آرش؛ قاتل بزرگترین هواپیماهای بدون سرنشین جهان

پهپاد آرش یکی از پیشرفته‌ترین پهپادهای انتحاری و راهبردی ارتش جمهوری اسلامی ایران است که به دلیل برد بلند، دقت بالا، و قابلیت‌های منحصربه‌فرد، به‌عنوان دوربردترین پهپاد انتحاری جهان شناخته می‌شود. این پهپاد، که توسط متخصصان سازمان صنایع دفاعی وزارت دفاع و ارتش ایران طراحی و تولید شده، نقش مهمی در تقویت توان بازدارندگی دفاعی کشور ایفا می‌کند.

آرش با توانایی سرکوب پدافند هوایی، انهدام اهداف ثابت و متحرک، و اجرای مأموریت‌های تهاجمی در عمق خاک دشمن، جایگاه ویژه‌ای در زرادخانه پهپادی ایران دارد.

تاریخچه پهپاد آرش: از ایده تا عملیاتی شدن

انگیزه طراحی پهپاد آرش

پس از جنگ تحمیلی ایران و عراق، کمبود تسلیحات تخصصی ضد رادار و سرکوب پدافند هوایی یکی از چالش‌های اصلی نیروهای مسلح ایران بود. این نیاز، به‌ویژه در مواجهه با سامانه‌های پدافندی پیشرفته، انگیزه‌ای برای توسعه پهپادهای انتحاری با برد بلند شد. پروژه آرش به‌عنوان نسخه ارتقایافته پهپاد کیان ۲ در اواخر دهه ۱۳۹۰ آغاز شد و با هدف پاسخ به تهدیدات مدرن، به‌ویژه در منطقه خاورمیانه، به ثمر رسید.

رونمایی و نمایش اولیه

پهپاد آرش برای اولین‌بار در رزمایش پهپادی ارتش در ۱۸ دی ۱۳۹۹ رونمایی شد. در این رزمایش، آرش با پرتاب از سواحل مکران و طی مسافت ۱۴۰۰ کیلومتر، هدفی در استان سمنان را با دقت بالا منهدم کرد. پس از آن، این پهپاد در رژه‌های نیروهای مسلح و نمایشگاه‌های دفاعی، از جمله نمایشگاه دستاوردهای ارتش ۱۴۰۱، به نمایش درآمد.

مشخصات فنی پهپاد آرش: جزئیات دقیق

طراحی و ساختار

پهپاد آرش دارای بدنه‌ای استوانه‌ای با بال‌های مثلثی و یک سکان عمودی در انتهای بدنه است. این طراحی آیرودینامیکی، پایداری و برد عملیاتی آن را افزایش می‌دهد. آرش از نظر ظاهری مشابه پهپاد کیان ۲ است، اما با تفاوت‌های کلیدی در پیشرانه و سیستم‌های هدایتی.

• ابعاد: طول حدود ۴ متر، دهانه بال حدود ۴.۵ متر.

• وزن: حدود ۵۰۰ کیلوگرم (شامل کلاهک جنگی).

• کلاهک جنگی: ۱۵۰ کیلوگرم (در برخی منابع تا ۲۰۰ کیلوگرم)، با قابلیت حمل مواد منفجره قوی.

پیشرانه و برد

آرش از موتور پیستونی MD-۵۵۰ یا MDSO-۴-۵۲۰ Tempest با توان ۵۰ اسب بخار استفاده می‌کند، برخلاف کیان ۲ که مجهز به موتور جت است. این پیشرانه پیستونی، مصرف سوخت را کاهش داده و برد عملیاتی را به ۲۰۰۰ کیلومتر افزایش داده است، که آرش را به دوربردترین پهپاد انتحاری جهان تبدیل کرده است. سرعت این پهپاد حدود ۳۰۰ تا ۴۰۰ کیلومتر بر ساعت گزارش شده است.

سیستم‌های هدایت و جستجوگر

آرش مجهز به جستجوگرهای پیشرفته فروسرخ و الکترواپتیکال است که امکان شناسایی و انهدام اهداف با دقت بالا را فراهم می‌کند. این پهپاد از سیستم‌های هدایت ترکیبی (اینرسی، GPS، و اپتیکی) بهره می‌برد و قابلیت بازیابی چندباره هدف تا اصابت دقیق را دارد. همچنین، سیستم‌های دریافت امواج راداری، آن را برای سرکوب پدافند هوایی دشمن مناسب کرده است.

روش پرتاب

آرش از دو نوع پرتابگر استفاده می‌کند:

• پرتابگر JATO: مشابه پهپاد کرار، که نیازی به باند پرواز ندارد.

• پرتابگر جعبه‌ای: نصب‌شده روی کامیون‌های متحرک، که شناسایی توسط دشمن را دشوارتر می‌کند و تحرک بالایی فراهم می‌آورد.

انواع پهپاد آرش

آرش-۱

آرش-۱ نسخه اولیه این پهپاد است که برای مأموریت‌های کوتاه‌برد طراحی شده است. مشخصات آن شامل:

• برد: ۱۵۰ تا ۱۲۰۰ کیلومتر (بسته به منابع).

• کاربرد: حمله به اهداف نزدیک در میدان نبرد، مانند استحکامات و تأسیسات دشمن.

• کلاهک: حدود ۵۰ تا ۱۰۰ کیلوگرم. آرش-۱ به دلیل وزن کمتر و انعطاف‌پذیری، برای عملیات‌های تاکتیکی مناسب است.

آرش-۲

آرش-۲ نسخه پیشرفته‌تر و راهبردی است که با قابلیت‌های زیر برجسته شده:

• برد: ۲۰۰۰ کیلومتر، که امکان تهاجم به اهداف دوردست مانند تل‌آویو و حیفا را فراهم می‌کند.

• کلاهک: ۱۵۰ تا ۲۰۰ کیلوگرم، با توانایی انهدام اهداف بزرگ.

• جستجوگرها: مجهز به سیستم‌های فروسرخ و الکترواپتیکال برای دقت نقطه‌زنی.

• کاربرد: سرکوب پدافند هوایی، انهدام رادارها، شناورهای دریایی، و تأسیسات استراتژیک. آرش-۲ در رزمایش‌های متعدد، از جمله رزمایش ذوالفقار ۱۴۰۰ و رزمایش پهپادی ۱۴۰۲، با موفقیت آزمایش شده است.

نسخه‌های احتمالی

برخی منابع به نسخه جدیدتر آرش با بال‌های بزرگ‌تر و سکان عمودی متفاوت اشاره کرده‌اند که در سال ۱۴۰۳ به ارتش تحویل داده شد. این نسخه احتمالاً از موتور قوی‌تر و سیستم‌های هدایتی پیشرفته‌تر بهره می‌برد، اما اطلاعات دقیقی درباره آن منتشر نشده است.

قابلیت‌های کلیدی پهپاد آرش

برد عملیاتی بی‌نظیر

با برد ۲۰۰۰ کیلومتر، آرش-۲ توانایی پوشش مناطق دوردست، از جمله اهداف استراتژیک در عمق خاک دشمن، را دارد. این برد، ایران را در زمره معدود کشورهای دارای پهپادهای انتحاری دوربرد قرار داده است.

سرکوب پدافند هوایی

آرش با توانایی دریافت امواج راداری و هدف‌گیری رادارهای دشمن، برای سرکوب سامانه‌های پدافندی مانند پاتریوت و تاد طراحی شده است. این قابلیت، آن را به ابزاری مؤثر برای تضعیف دفاع هوایی دشمن تبدیل کرده است.

دقت نقطه‌زنی

جستجوگرهای فروسرخ و الکترواپتیکال، همراه با سیستم‌های هدایت پیشرفته، امکان اصابت دقیق به اهداف ثابت و متحرک را فراهم می‌کنند. آرش-۲ می‌تواند چندین بار هدف را بازیابی کند تا از انهدام آن مطمئن شود.

تحرک و بقاپذیری

پرتابگرهای جعبه‌ای و JATO، همراه با قابلیت پرتاب از خشکی و دریا، تحرک بالایی به آرش می‌بخشند. این ویژگی، شناسایی و انهدام آن توسط دشمن را دشوار می‌کند.

چندمنظوره بودن

آرش علاوه بر مأموریت‌های انتحاری، قابلیت حمله به شناورهای دریایی و اهداف زمینی را دارد. نسخه‌های مجهز به جستجوگرهای پیشرفته، آن را برای عملیات‌های ضدکشتی و تهاجم از دریا به ساحل مناسب کرده‌اند.

نقش پهپاد آرش در عملیات‌های نظامی

رزمایش‌ها و آزمایش‌ها

آرش در رزمایش‌های متعدد ارتش، از جمله:

• رزمایش پهپادی ۱۳۹۹: انهدام هدف در فاصله ۱۴۰۰ کیلومتری.

• رزمایش ذوالفقار ۱۴۰۰: انهدام اهداف راداری و زمینی با دقت بالا.

• رزمایش پهپادی ۱۴۰۲: اجرای عملیات با هوش مصنوعی و انهدام اهداف دریایی و زمینی. این رزمایش‌ها توانایی آرش در محیط‌های عملیاتی متنوع را تأیید کرده‌اند.

استقرار عملیاتی

آرش در نیروی زمینی ارتش و ناوگان پهپادبر نیروی دریایی ارتش مستقر شده است. این پهپاد برای مأموریت‌های راهبردی، از جمله مقابله با تهدیدات منطقه‌ای، در ساختار سازمانی ارتش تعریف شده است.

کاربردهای احتمالی

فرماندهان ارتش، از جمله سرتیپ کیومرث حیدری، اعلام کرده‌اند که آرش-۲ برای تهاجم به اهداف استراتژیک، مانند شهرهای تل‌آویو و حیفا، طراحی شده است. این اظهارات، نقش بازدارنده آرش در برابر تهدیدات احتمالی را نشان می‌دهد.

چشم‌انداز آینده پهپاد آرش

ارتقاهای برنامه‌ریزی‌شده

نسخه‌های جدیدتر آرش با موتورهای قوی‌تر، جستجوگرهای پیشرفته‌تر، و بدنه‌های با RCS کمتر در حال توسعه هستند. نمونه تحویلی در سال ۱۴۰۳ با بال‌های بزرگ‌تر و سکان عمودی متفاوت، نشان‌دهنده ادامه این روند است.

کاربردهای دریایی

آرش-۲ در ناوگان پهپادبر ارتش آزمایش شده و قابلیت حمله از دریا به ساحل و ضدکشتی را دارد. توسعه نسخه‌های دریاپایه می‌تواند توان تهاجمی نیروی دریایی ایران را تقویت کند.