گفتگوی «صفحه اقتصاد» با زهرا جلائیان؛ تحلیلگر بازار ارزهای دیجیتال
رقابت قیمتی بیت کوین و آلْت کوین ها در سال ۱۴۰۲ چه می شود؟!
زهرا جلائیان: کوین هایی مثل بیت کوین که بلاک چیِن دارند، پیچیده تر هستند ولی در کنار آنها، تعداد زیادی توکن وجود دارد. کوین ها، بلاک چیِن مستقل دارند ولی توکن ها، روی سایر بلاک چیِن ها پیاده سازی می شوند و پیاده سازی آنها، ساده است.
بازار ارزهای دیجیتال یا کریپتو کارنسی، یک بازار جدید بوده و در حال حاضر، حجم کل این بازار جدید جهانی حدود ۱۰۶۰ میلیارد دلار است. در این میان، بیت کوین به عنوان معروف ترین ارز دیجیتال و غیر متمرکز دنیا، سهم ۴۹ درصدی از کل بازار ارزهای دیجیتال را در اختیار دارد و سهم کل سایر ارزهای دیجیتال که همگی آلترناتیو بیت کوین هستند حدود ۵۱ درصد از کل بازار است.
از بین آلترناتیوهای بیت کوین، ارز یا کوین دیجیتال «اتریوم» جایگاه نخست را در اختیار دارد و بعد از آن سایر ارزهای آلترناتیو یا آلْت کوین های دیگر (Alt Coin) قرار دارند. در گفتگوی اختصاصی «صفحه اقتصاد» با دکتر زهرا جلائیان (صاحب نظر در حوزه ارزهای دیجیتال)، چشم انداز قیمتی کوین ها و ارزهای دیجیتال آلترناتیو یا آلْت کوین ها (Alt Coin) ها و روند صعودی یا کاهشی آنها در ماه های آینده بررسی شده است.
*****
*بیت کوین، اولین ارز دیجیتال بوده که غیر متمرکز است، یعنی هیچ دولتی در ابداع و عرضه آن نقش نداشته است. کوین ها یا ارزهای دیجیتال بعدی که عرضه شدند، به عنوان آلترناتیو بیت کوین مطرح هستند و به اسم آلت کوین (Alt Coin) شناخته می شوند. در حال حاضر، تعداد آلت کوین ها به چندین هزار نوع رسیده که در برابر بیت کوین قرار دارند و رقیب بیت کوین هستند. از چه زمانی دقیقاً خرید و فروش بیت کوین و در ادامه خرید و فروش آلت کوین ها در دردنیا رونق گرفت؟
-وایت پیپر (نقشه راه/ مرام نامه) بیت کوین در سال 2008 میلادی منتشر شده و در 3 ژانویه 2009 میلادی، بیت کوین برای اولین بار توسط ساتوشی ناکاماتو استخراج شد. این استخراج بیت کوین، به عنوان اولین تراکنش بیت کوین بود و در آن مقطع زمانی، بیت کوین شناخته شده نبود. بیت کوین، در حد داکیومنت (مدرک و مستندات) مطرح بود و سمینارهایی هم در مورد آن برگزار می شد. در این اسناد و سمینارها در مورد بیت کوین، ساختار غیر متمرکز و تکنولوژی بلاک چِین بحث می شد.
البته در آن اوایل عرضه بیت کوین، این ارز دیجیتال به طور عمومی مورد استقبال قرار نگرفت و وسیله ای برای پرداخت هم محسوب نمی شد. با این حال، رفته رفته شناخت بیش تری نسبت به بیت کوین ایجاد شد. در سال 2014 میلادی، آقای «ویتالیک بوترین»، بر اساس ساختار بیت کوین، ارز دیجیتال «اتریوم» را ایجاد کرد و وایت پیپر آن را انتشار داد.
تا آن موقع، چند معامله محدود در مورد بیت کوین انجام شده بود. با گذر زمان، تکنولوژی مورد استفاده در ارزهای دیجیتال، پیشرفته تر شد، استفاده از این وسیله پرداخت، بیش تر رایج شد و مردم بیش تر راجع به آن اطلاع پیدا می کردند. به این شکل و در سال های بعد، بیت کوین به طور وسیع تر به عنوان وسیله پرداخت مورد استفاده قرار گرفت.
البته در سال 2016 میلادی، هنوز بیت کوین به عنوان وسیله پرداخت نبود. اساساً یک وسیله یا ابزار باید 3 ویژگی داشته باشد تا بتوانیم آن را به عنوان پول محسوب کنیم. یک ویژگی، این است که وسیله مبادله باشد، دوم این که وسیله ذخیره ارزش باشد و یک ویژگی نیز این است که وسیله محاسبه ارزش باشد.
در مقطع زمانی سال 2016، بیت کوین هنوز این 3 ویژگی را به طور همزمان نداشت. به همین خاطر، تا آن زمان بیت کوین به عنوان پول محسوب نمی شد. الان هم خیلی از کشورها، بیت کوین را به عنوان کارنسی (پول دیجیتال/Currency ) در نظر نمی گیرند و خیلی از آنها، بیت کوین را به عنوان کامودیتی و همچنین وسیله مالکیت در نظر می گیرند. با این حال، خیلی از کشورها، بیت کوین را به عنوان کارنسی و ارز یا مانی (پول/Money) در نظر می گیرند و با آن کار می کنند.
*استفاده از آلت کوین ها، چگونه در جهان رواج پیدا کرد؟
-آلْت کوین ها که بعد از بیت کوین آمدند، هر ارزی به غیر از بیت کوین است، یعنی حتی اتریوم هم، جزو آلت کوین ها محسوب می شود. آلت کوین ها، چند نوع و دسته دارند و یک بخش از آنها از جمله «تتر»، استیبل کوین (ارز پایدار و با قیمت ثابت) هستند که وسیله مبادله هستند. پشتوانه خیلی از استیبل کوین ها، دلار است و آنها می توانند به عنوان پول و دلار، معامله شوند.
یک گروه از ارزهای دیجیتال، توکن ها هستند که جنبه پروژه ای دارند و یک نوع نشانه و گواهی هستند. به این صورت که دارنده توکن، در یک پروژه سهم داشته و مالکیت دارد. همه آلت کوین ها، لزوماً وسیله پرداخت یا وسیله معامله هم نیستند و تعداد زیادی از آنها، وسیله معامله نیستند. این نوع کوین ها یا در اصل توکن ها، صرفاً برای این است که دارنده این توکن ها نشان بدهد سهمی از یک پروژه دارد.
یک نظریه هست که می گوید دامیننس اتریوم ممکن است بر دامیننس بیت کوین غلبه کند. این اتفاق رخ نداده و حتی نزدیک آن هم نشده. در بهترین شرایط، دامیننس اتریوم، به حدود ۱۹ یا ۲۰ درصد یا حداکثر ۲۵ درصد رسیده است
وقتی پروژه، به تناسب پیشرفتی که می کند، می تواند آورده مالی و سود برای دارنده این توکن ها داشته باشد، اما بیت کوین، داستان متفاوتی دارد. یک تعداد از آلت کوین ها مثل اتریوم یا استیبل کوین هایی مثل «یو اس دی کوین» و «تِتِر»، به همین ترتیب بوده و می توانند وسیله پرداخت و وسیله معامله هم باشند.
بنابراین، تمام کوین ها یا توکن ها، وسیله معامله نیستند و برای خرید و فروش، مورد استفاده قرار نمی گیرند، اما بخشی از آنها که در این زمینه مورد استفاده قرار می گیرند، از این جنبه است که در سراسر دنیا، عمومیت بیش تری از نظر عامه مردم دارند و بیش تر مورد پذیرش افراد بیش تری در دنیا قرار گرفته اند.
*آقای ویتالیک بوترین که ارز دیجیتال اتریوم را ابداع کرده، یک فرد روسی بوده و در دانشگاه واترلو کانادا فارغ التحصیل شده. او در سال ۲۰۱۱ میلادی، عضو انجمن بیت کوین بوده و در مجله بیت کوین، مطالبی هم نوشته و منتشر کرده است. او در سال های بعدی، اعلام کرده که بیت کوین، اِشکالاتی دارد. به همین دلیل، در سال های ۲۰۱۳ و ۲۰۱۴ میلادی، برای ابداع و عرضه اتریوم اقدام کرده است.
آیا فرضاً ویتالیک بوترین، نمی توانست اِشکالات بیت کوین را در همان سال ۲۰۱۱ تا ۲۰۱۳ میلادی برطرف کند تا بیت کوین، بدون اِشکال و ایراد باشد؟
-در این زمینه می توان دو نکته را مطرح کرد و یک نکته این است که اِشکالاتی که از نظر ویتالیک بوترین اِشکال بوده، شاید از نظر توسعه دهندگان بیت کوین، مشکل نباشد. بحث این است که آیا مواردی که ویتالیک بوترین، در مقالاتی که نوشته، ذکر کرده است واقعاً محدودیت های بیت کوین هستند یا خیر.
دوم این که ویتالیک بوترین، چقدر در رفع کردن محدودیت ها یا مسائلی که وجود داشته، تصمیم گیرنده بوده است. در هر دو مورد، جواب منفی است و ویتالیک بوترین، تصمیم گیرنده برای رفع و حل و فصل مسائل ادعا شده، نبوده است.
از طرف دیگر، جامعه توسعه دهندگان و تصمیم گیرندگان بیت کوین، باید تقاضا کنند که اِشکالات و محدودیت های بیت کوین برطرف شود. امکان دارد مساله و مشکلی که ویتالیک بوترین مطرح می کرده، از نظر تیم توسعه دهندگان بیت کوین، محدودیت و مشکل نبوده باشد. به بیان دیگر، از نظر توسعه دهندگان بیت کوین، همان وایت پیپر (نقشه راه/ مرام نامه) اولیه که ساتوشی ناکاماتو در ابتدای کار ارائه کرده، کامل است.
*به این موضوع اشاره کردید که تا سال ۲۰۱۶ میلادی، بیت کوین وسیله پرداخت نبوده است. آیا این موضوع، ممکن است یکی از اِشکالاتی باشد که آقای ویتالیک بوترین، مطرح کرده باشد و بعداً سراغ ابداع اتریوم رفته باشد؟
-بیت کوین، تا آن زمان شناخت عمومی و مقبولیت عام نداشت که بخواهد وسیله پرداخت باشد. حتی اتریوم هم، تا مدتی وسیله پرداخت نبوده است و همین الان بیت کوین، بیش تر وسیله پرداخت است تا اتریوم. با سولوشنی (راه حل) که آقای ویتالیک بوترین، روی بیت کوین داد، گفت این ارز جدید از بلاک چِین غیر متمرکز استفاده می کند، در اختیار دولت ها نیست، شفاف است و غیر قابل تغییر است.
چیزی که اتریوم دارد و بیت کوین تا سال 2022 میلادی نداشت، بحث قراردادهای هوشمند بود. قرارداد هوشمند توسط آقای ویتالیک بوترین، روی بلاک چِین اتریوم ارائه شد. ویتالیک اعتقاد دارد که بیت کوین، هم یک تکنولوژی است و هم وسیله ای که می شود به عنوان پول از آن استفاده کرد.
ویتالیک می گوید چرا فقط پول جا به جا شود و می گوید اگر من قرارداد هوشمند را ارائه کنم، می توان همه چیز را روی بلاک چِین جا به جا کنیم و این ارز می تواند قابل معامله باشد، یعنی بر اساس قراردادهای هوشمند، این ارزهای دیجیتال قابل معامله باشند.
پس چیزی که ویتالیک می گفت بیت کوین ندارد و اتریوم دارد، قراردادهای هوشمند بود. بعد از اتریوم، خیلی از کوین های دیگر مثل پروژه های گیم، متاورس و وام دهی دیفای ها (فاینانس و خدمات مالی غیر متمرکز) بر اساس قراردادهای هوشمند کار می کنند.
*در حال حاضر که در مهر ۱۴۰۲ هستیم قیمت هر عدد بیت کوین ۲۷ هزار دلار است. قیمت اتریوم و بایننس کوین و ریپل، به عنوان ۳ آلت کوین مهم تر دنیا به ترتیب ۱۵۷۰ دلار، ۲۰۷ دلار و ۴۸ صدم دلار است. آیا همین خصوصیات و مزایایی که به آلت کوین ها و به طور خاص اتریوم اضافه شده، باعث می شود آلت کوین ها رقیب جدی برای بیت کوین شوند؟
-یک نظریه هست که می گوید دامیننس (ارزش بازار) اتریوم ممکن است بر دامیننس بیت کوین غلبه کند. در حال حاضر، این اتفاق رخ نداده و حتی نزدیک آن هم نشده. در بهترین شرایط، دامیننس بیت کوین به حدود 40 درصد ( از کل بازار) کاهش پیدا کرده و دامیننس اتریوم، به حدود 19 یا 20 درصد یا حداکثر 25 درصد رسیده است.
من اعتقاد دارم بیت کوین با همین ساختاری که دارد و خودش را حفظ می کند، اینقدر قوی هست که جایگزین داشته باشد. اگر دقت کنید یکی از تفاوت های بیت کوین و اتریوم، این است که بیت کوین یک حد دارد و حداکثر به تعداد 21 میلیون عدد استخراج خواهد شد. در حالی که وایت پیپر اولیه اتریوم، حد داشت و عدد آن هم 48 میلیون بود ولی بعداً و در توسعه های بعدی، این حد را برداشتند و الان اتریوم، محدودیت استخراج ندارد.
اتریوم فعلی، یک فورک (انشعاب) از اتریوم اولیه بوده و اتریوم اولیه، همان اتریوم کلاسیک فعلی است. من با بررسی هایی که انجام داده ام، می توانم بگویم که در زمینه امنیت اتریوم، کارهای زیادی انجام شده است
اتریوم با سازوکاری که دارد، تورم آن را مدیریت می کنند، اما در مورد بیت کوین از همان ابتدا تاکید شده که بیش از ۲۱ میلیون عدد، استخراج نشود. ما الان در هاوینگ سوم بیت کوین هستیم و بیت کوین، یک مکانیسم خودکنترلی دارد. به مرور زمان و با افزایش تعداد بیت کوین های استخراج شده و عرضه شده در بازار، تورم بیت کوین با استخراج، کنترل می شود، اما این موضوع در اتریوم، به صورت سوزاندن توکن اتریوم است تا ثبات قیمت و ثبات عرضه و تقاضای اتریوم، حفظ شود و این کار در اتریوم، به صورت مکانیسم خودکنترلی انجام نمی شود.
*در حال حاضر حدود ۹ هزار نوع ارز دیجیتال وجود دارد و مهم ترین ارز دیجیتال هم، بیت کوین است. در صرافی های ارزهای دیجیتال، فقط چند صد نوع ارز دیجیتال، خرید و فروش می شوند. آیا امکان این وجود دارد که تعداد انواع ارزهای دیجیتال قابل معامله افزایش پیدا کند و فرضاً به چند هزار نوع برسد، یا این که با توجه به تعداد زیاد توکن ها، امکان افزایش تعداد ارزهای دیجیتال برای معامله کردن فراهم نیست؟
-برای مثال، در مدت 15 دقیقه می شود یک توکن، تولید کرد ولی این که این توکن، مورد استقبال جامعه کریپتو کارنسی (ارز دیجیتال) قرار بگیرد و مردم بخرند یا نخرند، جای بحث دارد. چرا که عوامل مختلف بوجود دارد که یک توکن، قابل خرید و فروش شود و قابل عرضه در صرافی ها باشد.
یک توکن برای این که در صرافی های ارز دیجیتال عرضه شود، باید پروژه خوبی پشت آن باشد و مساله مهمی را در دنیای بلاک چِین حل کند. از نظر فنی، توکن زدن کار پیچیده ای نیست و می شود این کار را به راحتی انجام داد، یا با برنامه نویسی ساده، یک توکن را روی بلاک چِین های مختلف ارائه کرد، اما اقبال عمومی در جامعه کریپتو کارنسی مهم بوده و بحث عرضه و تقاضا هست که یک توکن را از جنبه های مختلف از جمله حجم بازار بالا می آورد.
هر چقدر تقاضا در مقابل عرضه، بیش تر باشد قیمت یک توکن، افزایش پیدا می کند و حجم بازار آن افزایش پیدا می کند و در رتبه بندی بازار ارزهای دیجیتال، جای بالاتری کسب می کند. البته در ایران هم، تیم های قوی داریم که می توانند وایت پیپر خوب برایس ارزهای دیجیتال جدید بنویسند و پروژه های خوبی تعریف کنند تا توکن را از نظر رتبه بندی، بالا بیاورند.
یک وسیله یا ابزار باید ۳ ویژگی داشته باشد تا بتوانیم آن را به عنوان پول محسوب کنیم. یک ویژگی، این است که وسیله مبادله باشد، دوم این که وسیله ذخیره ارزش باشد و یک ویژگی نیز این است که وسیله محاسبه ارزش باشد
بنابراین تعداد ارزها می تواند روز به روز افزایش پیدا کند. برای مثال در سال ۱۳۹۴ به غیر از بیت کوین، فقط حدود ۷۰۰ توکن وجود داشت. در حالی که الان حدود ۱۰ هزار کوین و توکن وجود دارد و خیلی از آنها بلاک چیِن دارند. کوین هایی مثل بیت کوین که بلاک چیِن دارند، پیچیده تر هستند ولی در کنار آنها، تعداد زیادی توکن وجود دارد. کوین ها، بلاک چیِن (زنجیره بلوکی برای ذخیره اطلاعات دیجیتالی) مستقل دارند ولی توکن ها، روی سایر بلاک چیِن ها پیاده سازی می شوند و پیاده سازی آنها، ساده است.
*لونا یکی از ارزهای دیجیتال بود که در فروردین ۱۴۰۱ و در زمان اوج قیمت آن، قیمت هر عدد آن به ۱۱۹ دلار افزایش پیدا کرد و بعداً کاهش پیدا کرد. یک تعداد از ایرانی ها در زمان کاهش قیمت، ارز لونا را در قیمت هایی از جمله۶۰ دلار خریداری کردند ولی با اتفاقاتی که رخ داد ارزش لونا به نزدیک صفر دلار رسید. الان لونا در رتبه ۹۲ هست ولی قبلاً جزو ۱۰ ارز برتر بازار بود.
اتریوم هم فعلاً مهم ترین آلت کوین است ولی چند سال قبل، دچار مشکلاتی شد. الان تریوم اولیه به عنوان اتریوم کلاسیک شناخته می شود و بعداً اتریوم جدید هم ارائه شد. همان مشکل لونا، چند سال قبل برای اتریوم هم ایجاد شده. در حال حاضر، آیا تریوم به عنوان مهم ترین آلت کوین، همین جایگاه دومی فعلی را می تواند حفظ کند؟
-در سال 2016 میلادی بود که یک هک، روی بلاک چیِن اتریوم رخ داد ولی معمولاً نحوه برخورد مدیر پروژه با هکی که اتفاق می افتد، مهم است. ما باید ببینیم مدیر پروژه می تواند داستان را جمع کند یا نه. تصمیمی که آقای ویتالیک بوبرین گرفت این بود که با اصلاحاتی که روی بخش امنیتی بلاک چین اتریوم انجام داد، آن را به اسم اتریوم کلاسیک ادامه دادد، اما یک فورک (انشعاب/ Fork) از آن گرفت و اتریوم جدید را ایجاد کرد.
در حقیقت اتریوم فعلی، یک فورک (انشعاب) از اتریوم اولیه بوده و اتریوم اولیه، همان اتریوم کلاسیک فعلی است. من با بررسی هایی که انجام داده ام، می توانم بگویم که در زمینه امنیت اتریوم، کارهای زیادی انجام شده است.
*اتریوم در زمان آخرین اوج قیمت که دو سال قبل و در آبان ۱۴۰۰ (۲۰۲۱ میلادی) بود به ۴۸۵۱ دلار رسید. الان کمتر از ۱۶۰۰ دلار است و اتریوم، در بدترین حالت حدود ۸۰ درصد کاهش قیمت داشت. با توجه به سقوط یا کاهش شدید بیت کوین و آلت کوین در دو سال اخیر، شما چشم انداز آلت کوین ها و به طور مشخص اتریوم را چگونه می بینید؟
-من چشم انداز اتریوم را کاملاً مثبت می دانم. به خاطر این که روی تکنولوژی آن نسبت به بقیه آلْت کوین ها، کار زیادی انجام شده. به نظر نمی رسد آلْت کوین دیگری، جای اتریوم را بگیرد. یک بخش از این ریزش قیمتی که در دو سال اخیر اتفاق افتاده، به خاطر هاوینگ بیت کوین است. به طور کلی، ما وقتی به زمان هاوینگ، نزدیک می شویم افراد مختلف، آلت کوین های خودشان را می فروشند و بیت کوین می خرند. چون امید دارند به خاطر کاهش عرضه بیت کوین، قیمت بیت کوین افزایش پیدا کند.
یک بخش دیگر از این ریزش قیمت، به خاطر هایپ هایی (برنامه های سرمایه گذاری با بازدهی بالا) است که داشته ایم و افراد و سرمایه گذاران زیادی خواسته اند از این هایپ ها استفاده کنند و سود کنند. اتریوم، نمی تواند رتبه اول بازار ارزهای دیجیتال را حفظ کند، اما هیچکدام از آلت کوین های دیگر، نمی توانند جایگاه اتریوم را کسب کنند. اتریوم، از نظر فنی و امنیتی، قوی تر از آلت کوین های دیگر است.
*آیا از نظر درصدی، احتمال افزایش درصدی قیمت بیت کوین را بیش از افزایش درصدی قیمت اتریوم و بقیه آلت کوین ها می دانید؟
-در مقطع زمانی فعلی، همین طور بوده ولی اتریوم نیز همبستگی مثبت با بیت کوین دارد، یعنی هر وقت قیمت بیت کوین بالا می رود، قیمت اتریوم هم بالا می رود. در زمان هایی که فصل بیت کوین است، قیمت بیت کوین بالاتر رفته و در زمان هایی که آلت سیزن (فصل آلت کوین ها) هست، قیمت اتریوم بیش تر بالا رفته است.
*فعلاً قیت اتریوم (۱۹ مهر ۱۴۰۲) حدود ۱۵۷۰ دلار است. از نظر شما آیا در ادامه، کاهش قیمت اتریوم و آلت کوین ها را خواهیم داشت، یا این که احتمال افزایش اتریوم و آلت کوین ها وجود دارد؟
-در بلند مدت افزایش قیمت داریم ولی در کوتاه مدت هم، باید تحلیل های تکنیکال انجام داد. در حوزه تحلیل تکنیکال، باید محدوده های مقاومتی در کوتاه مدت بررسی شود. در مجموع، در بلند مدت و تا حدود 8 یا 9 ماه دیگر که هاوینگ هم اتفاق خواهد افتاد، بیت کوین و اتریوم رشد قیمت خواهند داشت.
البته ما در زمان هاوینگ های قبلی بیت کوین، رشدهای قیمتی بالایی داشتیم. در سه هاوینگ قبلی، رفته رفته افزایش قیمت، روند کاهشی داشت، یعنی با یک نرخ کاهشی، افزایش قیمت بیت کوین و اتریوم اتفاق افتاد. در این هاوینگ هم، این طور می شود و ما نباید انتظار 100 برابر شدن یا 10 برابر شدن بیت کوین داشته باشیم.
در بررسی هایی که اخیراً انجام دادم به این نتیجه رسیدم که ما در مورد بیت کوین و ارزهای دیگر، افزایش قیمت خواهیم داشت، اما نه مثل هاوینگ های قبلی که مثلاً قیمت بیت کوین از 20 هزار دلار به حدود 70 هزار دلار افزایش پیدا کرد. بنابراین، احتمالاً افزایش 3 برابری یا 300 درصدی قیمت نداریم، اما افزایش قیمتی داریم که با یک نرخ کاهشی همراه است.
نظر شما