سودآوری و محدودیت عرضه اولیه سهام «شرکت خمیرمایه رضوی»

صفحه اقتصاد - عرضه اولیه سهام شرکت هایی که به تازگی در بورس تهران یا فرابورس پذیرفته شده اند، در سال های اخیر جذابیت زیادی داشته است. در آخرین عرضه اولیه که روز چهارشنبه 21 تیر 1402 برگزار می شود، حدود ۱۲ درصد از سهام شرکت خمیرمایه رضوی ، برای اولین بار در فرابورس به عنوان بخشی از بازار سرمایه ایران انجام می شود.

در گفتگوی « صفحه اقتصاد » با دکتر علی عصاری - تحلیلگر بازار سرمایه - وضعیت فعلی و کم رمق بورس تهران و چالش ها و مسائل مرتبط به عرضه اولیه های انجام شده و عرضه اولیه پیش رو، به بحث گذاشته شده است.

*****

*شاخص کل بورس تهران در اواخر سال 1401، به یک میلیون و 960 هزار رسید. در ماه های اول سال 1402، شاخص تا حدود 2 میلیون و 500 هزار واحد افزایش پیدا کرد و در حال حاضر، نسبت به چند ماه قبل یعنی زمان اوج بورس، بیش از 300 هزار واحد کاهش پیدا کرده است. جنابعالی، وضعیت فعلی بورس را چگونه تحلیل می کنید؟

-در فصل بهار، شاخص بورس وضعیت خوبی داشت و تا حدود ۲ میلیون و ۵۰۰ هزار واحد بالا رفت ولی در ادامه یک ریزش نسبتاً بزرگ را تجربه کرد. اکثر تحلیلگران، این ریزش را به موضوع افزایش خوراک پتروشیمی ها نسبت می دهند. چرا که دولت یک مصوبه در مورد افزایش خوراک پتروشیمی ها داشته و عده ای هم از این مصوبه خبر نداشته اند.

آن موقع، سهامداران اصلی یا دانه درشت ها از بازار بورس خارج شدند و ریزش بورس را تا چند هفته قبل رقم زدند. در حال حاضر، مجددا بورس، به مدار تعادل برگشته است. الان بازار یک حالت بی جان، دلمرده و بی اعتمادتر از قبل دارد و در بعضی از مواقع، حتی سردرگم و عصبی است. این حالت به وجود آمده، به خاطر اتفاقی بود که رخ داده است و افراد زیادی که یک نیمچه اعتماد داشتند همان را از دست داده اند.

در حقیقت الان بازار طوری شده که اگر یک ریزش سنگین یا خرید سنگین اتفاق بیفتد، همگی در ذهن خودشان تصور می کنند که شاید اتفاقی افتاده یا خبری شده و ما اطلاع نداریم. تقریباً عرصه بر سهامداران خُرد بازار، تنگ و تنگ تر شده. امروزه ارزش کل معاملات، به شدت پایین است. این پایین بودن ارزش معاملات، نشان از این دارد که کسی رغبتی برای خرید سهام ندارد.

این نوسانات کوچک که فعلاً در بورس دیده می شود، نشان دهنده این است که حتی رغبتی هم برای فروش سهام نیست، اما در بازار ثابت شده که وقتی شرایط در بازار به مرز تعادل می رسد، فروشنده ها غالب می شوند. در این حالت، آنها فروش خودشان را انجام می دهند و قیمت ها یک مقدار پایین می آید. در ادامه و بعداً خریداران هم، شروع به خرید می کنند. البته من امیدوارم که این اتفاق رخ ندهد و در همین حالت فعلی در بازار، خریدار پیدا شود و شاخص بورس به سمت بالا برود.

*در زمان اوج بورس در سال جاری، آیا شما از میزان ارزش معاملات روزانه در بورس رضایت داشتید؟

-ارزش معاملات روزانه به 20 هزار میلیارد تومان هم رسید و الان چیزی حدود 6 هزار میلیارد تومان است، یعنی کمتر از یک سوم ماه های قبل است. البته نه فقط در بازار سرمایه، بلکه در تمام بازارها یک رکود نسبی حاکم شده. ارزش معاملات، اصلاً ارزش معاملات خوبی نیست.

این وضع ارزش معاملات، نه تنها نسبت به دو ماه قبل، بلکه نسبت به میانگین کل 6 یا 7 ماهه گذشته، پایین تر است. این ارزش معاملات پائین، نشان دهنده بی میلی و بی رغبتی افراد برای ورود افراد به بازار سرمایه است.

*در همین روزهای اواسط تیر ماه، برخی تحلیلگران اعلام کردند که اگر ورود سرمایه به بازار اتفاق بیفتد، یا خریدهای سنگین در بورس انجام شود، شاخص کل بورس پتانسیل این را دارد که یک جهش قابل توجه داشته باشد.

از طرف دیگر، تحلیلگران مختلف اعتقاد دارند که اگر عرضه های اولیه انجام شود، به شدت به نفع بازار است. جنابعالی در مورد عرضه های اولیه، چه دیدگاهی دارید؟

-به صورت واضح و شفاف می گویم که عرضه های اولیه و صندوق ها، جان بازار را گرفته اند. تقریباً در دو ماه گذشته، هیچ عرضه اولیه ای انجام نشد و شاخص بورس، روزانه حدود 70 هزار یا 80 هزار واحد بالا رفت. در حال حاضر که بازار می خواهد جان تازه ای بگیرد، هر چند روز یک عرضه اولیه انجام می شود.

تقریباً یک روز در میان در روزهای گذشته، عرضه اولیه شرکت ها و صندوق های سرمایه گذاری اتفاق افتاده است، یعنی به شدت تعداد این عرضه ها زیاد می شود. متاسفانه هیچوقت تعادل مناسبی در مورد عرضه اولیه ها و صندوق ها، در بازار ایجاد نشده. در دوره های گذشته، فقط عرضه اولیه شرکت ها مشکل ایجاد می کرد و الان عرضه صندوق ها به آن مشکل قبلی اضافه شده و اثر منفی می گذارد. اخیراً عرضه واحدهای صندوق های بخشی، صندوق های اهرمی و صندوق های سهامی، به مشکلات قبلی بازار سرمایه اضافه شده.

به نظر من، این عرضه های فراوان، جان بازار را می گیرند. چرا که تا بازار می خواهد جان بگیرد، یک عرضه اولیه یا یک صندوق، نقدینگی موجود را جذب می کند. جالب تر این که عرضه اولیه شرکت ها، اول به صندوق های سرمایه گذاری داده می شود و بعداً افراد حقیقی می توانند این سهم ها را بخرند.

در این چارچوب، تقریباً صندوق های سرمایه گذاری با این خریدها، شناسایی سود می کنند و این سود کردن را جزو عملکرد خوب خودشان می دانند. بعداً مدیران این صندوق های می گویند چون شناسایی سود کرده ایم فلان مقدار، شاخص ما رشد کرد پس ما می دانیم چه سهم هایی را بخریم.

در حقیقت، این نوع اظهار نظر و ادعا، یک نوع تفهیم به سهامدار خُرد است که صندوق ها بهتر از سهامداران خُرد، می توانند سهم بخرند. در صورتی که سودی که صندوق ها کسب می کنند از دریافت این عرضه های اولیه است. این صندوق ها، سهم های عرضه اولیه را می خرند و بعداً به طور قطره چکانی به افراد دیگر می فروشند. از این طریق، یک دفعه سودهای خوبی را شناسایی می کنند.

به نظر من، این وضع یک جیب زنی از سهامدار خُرد است. چون اگر قرار است عرضه اولیه ای ارائه شود، همه سهام داران و فعالان بازار، باید از آن نفع ببرند و همه سهامداران، به یک نسبت نفع ببرند. در حالی که این عرضه های ارائه شده، بازار داغی برای صندوق های سهامی و اهرمی و دیگر شده و آنها شناسایی سود می کنند. این صندوق ها، به این صورت جذب نقدینگی می کنند و این وضع، تاثیر منفی زیادی بر بازار می گذارد.

*جنابعالی می گویید صندوق های سرمایه گذاری با خرید سهم های عرضه های اولیه، به راحتی سود کسب می کنند. از نظر شما، خرید سهم شرکت هایی که برای اولین بار انجام می شوند به طور قطعی سودآور هستند؟

-هر عرضه اولیه ای که وارد بازار می شود، با تقاضای زیادی مواجه خواهد شد. عرضه اولیه ها در سال های گذشته در حد ۱۰ تا ۱۵ روز صف خرید داشتند و گزینه مناسبی برای خرید بودند. اسم این نوع خرید در حال حاضر، در حقیقت رانت یا هر اسم دیگر است و این خوان پر نعمت عرضه اولیه، نصیب صندوق های مختلف می شود.

در حال حاضر، صندوق های سرمایه گذاری اجازه خرید با مبالغ بالا را دارند، یعنی عرضه اولیه ها به صندوق ها ارائه می شود. بعد از آن، سهم های شرکت های عرضه شده، به سهامدار خُرد، فروخته می شود. بنابراین، صندوق ها سود زیادی از این طریق کسب می کنند و این وضع باعث می شود آنها شناسایی سود کنند و در نتیجه کارکردشان بهتر باشد.

به همین دلیل، همه ترجیح می دهند که در صندوق های مختلف، سرمایه گذاری کنند. در وضعیت فعلی، صندوق ها رشدهای باج گونه ای دارند و این وضعیت، می تواند برای بازار خطرناک باشد. در نتیجه باید فکری به حال این موضوع کنند.

*از نظر شما دو ماه قبل که شاخص بورس در محدود 2 میلیون و 500 هزار واحد بود، باید عرضه اولیه های زیادی انجام می شد تا نقدینگی را جمع کند و رشد شتابان و خطرناک بورس اتفاق نیفتد؟

-سیاستگذار، بعد از آن ماجرا به این نتیجه رسیده که تعادل، بهترین مسیری است که می تواند طی کند. آن رشد بورس به خاطر عملکرد سیاستگذار نبود، بلکه به خاطر ارزندگی و جاماندگی بازار بود. ارزندگی و جاماندگی بازار، دو بال قدرتمند بازار سرمایه بودند و توان این را داشتند که شاخص بورس را بالا ببرند.

با این حال، این عرضه ها اتفاق افتاد و نهنگ های بازار به نحو خاصی عمل کردند. به همین دلیل بقیه فعالان بازار ناچار می شوند، از آنها پیروی کنند. ما شاهد این بودیم که در همین تیرماه، ریزش شاخص کل در یک روز به حدود ۵ درصد رسید. اگر نتوانند دلیل خاصی برای این ۵ درصد ریزش ارائه کنند، این وضع باید منجر به تعطیلی بازار می شد ولی این اتفاق نیفتاد. به همین خاطر، معلوم بود که دستکاری شاخص بورس اتفاق افتاده یا اتفاق خاص دیگری رخ داده است.

در آن زمان، عرضه سهم های عرضه اولیه ها بهترین فرصت برای جذب نقدینگی بود. شفافیت هر چه بیش تر در اعلام نرخ خوراک صنایع در سایت کدال می تواند به بازار کمک کند. این طور نباید باشد که دو ماه بعد از مصوبه دولت، یک دفعه تصویر این مصوبه به طور عمومی، پخش شود و باعث خشم سهامداران خُرد شود.

*نهمین عرضه اولیه سال 1402، قرار است روز چهارشنبه 21 تیر ماه انجام شود و از این طریق 28 میلیون سهم از کل سهام شرکت خمیر مایه رضوی عرضه می شود. البته صرفاً صندوق های سرمایه گذاری مجاز به خرید این سهم ها هستند و هر یک از آنها می تواند یک میلیون سهم این شرکت را بخرد.

در شرایط فعلی که جنابعالی می گویید بازار بی جان و بی اعتماد هست، اگر سهم های چنین شرکتی به طور عمومی عرضه شود آیا سهامداران خُرد از خرید آن استقبال می کنند و آیا الان که صندوق ها مجاز به خرید هستند احتمال استقبال زیاد از سوی صندوق ها وجود دارد؟

-صندوق ها قطعاً استقبال می کنند. چون نیاز به یک نقدینگی هست که صندوق ها به آن دسترسی دارند و فقط ۱ یا ۵ درصد، دسترسی به این مبالغ دارند. بنابراین صندوق ها قطعاً از خرید این سهم استقبال می کنند. صندوق ها از این نوع خرید استقبال کرده و بعداً این سهم ها را به طور قطره چکانی به بازار ارائه کرده و کسب سود می کنند.

به طور قطعی، استقبال از طرف صندوق ها به وجود خواهد آمد. در عرضه اولیه های قبلی هم، همیشه استقبال وجود داشته است. ما هیچ عرضه اولیه ای را نمی بینیم که ۴ یا ۵ روز صف خرید نداشته باشد. این استقبال برای عرضه اولیه ها ایجاد می شود. البته تعداد این عرضه اولیه ها و صندوق ها به حدی زیاد شده که ممکن است به اصل بازار سرمایه لطمه بزند.

اصولاً تنوع صندوق های سرمایه گذاری، یک امر مثبت است. ورود صندوق های بخشی از جنس پتروشیمی ها یا فلزی ها، به بدنه بازار یک پدیده مثبت است و در همه جای دنیا، چنین چیزی وجود دارد. با این حال، اوضاع جوری شده که سبدگردانی، دیگر معنی و مفهوم خاصی ندارد. چون کسی بخواهد سبد بچیند به راحتی واحدهای این صندوق های سرمایه گذاری را می خرد و این کار را از این طریق انجام می دهد.

این صندوق ها، در حقیقت سرمایه و سود را به سمت جایی می برند که سهامداران دیگر، از طریق دست دوم باید این سهم ها عرضه اولیه را بخرند. این وضع، می تواند خطرناک باشد چون سابقه منفی این کار هم وجود دارد. به این دلیل این وضع می تواند خطرناک باشد که سهامداران خُرد، واحدهای صندوق ها را می خرند و فقط از این طریق و با واسطه به سهم برخی شرکت ها دسترسی پیدا می کنند.

*شرکت خمیرمایه رضوی در شهریور ۱۴۰۰ در فرابورس پذیرش شده. جنابعالی فکر می کنید عرضه سهام این شرکت بایستی زودتر انجام می شد و فرآیند کار عرضه، حدود دو سال زمان نمی بُرد؟

-صرف زمان زیاد در این زمینه، بیش تر به مسائل حقوقی کار بستگی دارد. ما اطلاعی در این زمینه نداریم ولی می دانیم که بخشی از این بوروکراسی ها ممکن است به خاطر عملکرد شرکت باشد و به همین دلیل عرضه سهام آن به تاخیر افتاده باشد. بخشی از این تاخیر می تواند به سازمان بورس برگردد. ما به عنوان سهامداران خُرد، چندان از فرآیند کار اطلاع نداریم ولی در مجموع، شرکت مقصر این تاخیر است، یا این که ممکن است سازمان بورس، باعث شده باشد که عرضه سهام این شرکت با تاخیر انجام شود.