یادداشت اختصاصی از مینا جعفری
سه ستون موفقیت؛ دانش، مهارت و نگرش در حرفه مدیر حسابرسی داخلی
مدیریت واحد حسابرسی داخلی، نقشی چندوجهی و استراتژیک در سازمان ایفا می‌کند. موفقیت در این جایگاه نیازمند تلفیقی قدرتمند از دانش تخصصی گسترده، مهارت‌های عملیاتی و ارتباطی قوی، و مهم‌تر از همه، نگرشی حرفه‌ای، اخلاقی و کنجکاو است.
حسابرسی داخلی، به عنوان یکی از ارکان کلیدی حاکمیت شرکتی و مدیریت ریسک، نقشی حیاتی در تضمین سلامت مالی، عملیاتی و انطباق سازمان با قوانین و مقررات ایفا می‌کند. در این میان، مدیر حسابرسی داخلی (Internal Audit Manager) در خط مقدم این فرآیند قرار دارد؛ فردی که نه تنها باید دانش فنی عمیقی داشته باشد، بلکه مهارت‌های مدیریتی و رهبری قوی و نگرشی حرفه‌ای و اخلاقی را نیز به کار گیرد. موفقیت در این جایگاه، تابعی از تعامل اثربخش میان سه مولفه کلیدی است: دانش (Knowledge)، مهارت (Skills) و نگرش (Attitude). این مقاله به بررسی این سه ستون پرداخته و ابعاد مختلف آن‌ها را برای این حرفه خطیر تشریح می‌کند.
بدنه اصلی
۱. دانش (Knowledge): پایه و اساس حرفه‌ای
مدیر حسابرسی داخلی باید دایره وسیعی از دانش را در اختیار داشته باشد تا بتواند وظایف خود را به نحو احسن انجام دهد. این دانش را می‌توان به چند دسته اصلی تقسیم کرد:
-
دانش حسابداری و مالی:
- استانداردهای حسابداری: تسلط کامل بر استانداردهای حسابداری ایران (حسابداری مالی و حسابداری مدیریت) و همچنین آشنایی با استانداردهای بین‌المللی (IFRS) برای شرکت‌های بزرگ یا بین‌المللی.
- اصول حسابرسی: درک عمیق از اصول و استانداردهای حسابرسی داخلی (منتشر شده توسط موسسه حسابرسان داخلی - IIA) و حسابرسی خارجی.
- فنون ارزش‌گذاری و تحلیل صورت‌های مالی: توانایی تحلیل صورت‌های مالی برای شناسایی ریسک‌ها و انحرافات.
-
دانش مدیریت ریسک و کنترل‌های داخلی:
- چارچوب‌های مدیریت ریسک: آشنایی با چارچوب‌های معتبر مانند COSO ERM (Enterprise Risk Management).
- طراحی و ارزیابی کنترل‌های داخلی: درک نحوه طراحی، پیاده‌سازی و ارزیابی اثربخشی کنترل‌های داخلی در سطوح مختلف عملیاتی و کنترلی.
-
دانش قوانین و مقررات:
- قوانین تجارت و شرکت‌ها: آگاهی از قوانین مرتبط با ثبت، اداره و انحلال شرکت‌ها.
- قوانین مالیاتی: درک فرآیندهای مالیاتی و انطباق فعالیت‌های سازمان با قوانین مالیاتی.
- مقررات خاص صنعت: بسته به صنعت فعالیت سازمان (مانند بانکی، بیمه، نیروگاهی، نفت و گاز)، دانش تخصصی در مورد مقررات آن صنعت ضروری است.
- قوانین مبارزه با پولشویی و فساد: آگاهی از الزامات قانونی در این زمینه‌ها.
-
دانش فناوری اطلاعات (IT):
- سیستم‌های اطلاعاتی سازمان: درک معماری و عملکرد سیستم‌های ERP، CRM و سایر نرم‌افزارهای کلیدی سازمان.
- امنیت اطلاعات: آشنایی با اصول امنیت سایبری، مدیریت داده‌ها و ریسک‌های مرتبط با فناوری اطلاعات.
- ابزارهای تحلیل داده: دانش کار با ابزارهای تحلیل داده (مانند ACL, IDEA, Power BI) برای اجرای موثرتر حسابرسی.
-
دانش کسب‌وکار (Business Acumen):
- مدل کسب‌وکار سازمان: درک عمیق از نحوه عملکرد، استراتژی‌ها، اهداف و ریسک‌های اصلی سازمان.
- صنعت و بازار: شناخت روندهای صنعت، رقبا و عوامل کلیدی موفقیت.
۲. مهارت (Skills): ابزارهای اجرای وظایف
دانش به تنهایی کافی نیست؛ مدیر حسابرسی داخلی باید مهارت‌های لازم برای به کارگیری این دانش را داشته باشد:
-
مهارت‌های تحلیلی و حل مسئله:
- تحلیل داده‌ها: توانایی بررسی دقیق داده‌های مالی و عملیاتی، شناسایی الگوها، ناهنجاری‌ها و ریشه‌یابی مشکلات.
- تفکر انتقادی: ارزیابی بی‌طرفانه شواهد و اطلاعات برای رسیدن به قضاوت‌های منطقی و مستدل.
-
مهارت‌های ارتباطی:
- ارتباط کلامی و نوشتاری: توانایی انتقال واضح یافته‌ها، پیشنهادات و گزارش‌ها به سطوح مختلف سازمان، از کارکنان عملیاتی تا هیئت مدیره.
- مهارت‌های مصاحبه: توانایی برقراری ارتباط موثر با افراد برای جمع‌آوری اطلاعات و درک فرآیندها.
- مهارت‌های ارائه: توانایی ارائه یافته‌ها به صورت موثر و قانع‌کننده.
-
مهارت‌های مدیریتی و رهبری:
- برنامه‌ریزی و سازماندهی: توانایی تدوین برنامه سالانه حسابرسی، تخصیص منابع و مدیریت زمان.
- مدیریت تیم: رهبری، هدایت، آموزش و ارزیابی عملکرد تیم حسابرسی داخلی.
- مدیریت پروژه: اجرای پروژه‌های حسابرسی طبق زمان‌بندی و بودجه تعیین شده.
- مدیریت روابط با ذینفعان: ایجاد و حفظ روابط مثبت و سازنده با مدیریت ارشد، هیئت مدیره، کمیته حسابرسی و سایر واحدها.
-
مهارت‌های فنی (استفاده از ابزارها):
- نرم‌افزارهای حسابرسی: تسلط بر نرم‌افزارهای تخصصی مانند ACL، IDEA یا ابزارهای تحلیل داده مشابه.
- نرم‌افزارهای گزارش‌دهی: توانایی کار با نرم‌افزارهای Office (Word, Excel, PowerPoint) در سطح پیشرفته.
۳. نگرش (Attitude): روح حرفه‌ای حسابرسی داخلی
نگرش، طرز فکر و رفتاری است که مدیر حسابرسی داخلی را از یک حسابرس صرف به یک مشاور قابل اعتماد و استراتژیک تبدیل می‌کند:
- صداقت و درستکاری (Integrity): پایبندی به اصول اخلاقی، صداقت در بیان یافته‌ها و اجتناب از هرگونه جانبداری.
- استقلال و عینیت (Independence & Objectivity): حفظ استقلال فکری و عملی از واحدهای مورد رسیدگی و اجتناب از قضاوت‌های جانبدارانه.
- کنجکاوی حرفه‌ای (Professional Curiosity): تمایل به پرسیدن سوالات عمیق‌تر، درک چرایی مسائل و فراتر رفتن از ظاهر موضوع.
- دقت و توجه به جزئیات (Diligence): دقت نظر در بررسی شواهد، مستندسازی یافته‌ها و اطمینان از صحت و کامل بودن کار.
- رویکرد حل مسئله (Problem-Solving Orientation): تمرکز بر ارائه راه‌حل‌های عملی و سازنده به جای صرفاً شناسایی مشکلات.
- انعطاف‌پذیری و سازگاری (Adaptability): توانایی تطبیق با تغییرات در محیط کسب‌وکار، فناوری و الزامات قانونی.
- تعهد به یادگیری مستمر (Commitment to Continuous Learning): به‌روز نگه داشتن دانش و مهارت‌ها با توجه به تحولات حرفه‌ای و کسب‌وکاری.
- احترام و حرفه‌ای‌گری در تعاملات: رفتار محترمانه با کارکنان سازمان در تمام سطوح، حتی هنگام انتقال یافته‌های انتقادی.
نتیجه‌گیری
مدیریت واحد حسابرسی داخلی، نقشی چندوجهی و استراتژیک در سازمان ایفا می‌کند. موفقیت در این جایگاه نیازمند تلفیقی قدرتمند از دانش تخصصی گسترده، مهارت‌های عملیاتی و ارتباطی قوی، و مهم‌تر از همه، نگرشی حرفه‌ای، اخلاقی و کنجکاو است. مدیر حسابرسی داخلی که بتواند این سه ستون را به خوبی پرورش داده و به کار گیرد، نه تنها به عنوان یک ناظر و ارزیاب عمل خواهد کرد، بلکه به عنوان یک مشاور امین و استراتژیک، نقش مهمی در ارتقای کارایی، کاهش ریسک‌ها و تقویت حاکمیت شرکتی سازمان ایفا خواهد نمود. سرمایه‌گذاری بر توسعه این سه مولفه در مدیران حسابرسی داخلی، سرمایه‌گذاری بر سلامت و آینده پایدار سازمان است.
*کارشناس اقتصادی
نظر شما