است؟
-وقتی که برجام مطرح شد، بنده در سازمان تامین اجتماعی مسئولیت داشتم. در آن زمان، رفت و آمدهای هیأت های خارجی به ایران به شدت رونق گرفت و این گروه ها تمایل زیادی به سرمایه گذاری در ایران داشتند. حتی اینقدر تعداد این هیأت ها زیاد بود که وقت کم می آوردیم با آنها جلسه برگزار کنیم.
ایران، پتانسیل و ظرفیت زیادی از نظر تجربه و شرایط ملی و بین المللی دارد ولی موانعی ایجاد شد و نگذاشتند مناسبات اقتصادی ما با کشورهای دیگر، به جای خوبی برسد. امروزه، ایده دهکده جهانی ارائه شده توسط مک لوهان، عملیاتی شده و این طور نیست که ما با محیط بیرونی کار نداشته باشیم. به هر حال، هر گوشه از جهان ظرفیت ها و توانمندی های خاصی دارد و ما باید از همه این فرصت ها در همه جهان استفاده کنیم. از طرف دیگر، ما ظرفیت هایی داریم که می توانیم در اختیار جهانیان قرار بدهیم.
*در سال 1401 حدود 53 میلیارد دلار صادرات غیر نفتی داشته ایم. مرکز پژوهش ها با اشاره به برنامه هفتم توسعه، پیشنهاد کرده که با خام فروشی مقابله شود، یا کاهش سوداگری زمین در محدوده شهرک های صنعتی محقق شود، یا این که خط تولید کارخانجات در صورت بروز بحران و در زمان دادرسی قضایی، متوقف نشود. همچنین این مرکز اعلام کرده که مجوزهای صنعتی باید ساماندهی شود.
در همین وضعیتی که فعلاً وجود دارد و بحث احیای برجام یا یک توافق کوتاه مدت مطرح است، حداقل برای این که مشکلات موجود شدت پیدا نکنند، آیا در حال حاضر، راه حلی وجود دارد؟
-بله؛ قطعا راه حل وجود دارد. ما باید مدیران و وزرای شایسته و توانمند را انتخاب کنیم. ما نباید انتخاب مدیران را به طور قبیله ای، ایدئولوژیک، قومی و گروهی انجام بدهیم. ظاهراً الان دستور داده اند از مدیران دولت های قبلی استفاده نکنند. البته مدیران دولت های قبلی را به کار نگرفته و به کار نمی گیرند ولی نتیجه چنین رویکردی، همین وضعی است که الان وجود دارد.
در چنین وضعیتی بود که یک وزیر نمی دانست چه می گوید، ادعا می کرد با یک میلیون تومان می شود شغل ایجاد کرد، یا می گفت چند جوان ایرانی، یک خودروی لامبورگینی تولید کرده اند. این وضع نشان می دهد که شناخت دقیقی نسبت به توسعه وجود ندارد. با این نوع اقدامات یا همچنین اقداماتی مثل از این استان به استان دیگر رفتن، توسعه ایجاد نمی شود.
*در حال حاضر که لایحه برنامه هفتم توسعه، در دست بررسی و تصویب است، آیا شما پیشنهاد خاصی برای نمایندگان مجلس و برای بهتر شدن این برنامه توسعه دارید و در مجموع، این لایحه برنامه می تواند بهبود پیدا کند؟
-این لایحه برنامه، دیگر بهبود پیدا نمی کند. این لایحه زمانی بهبود پیدا می کرد که از اصناف و تشکل های صنعتی و مردمی، نظرخواهی کنند. در این حالت باید اعلام می کردند که می خواهند برنامه توسعه را بنویسند یا باید از مدیران دولت های قبلی و نهادهای تخصصی، نظرخواهی می کردند.
وقتی همه درآمدهای دولت، صرف هزینه های جاری می شود و چیزی برای عمران و صنعت نمی ماند، ما نباید انتظار زیادی داشته باشیم. به همین دلیل، نباید از اجرای برنامه، توقع خاصی داشت.
*آیا در وضعیت فعلی می شود از سرمایه های مردمی برای رونق تولید و افزایش رشد اقتصادی استفاده کرد، یا این که برای مردم همچنان واسطه گری و دلالی، اولویت دارد؟
-مردم الان که می خواهند به دستگاه های اداری مراجعه کنند و کسب و کار خودشان را به راه بیندازند، با مشکلات زیادی از قبیل پارتی بازی مواجه می شوند. باور مردم این است که کارها به طور منطقی و طبق روال اداری انجام نمی شود. چون حقوق کارکنان دولت کم بوده و همه جا به هم ریخته است.
در حال حاضر، باور مردم این است که هر کسی که سکه طلا خریده ضرر نکرده است، یا باور مردم این است که هر کسی یک واحد مسکونی خریده، سرمایه اش از بین نرفته است. الان سرمایه ها به بخش تولید نمی رود و تولید، به غیر از زحمت و ضرر چیزی ندارد. اینقدر در حوزه تولید، ناآرامی وجود دارد که افراد مختلف جرأت نمی کنند به بخش تولید ورود کنند مگر این که رانت خاصی دریافت کنند.
نظر شما