روزانه چند میلیون بشکه نفت و گاز از تنگه هرمز عبور می کند؟

صفحه اقتصاد -

از زمان امپراتوری هخامنشی (۵۵۰ تا ۳۳۰ قبل از میلاد مسیح)، تنگه‌ی هرمز همواره به‌عنوان یک مسیر تجاری مهم شناخته می‌شد. در دوران استعمار اروپایی‌ها، قدرت‌هایی مانند پرتغال، هلند و بریتانیا، برای کنترل این تنگه رقابت می‌کردند.

به‌عنوان مثال، در قرن شانزدهم، مبارزه‌ای برای فتح تنگه‌ی هرمز بین پادشاهی پرتغال و امپراتوری عثمانی رخ داد و شخصیت‌هایی مانند احمد محیی‌الدین پیری معروف به پیری رئیس و آفونسو دو آلبوکرک، در این درگیری‌ها نقش داشتند. برای قرن‌ها، این آبراه، زمینه‌ساز جنگ‌های بسیاری بود که رد آن‌ها حتی در عصر معاصر نیز به چشم می‌خورد. تنها چند دهه‌ی پیش و در طول جنگ تحمیلی هشت ساله‌ی ایران و عراق (۱۳۵۹-۱۳۶۷)، جنگ نفتکش‌ها نیز باعث اختلال در عبور و مرور کشتی‌ها از این آبراه شد.

در قرن حاضر نیز تنگه‌ی هرمز، همچنان یکی از مهم‌ترین مسیرهای دریایی به‌شمار می‌رود و نقشی کلیدی در تجارت و امنیت انرژی ایفا می‌کند. این تنگه، مسیر اصلی صادرات منابع نفت و گاز خاورمیانه، محصولات پتروشیمی و کالاهای صنعتی در نظر گرفته می‌شود. هرگونه اختلال در این تنگه، می‌تواند قیمت انرژی را افزایش دهد، زنجیره‌های تأمین را مختل کند و اقتصاد جهانی را تحت‌تاثیر قرار دهد. این آسیب‌پذیری، آبراه هرمز را به یک نقطه‌ی حیاتی و پاشنه‌ی آشیل در تجارت مدرن تبدیل می‌کند و ثبات آن، یک ضرورت جهانی برای رونق و تجارت خواهد بود.

به‌منظور درک اهمیت تنگه‌ی هرمز به‌عنوان یک گلوگاه مهم، درک ویژگی‌های فیزیکی این آبراه و پیچیدگی‌های ذاتی آن ضروری است. تعامل بین جغرافیا، ترافیک سنگین و تنش‌های ژئوپلیتیکی دائمی کشورهای اطراف، یک محیط دریایی منحصر به فرد و چالش‌برانگیز را ایجاد می‌کند، که با نقش‌آفرینی بازیگران منطقه‌ای، رابطه‌ای پویا را ایجاد می‌کند.

اهمیت استراتژیک تنگه هرمز با ویژگی‌های فیزیکی آن گره خورده است. اگرچه کانال آب عمیق این تنگه برای تردد نفتکش‌های بزرگ ضروری است، اما به دلیل عرض محدود، حاشیه‌ی خطای عملیاتی را به حداقل می‌رساند. این محدودیت، تنگه را به یک گلوگاه آسیب‌پذیر تبدیل کرده که در آن، یک سانحه محدود می‌تواند به بحرانی در زنجیره‌ی تأمین انرژی جهانی منجر شود. به عنوان مثال، در سال ۱۴۰۴، حادثه‌ای در تنگه‌ی هرمز به آتش‌‌‌گرفتن دو نفتکش «آدالین» و «فرانت ایگل» در نزدیکی آب‌های امارات متحده عربی انجامید و در عبور نفتکش‌ها از این آبراه حیاتی اختلال ایجاد کرد.

تنگه‌ی هرمز به‌عنوان مهم‌ترین گلوگاه ترانزیت نفت دنیا شناخته می‌شود. نقاط گلوگاه، آبراه‌های باریکی هستند که برای تجارت حیاتی‌اند و تنگه هرمز با نقش خود در اتصال خلیج فارس به بازارهای جهانی، این مفهوم را به بهترین شکل نشان می‌دهد.

هر سال، حدود ۲۰ تا ۳۰ درصد از تجارت جهانی نفت از این تنگه عبور می‌کند. در سال ۲۰۲۴، به‌طور میانگین روزانه ۲۰ میلیون بشکه نفت از تنگه عبور کرد که بیش از ۲۰ درصد از مصرف جهانی میعانات نفتی را تشکیل می‌دهد. این رقم در سه‌ماهه‌ی اول سال ۲۰۲۵ ثابت ماند و نقش پایدار تنگه‌ی هرمز به‌عنوان پایه‌ای برای تأمین انرژی را تقویت کرد.

علاوه بر نفت خام، تنگه‌ی هرمز نقش مهمی در تجارت گاز طبیعی مایع (LNG) ایفا می‌کند. حدود ۲۰ درصد از محموله‌های LNG جهان که عمدتاً از سوی قطر (یکی از بزرگ‌ترین صادرکنندگان LNG) تامین می‌شود، از این گذرگاه عبور می‌کند.

مسیرهای جایگزین به مراتب از ظرفیت تنگه عقب می‌مانند و جایگاه غیرقابل جایگزینی آن را برجسته می‌کنند. مستندات این جابه‌جایی میعانات توسط منابع معتبر، نه تنها اهمیت این گذرگاه انرژی را نشان می‌دهد، بلکه بر نقش اساسی آن در پایداری بازارهای جهانی را نیز تأکید می‌کند. اخلال در عبور مرور حامل‌های انرژی در این آبراه، حتی به‌صورت موقت، پیامدهای شدیدی به دنبال دارد: تأخیر در تأمین، افزایش هزینه‌های حمل و نقل به‌دلیل نرخ‌های بیمه‌ی بالا و افزایش شدید قیمت‌های انرژی.

اهمیت تنگه هرمز به‌ویژه برای کشورهای آسیایی مانند چین، ژاپن، هند و کره جنوبی که به‌شدت به جریان بی‌وقفه‌ی انرژی از این تنگه وابسته‌اند، به وضوح احساس می‌شود. براساس داده‌های معتبر، در سال ۲۰۲۴، حدود ۸۴ درصد از نفت خام و میعانات گازی عبوری از تنگه هرمز به بازارهای آسیایی ارسال شده است. به طور خاص:

چین : حدود ۳۰ درصد از نفت عبوری از تنگه هرمز را دریافت می‌کند، که نشان‌دهنده‌ی وابستگی عمیق این کشور به نفت خلیج فارس است.

هند : حدود ۱۵ درصد از این نفت را وارد می‌کند، به طوری که نیمی از واردات نفت خام این کشور از طریق تنگه هرمز تأمین می‌شود.

ژاپن : حدود ۱۰ درصد از نفت عبوری را دریافت می‌کند، که سه‌چهارم نیاز نفت خام این کشور را تشکیل می‌دهد.

کره جنوبی : حدود ۱۰ درصد از نفت عبوری را وارد می‌کند، که ۶۰ درصد از نیاز نفت خام این کشور را پوشش می‌دهد.

سایر کشورهای آسیایی : حدود ۱۵ درصد از نفت عبوری از تنگه هرمز را دریافت می‌کنند.

این کشورها روی هم ۸۳ درصد از نفت و ۸۷ درصد از LNG عبوری از این تنگه را دریافت می‌کنند. در خارج از آسیا:

اروپا : حدود ۱۰ درصد از نفت عبوری و بخشی از LNG را دریافت می‌کند، به‌ویژه از طریق محموله‌های LNG قطر که از این گذرگاه عبور می‌کنند.

آمریکا : حدود ۲ درصد از نفت عبوری از تنگه هرمز را وارد می‌کند، که نشان‌دهنده وابستگی کمتر این کشور به این مسیر است.

علاوه‌براین، وابستگی اروپا به محموله‌های LNG قطر که از این گذرگاه عبور می‌کنند، اهمیت جهانی آن را دوچندان می‌کند. این اعداد و ارقام براساس تحلیل داده‌های منابع معتبری مانند اداره اطلاعات انرژی آمریکا (EIA) و سایر گزارش‌های بین‌المللی تخمین زده شده‌اند و نشان‌دهنده نقش حیاتی تنگه هرمز در تأمین انرژی جهانی، به‌ویژه برای کشورهای آسیایی است.

آسیب‌پذیری تنگه‌ی هرمز در برابر اختلال، تهدیدی مداوم برای بازارهای انرژی جهانی است. حوادث گذشته، مانند تنش‌های منطقه‌ای در سال ۲۰۱۹ که باعث افزایش قیمت نفت شد، این ریسک را به وضوح نشان می‌دهد. کارشناسان هشدار می‌دهند که انسداد کامل تنگه می‌تواند قیمت نفت خام را به ۱۲۰ تا ۱۵۰ دلار در هر بشکه یا بالاتر، افزایش دهد، درحالی‌که حتی اخلال‌های جزئی ممکن است به بالا رفتن ۳۰ تا ۵۰ دلاری قیمت‌ها در هر بشکه منجر شود.

اما اگر این شاهراه حیاتی برای مدتی طولانی بسته شود، یک هرج‌ومرج کامل در تجارت جهانی اتفاق می‌افتد: زنجیره‌های تأمین فلج می‌شوند، هزینه‌‌ی بیمه و قیمت کالاها سر به فلک می‌کشد و تأخیر در تحویل کالاهای اساسی نظیر غذا و دارو، وضعیت را بحرانی می‌کند. نیازی به یک فاجعه‌ی تمام‌عیار هم نیست؛ کارشناسان می‌گویند حتی کاهش ۱۰ درصد ظرفیت تنگه، شبکه‌های تأمین جهانی را به‌شدت مختل می‌کند.

مطالعه بیشتر:

• سپاه مراقب تاسیسات نفتی ایران است

اخبار مرتبط

• از مطالبات ۵۰ همتی اوره‌سازان از دولت چه خبر؟
• افشاگری درباره پشت پرده لشکرکشی قدرت‌های دنیا به دریای مدیترانه | آب، نفت و گاز را به روی اسرائیلی ها ببندید
• آخرین تحولات نفتی ایران و جهان امروز شنبه ۱۵ مهر ماه ۱۴۰۲
• اوپک درباره توقف سرمایه‌گذاری در نفت و گاز هشدار داد!

پیشنهاد سردبیر

• خسارت‌های جنگ از بیمه را چگونه دریافت کنیم؟ + راهنمای کامل
• روزانه چند میلیون بشکه نفت و گاز از تنگه هرمز عبور می کند؟
• پیش بینی قیمت طلا و سکه فردا جمعه ۱۳ تیر ۱۴۰۴ | طلا صعود می کند؟
• پیش بینی بورس هفته سوم تیر ۱۴۰۴ / سیگنال مثبت بورس صادر شد؟