یادداشت اختصاصی از دکتر اباذر کریمی پنابندانی
هوش مصنوعی؛ پیشران رشد اقتصادی در ایران یا تهدید اشتغال سنتی؟
تحول دیجیتال دیگر انتخاب نیست؛ الزام بقا در اقتصاد جهانی است. اگر ایران بتواند هوش مصنوعی را نه به عنوان رقیب نیروی کار، بلکه به عنوان همکار هوشمند توسعه اقتصادی ببیند، می‌توان انتظار جهشی واقعی در بهره‌وری، شفافیت و رشد پایدار داشت.
در سال‌های اخیر، هوش مصنوعی (AI) دیگر تنها یک فناوری نوظهور نیست، بلکه به عنوان موتور محرک رشد اقتصادی در جهان شناخته می‌شود. کشورهایی مانند چین، آمریکا و هند با تکیه بر زیرساخت‌های داده و سرمایه‌گذاری در حوزه‌های هوش مصنوعی، توانسته‌اند رشد اقتصادی خود را تا چند درصد افزایش دهند. اما پرسش مهم برای اقتصاد ایران این است: آیا ما آماده بهره‌گیری از این فرصت بزرگ هستیم؟
اقتصاد داده‌محور؛ مسیر جدید رشد
در اقتصاد مدرن، داده همان نقشی را دارد که نفت در قرن بیستم ایفا می‌کرد. هوش مصنوعی می‌تواند با تحلیل کلان‌داده‌ها، تصمیم‌گیری‌های اقتصادی را دقیق‌تر و سریع‌تر کند؛ از پیش‌بینی تورم و بازار ارز گرفته تا مدیریت زنجیره تأمین و نظام بانکی.
کشورهایی که داده را به عنوان منبع تولید ثروت شناخته‌اند، توانسته‌اند هزینه تصمیمات اشتباه را کاهش دهند و مسیر توسعه خود را کوتاه‌تر کنند. در ایران نیز می‌توان از داده‌های بیمه، مالیات، حمل‌ونقل و کشاورزی برای خلق ارزش افزوده جدید استفاده کرد؛ به شرط آنکه دسترسی به داده و سیاست‌گذاری هوشمندانه فراهم شود.
تهدید یا فرصت برای نیروی کار؟
یکی از نگرانی‌های رایج در مواجهه با هوش مصنوعی، حذف مشاغل سنتی است. درست است که فناوری باعث تغییر ساختار بازار کار می‌شود، اما تجربه جهانی نشان داده که AI نه تنها شغل را حذف نمی‌کند، بلکه نوع شغل را تغییر می‌دهد.
در ایران نیز می‌توان به جای مقاومت در برابر فناوری، بر آموزش نیروی انسانی برای مهارت‌های جدید تمرکز کرد. ایجاد دوره‌های آموزش هوش مصنوعی در دانشگاه‌ها، فنی‌وحرفه‌ای و مراکز کسب‌وکار می‌تواند از بیکاری ساختاری جلوگیری کرده و نسل جدیدی از متخصصان داده، تحلیلگر بازار و توسعه‌دهنده هوش مصنوعی را به اقتصاد اضافه کند.
نقش دولت در اقتصاد هوشمند
هوش مصنوعی در ایران هنوز نیازمند سیاست‌گذاری جامع است. دولت می‌تواند با حمایت از شرکت‌های دانش‌بنیان، تسهیل دسترسی به داده‌های عمومی و توسعه زیرساخت ابری ملی، زمینه رشد اقتصاد هوشمند را فراهم کند.
همچنین، اصلاح قوانین مربوط به داده و مالکیت فکری می‌تواند امنیت سرمایه‌گذاری در حوزه هوش مصنوعی را افزایش دهد.
جمع‌بندی: از تهدید تا فرصت ملی
تحول دیجیتال دیگر انتخاب نیست؛ الزام بقا در اقتصاد جهانی است. اگر ایران بتواند هوش مصنوعی را نه به عنوان رقیب نیروی کار، بلکه به عنوان همکار هوشمند توسعه اقتصادی ببیند، می‌توان انتظار جهشی واقعی در بهره‌وری، شفافیت و رشد پایدار داشت.
اقتصاد آینده ایران، اقتصادی خواهد بود که با داده تصمیم می‌گیرد، با هوش مصنوعی اجرا می‌کند و با نوآوری زنده می‌ماند.
*عضو آکادمی علوم اروپا و رئیس دانشکده هوش مصنوعی دانشگاه تکنوفست
نظر شما