نگاه به مدیریت ریسک از منظر تعالیم اجتماعی اسلام

زندگی انسانها در اجتماع شکل می گیرد و هر تحلیل از هر منظری بدون ارزیابی و تحلیل رابطه فرد - جامعه بدون مفهوم است. در حین مطالعات ریسک های کارآفرینی جوامع محلی برای چندمین بار مجبور به مطالعه کارکردهای دانش مدیریت ریسک در جوامع انسانی در ادوار مختلف شده ام.

به موازات این مطالعات، هنگامی از ابتدای سال ۱۴۰۱ در حین جستجو منابع بیشتر و بسیط تر در باره علل پیدایش تکافل و نقش آن در اجتماع بوده و هستم ، متوجه اهمیت دانش مدیریت ریسک در جوامع بشری و بارقه های توحیدی این علم فراگیر با کاربرد ماتریسی شدم. در زندگی فردی، خانوادگی و اجتماعی تک تک افراد در قبال خود ، خانواده و جامعه خویش مسئول هستند . لذا مدیریت ریسک را شاه کلید حل بسیاری از معضلات درک کرده ام. استنباطم این است که ؛ ماموریت و هدف غایی علم مدیریت ریسک در جوامع ریشه در تعالیم توحیدی دارد.

اجرای دقیق مدیریت ریسک به ایجاد توازن و تعادل برای بنیان گذاری زندگی هدفمند انسانها منتهی می شود. این دانش به انسانها در جهت رسیدن به برنامه ریزی و سازماندهی و راهبری مطلوب تر جوامع کمک می کند. جوامعی که به مطلوبیت مورد انتظار می رسند در واقع به عدالت اجتماعی، مساوات، تعاون، رفاه جمعی و گسترش دامنه دوستی رسیده اند. در اینگونه جوامع اساسا دیگر خصومت، کینه، حسادت، بخل، جنگ، جدل و ... مفهوم و فلسفه وجودی ندارد. در آیه شریفه آغازگر سوره های کلام الله قرآن مجید، پروردگار عالم خود را با این گزاره همیشه معرفی می کند: بنام خداوند بخشنده و مهربان! 

با نگرش جامع به تعالیم توحیدی، همان پروردگاری که به حرمت قلم در کتاب الله قسم خورده است در ابتدای هر سوره نیز کتابت کرده است که یگانه مسیر رسیدن به زندگی متعادل و متوازن، نهادینه کردن دو صفت بخشندگی و مهربانی در وجود هر انسان، هر خانواده و هر جامعه و نهایتا در همه جوامع انسانی از طریق آموزش و پرورش صحیح می باشد.

به مفهوم دیگر؛ دو صفت متعالی بخشندگی و مهربانی در واقع بنیان وجود آدمها و اجتماعات بشری هستند و کاتالیزور حرکت هدفمند انسانها بسوی تعالی فردی و اجتماعی می باشند. با اینوصف مطالعه در مورد ماموریت و اهداف دانش مدیریت ریسک، استنباط اینکه وقتی در علم [ مدیریت ریسک ] ماموریت های واگذاری به کارشناسان و متخصصین این رشته ، هدایت هر  پروژه و یا هر فعالیت فردی و اجتماعی به هدف غایی مطلوب طراحی شده توسط برنامه ریزان می باشد ، درک اینکه ماموریت واگذاری به متخصصین این رشته در ریسک های نامشهود  جلوگیری از معضلات، گرفتاری ها، ناامیدی ها ، ممانعت از جرقه زدن ریشه های خصومت ها و حل وفصل اختلافات است، آنگاه متوجه ، دامنه گسترده خدمات مدیریت ریسک در جوامع انسانی می شویم .

در حین مطالعات مباحث تکافل، به نکات جالبی برخورد کرده ام که اطلاعات و تحلیل آنها را با توصیف از شخصیت با درایت و باهوش سرشار رسول معظم دین اسلام از سوی ماتریالیست ها مواجه می شوم که در تعریف شخصیت آن حضرت اقرار کرده اند: انسانی با هوش خارق العاده! آنگاه با مرور سیر مراحل زندگی رسول الله و تمام گفتارها، رفتارهای آن انسان کامل می توان پی برد که تک تک تعالیم آن رسول گرامی بر اساس خردمندی و آگاهی و نگاه بسیط به خلقت و خلیفه الهی بودن انسان و زندگی خردمندانه و متوازن انسانی در جوامع بوده است. 

آموزش در جهت بهبود و ارتقا فرهنگ جوامع و ارتقا کیفیت زندگی انسانها، جمع گرایی بر مبنای عدالت اجتماعی و مساوات، برادری در جهت هم افزایی در پیشبرد امور فردی و اجتماعی، تعاون در جهت تولید ثروت های جمعی و مبارزه با فقر، تکافل در جهت توانمند سازی فردی و اجتماعی، استقرار عقود و قراردادها در جهت تاسیس نهاد قانون و نظم و ترتیب و اخلاق مداری و رعایت حقوق انسانها در معاملات و شراکت ها و ... همه و همه، ریشه در مدیریت ریسک های نامشهود دارد!

آری ، در حین مطالعات ریسک های مشهود و نامشهود و مطالعات تکافل - تعاون، به وضوح، نقش تعالیم توحیدی و روشهای رسیدن به جوامع مطلوب دیده می شوند ...

*کارشناس مطالعات ریسک و بیمه