در گفتگوی «صفحه اقتصاد» با امیررضا واعظ آشتیانی، مدیر عامل اسبق باشگاه استقلال بررسی شد

از بورسی شدن «استقلال» و «پرسپولیس» تا قراردادهای نجومی فوتبالیست های ایران

در گفتگوی اختصاصی « صفحه اقتصاد » با مهندس امیررضا واعظ آشتیانی (مدیر عامل اسبق باشگاه استقلال و معاون سابق وزارت صنایع و معادن)، دلایل وضعیت بغرنج این دو باشگاه فوتبالی و آثار تصمیمات مقامات دولتی در مورد اداره آنها بررسی شده است.

صفحه اقتصاد -

تیم های پرسپولیس و استقلال جزو تیم های فوتبال معروف ایران بوده و طرفداران هر یک از این باشگاه ها، مدعی این هستند که ده ها میلیون نفر هوادار دارند. برخی از هواداران سرسخت و شیفته این دو باشگاه، خواهان حمایت شدید دولت از باشگاه مورد علاقه خودشان هستند و در هر دوره، برخی از این هواداران، مقامات دولتی را به تبعیض و بی عدالتی در مورد توجه به این باشگاه ها متهم می کنند.

با این حال، در سال های اخیر این دو باشگاه معروف ایران، به بازار سرمایه و فرابورس راه یافته اند تا به عنوان شرکت خصوصی، وضعیت مالی و مالکیتی جدیدی پیدا کنند. در گفتگوی اختصاصی « صفحه اقتصاد » با مهندس امیررضا واعظ آشتیانی (مدیر عامل اسبق باشگاه استقلال و معاون سابق وزارت صنایع و معادن)، دلایل وضعیت بغرنج این دو باشگاه فوتبالی و آثار تصمیمات مقامات دولتی در مورد اداره آنها بررسی شده است.

*****

*در نقل و انتقالات بازیکنان فوتبال لیگ برتر ایران در روزهای گذشته اتفاقاتی رخ داد و اظهار نظرهای مختلفی هم مطرح شد. به طور خاص، در مورد رقم کلان قراردادهای فوتبالی انتقاداتی مطرح شد و رقم برخی قراردادها به ده ها میلیارد تومان افزایش پیدا کرده است. به هر حال، در سال های گذشته، به طور مشخص تیم های پرسپولیس و استقلال دولتی بودند و دولت، بودجه آنها را تامین می کرد.

اگر جنابعالی بخواهید آسیب شناسی کنید، از نظر شما اِشکال از کجا شروع شد که امروزه انتقادات زیادی در این زمینه توسط مردم و کارشناسان مطرح می شود و می گویند بیت المال هدر می رود؟

-در چند سال اخیر، این بحث ها مطرح شد که پول بیت المال بدون هدف، بدون برنامه ریزی و بدون بهره برداری، در حال ضایع شدن بوده و در این فوتبال از بین رفتن می رود. متاسفانه مدیریت کارآمدی در مجموعه فوتبال ما وجود ندارد تا از این پولی که در فوتبال هزینه می شود بهره برداری فرهنگی، اقتصادی، اجتماعی و حتی سیاسی کند.

امروزه در دنیا، کشورهایی هستند که دارای سبک و سیاق در حوزه ورزش هستند و یکی از بهره برداری های آنها در حوزه ورزش، دقیقاً بهره برداری سیاسی و اجتماعی است. این کشورها در جامعه خودشان و حتی در حوزه بین المللی، با یک ظرافت و برنامه ریزی از حوزه ورزش، بهره برداری می کنند.

در صورتی که ما بدون هدف اقدام به هزینه کردن در حوزه فوتبال و ورزش می کنیم. از سال 1380، تعداد 22 دوره، مسابقات لیگ برتر فوتبال به عنوان لیگ حرفه ای ایران برگزار شده ولی در همه این 22 دوره لیگ برتر، هزینه های برگزاری توسط دولت و شرکت های خصولتی (خصوصی- دولتی) تهیه و تامین شده است. در این مدت، پول های کلانی هزینه شده و با کمال تاسف بازیکنان و مربیان فوتبال، برای خودشان نرخ تعیین می کنند.

در صورتی که در دنیا، مارکت هایی هستند که بر اساس مولفه های مختلف، قیمت بازیکنان را از کمترین تا بالاترین، تعیین می کنند. به استناد این نوع تعیین قیمت، باشگاه های فوتبال، اقدام به خرید بازیکنان مورد نظر می کنند.

البته یک نکته مهم این است که وقتی گفته می شود دستمزدهای فوتبالیست ها را محدود کنید، امروزه در دنیا این محدود کردن خلاف مقررات حرفه ای فوتبال است. اتفاقاً در جواب برخی انتقادات، باید اینگونه پاسخ داد که در دنیا، دولت ها نیستند که در فوتبال هزینه می کنند و بخش خصوصی است که در این زمینه هزینه می کند. در آن کشورها، بخش خصوصی بر اساس منافع مالی خودشان، هزینه های خودشان را انجام می دهند.

در مورد این که برخی افراد، فوتبال ایران را با اروپا مقایسه می کنند، می توانم بگویم که این قیاس، یک قیاس مع الفارق بوده و فوتبال ایران و اروپا را نمی توان با هم مقایسه کرد. چرا که در ایران، دولت از جیب بیت المال هزینه می کند ولی در دنیا اینگونه نیست.

*یعنی جنابعالی اعتقاد دارید دولت در حوزه فوتبال و ورزش مداخله نکند؟

-بله. دولت باید پایش را از فوتبال و ورزش کنار بکشد و بنده، موافق این موضوع هستم، اما در شرایط فعلی، اگر دولت همین فردا پایش را از فوتبال و رشته های ورزشی دیگر کنار بکشد، اصلاً ورزشی باقی نمی ماند. چون باشگاه های ورزشی ما یا حداقل 80 تا 90 درصد از باشگاه های ایران در رشته های مختلف، دولتی یا خصولتی هستند.

*باشگاه های پرسپولیس و استقلال در سال 1400 در فرابورس ایران پذیرفته شدند. آیا حضور این دو باشگاه در بازار سرمایه و فرابورس یا اقداماتی از این قبیل، می تواند قابل دفاع باشد؟

-اگر دولت بخواهد پایش را از ورزش حرفه ای کنار بکشد و هزینه های ورزش حرفه ای را تامین نکند، ورزش حرفه ای از بین می رود. پس برای آینده، نیازمند یک سازماندهی هستیم و باید یک هدفگذاری انجام شود. در این چارچوب، دولت در یک برنامه 3 ساله، خودش را از ورزش حرفه ای کنار بکشد.

در این مدت، دولت باید جذابیت های اقتصادی را برای سرمایه گذار، در حوزه ورزش فراهم کند و افراد مختلف، در این حوزه سرمایه گذاری کنند. چون هر فردی که می خواهد در حوزه ورزش سرمایه گذاری کند، اولین موضوعی که برایش اهمیت دارد توجیه اقتصادی و امنیت لازم است. برای سرمایه گذار بخش خصوصی، این نوع موارد اهمیت دارد.

اگر ما می خواهیم بخش خصوصی در فوتبال و رشته های ورزشی دیگر حضور پیدا کند، باید ارزان سازی شود. در حالی که الان ارزان سازی وجود ندارد و برخی کارها بر اساس ارقام اعلام شده توسط فدراسیون فوتبال ایران انجام می شود. به اعتقاد من، کار کارشناسی و منطقی، در حوزه اقتصادی ورزش انجام نگرفته است.

برای مثال، اعلام شده که باشگاه ها سقف بودجه داشته باشند، یعنی فدراسیون فوتبال ایران، اعلام کرده باشگاه های فوتبال سالیانه بین 350 تا 400 میلیارد تومان، هزینه کنند. همین اعلام سقف بودجه توسط فدراسیون، در حقیقت گران کردن فوتبال است و امسال، فدراسیون باعث گران شدن فوتبال شده.

به طور متوسط چیزی بین 6.5 تا 7 هزار میلیارد تومان، کُل هزینه لیگ برتر ایران است. تا وقتی که دولت در فوتبال مداخله می کند، این پول از بیت المال صرف شود. واقعیت این است تا زمانی که پول از بیت المال تامین شود و بادآورده باشد، مدیران و مسئولان مختلف به هر صورت ممکن، آن را هزینه می کنند. متاسفانه در فوتبال و در ورزش ما، مدیران باشگاه ها فقط یاد گرفته اند هزینه کنند و روش های درآمدزایی را نمی دانند.

بنابراین، اقداماتی از قبیل تعیین سقف بودجه باشگاه های فوتبال لیگ برتر، در حقیقت گران کردن فوتبال کشور است. این گران کردن فوتبال، باعث می شود سرمایه گذار بخش خصوصی به حوزه فوتبال ورود نکند. در حال حاضر، فقط 3 تیم از 16 تیم حاضر در لیگ برتر فوتبال ایران، خصوصی هستند و مابقی آنها دولتی و خصولتی هستند و بدون حساب و کتاب، مشغول هزینه کردن هستند.

وقتی فوتبال را گران می کنند معنی و مفهوم آن، این است که فوتبالیست ها و مربیان، پول های بدون حساب و کتاب را در این اوضاع نامناسب اقتصادی مملکت، دریافت کنند و یک تبعیض بین مردم ایجاد شود. البته مردم هم، از این وضعیت ناراحت هستند و می گویند چرا باید پول ها بدون حساب و کتاب پرداخت شود و چرا باید یک فرمول مشخص نباشد که بازیکنان بر اساس معیارهای مشخصی، دستمزد بگیرند.

*آقای قربان زاده (رئیس سازمان خصوصی سازی و معاون وزیر اقتصاد)، گفته که این سازمان برای موفقیت و انضباط مالی باشگاه های پرسپولیس و استقلال تلاش کرده و در سال 1401 ، هر کدام از این دو باشگاه در حد 500 میلیارد تومان منابع کسب کرده اند. همچنین ایشان به نوعی به موضوع ولخرجی مدیران استقلال اشاره کرده و گفته پرسپولیس از منابع مالی به دست آمده به خوبی استفاده کرده ولی استقلال به طور بی حساب و کتاب، منابع خودش را خرج کرده و با بازیکنان به اندازه چند برابر ارزش واقعی آنها، قرارداد امضاء کرده است.

همچنین رئیس سازمان خصوصی سازی گفته با مذاکراتی که با مدیران بانک شهر داشته است برای هر کدام از باشگاه های پیروزی و استقلال 2 میلیون و 500 هزار دلار، منابع ارزی وام گرفته است. آیا در این وضعیت فعلی و با تلاش هایی که سازمان خصوصی سازی انجام می دهد ممکن است اوضاع فعلی این دو باشگاه بهبود پیدا کند و از میزان انتقادهای موجود کاسته شود؟

-من واقعاً برای مسئولان سازمان خصوصی سازی متاسف هستم که مدعی است مسائل اقتصادی را به خوبی می دانند. سوال اساسی این است که مگر باشگاه های استقلال و پرسپولیس، درآمدزا هستند؟ مگر این تیم ها می توانند سود سالیانه وام های دریافتی را پرداخت کنند. اخیراً بابت پولی که آقای استراماچونی، سرمربی سابق استقلال از استقلال طلب داشته، از بانک شهر وام گرفته اند و پول این فرد را داده اند. در حال حاضر، به همین خاطر استقلال ماهیانه 18 میلیارد تومان به بانک شهر قسط وام می دهد. سوال این است که استقلال، این پول را از کجا بیاورد که به بانک بدهد یا این که از کجا درآمد کسب می کند. پس این نوع حرف ها، حرف های قابل دفاعی نیست.

اتفاقاً مدتی قبل همین مسئولان گفتند که استقلال و پرسپولیس که وارد بورس شده اند، وضعیت شفافی پیدا کرده و دارای نظم و انضباط مالی شده اند. در این حالت، یک سوال که مطرح می شود این است که آیا شرکت ها و باشگاه هایی که وارد بورس نشده اند، شفاف نیستند. سوال این است که چرا قانون تجارت را در مورد شرکت های راه یافته به بورس و غیر بورسی، اجرا نمی کنند.

اگر قانون تجارت حاکم شود و حسابرسی دقیق سالیانه باشگاه های پرسپولیس و استقلال انجام شود، می توان باشگاه ها را به درستی اداره کرد. در این حالت، دیگر نیاز به این نیست که ادعا کنند سازمان خصوصی سازی، باشگاه های استقلال و پرسپولیس را به بورس شده و الان شفاف شده اند.

سوال این است که اگر این دو باشگاه، وارد بورس نمی شدند وضعیت مالی شفافی نداشتند؟ اگر شفاف نبوده اند علتش این بوده که این دو باشگاه بر اساس قانون تجارت، اداره نمی شدند. اگر این دو باشگاه بر اساس قانون تجارت اداره می شدند، حسابرسی سالیانه انجام می شد، مجمع عمومی آنها هر سال برگزار می شد و گزارش مالی سالیانه مطرح می شد. مجموع همین کارها یک نوع شفاف سازی بود.

*همچنین آقای قربان زاده، گفته که باشگاه پرسپولیس در سال 1401 توانسته 150 میلیارد تومان از اسپانسر، پول دریافت کند ولی استقلال ضعیف عمل کرده و نتوانسته این درآمد را کسب کند. آیا واقعاً از طریق اسپانسر می شود تمامی هزینه های یک باشگاه را به دست اورد و مشکلات مالی این باشگاه ها حل شود؟

-این مسئولان، عجله نکنند و اجازه بدهند حسابرسی سالیانه پرسپولیس و استقلال انجام شود و گزارش های مالی این دو باشگاه در سایت کدال بورس منتشر شود. این طور نیست که فقط پرسپولیس 150 میلیارد تومان، منابع مالی از طریق اسپانسر جذب کرده باشد و قطعاً استقلال هم معادل آن را دریافت کرده است.

معمولاً اسپانسرهای باشگاه های فوتبال، دولتی هستند و شرکت هایی مانند همراه اول، با اجبار دولت، اسپانسر شده اند وگرنه استقلال و پرسپولیس، درآمدزا نیستند. فقط باید منتظر ماند تا ببینیم گزارش های مالی که این باشگاه ها ارائه می کنند و این گزارش ها در سایت کدال بورس، منتشر می شود چه نکاتی دارد.

نکته مهم تر، این است که حسابرسی سالیانه ای که حسابرس قانونی انجام می دهد و گزارش آن در مجمع عمومی هر باشگاه ارائه می شود، فصل الخطاب همه صحبت ها و شعارهای مختلف است. در هر صورت، چیزی که اهمیت دارد، این است که توجیه اقتصادی، در حوزه ورزش و خصوصاً فوتبال ایران وجود ندارد. در این زمینه باید دولت و مجلس، تعیین تکلیف کنند و بسته های حمایتی ارائه کنند.

در یک شرایط گران، در یک ورزش حرفه ای هیچکس حاضر به سرمایه گذاری نخواهد بود حتی اگر دولت، بسته حمایتی ارائه کند. در این زمینه باید یک آسیب شناسی منطقی و منصفانه توسط حاکمیت، در حوزه اقتصاد ورزش انجام شود، تا ببینیم آیا می توانیم بهره برداری های اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی در حوزه فوتبال داشته باشیم یا خیر. متاسفانه ما به دلیل سوء مدیریت، تاوان ناکارآمدی را پرداخت می کنیم. چرا که ناکارآمدی باعث شده پرداخت های بی حساب و کتاب به یک عده فوتبالیست و دلال و مربی انجام شود.

*در روزهای گذشته، خبرهایی در مورد قرارداد دروازه بان پرسپولیس منتشر شد و بعداً شایعه رفتن ایشان به تیم استقلال مطرح شد. در این میان رقم قرارداد 95 میلیارد تومانی استقلال با او هم مطرح شد. با این حال و با ایجاد جنجال های مختلف در رسانه ها نهایتاً این دروازه بان قرارداد خودش را با پرسپولیس تمدید کرد. اگر ارزان سازی مورد نظر شما در فوتبال محقق شود این رقم های کلان به بازیکنان و مربیان داده نخواهد شد؟

-در این زمینه باید کارهای زیادی انجام شود و این طور نیست که یک دفعه تصمیم گرفته شود و ارزان سازی اتفاق بیفتد. هدفگذاری 3 ساله باید انجام شود و در یک برنامه 3 ساله، این کار می تواند انجام شود. در قالب این تغییرات، باید سقف قرارداد برای بازیکن تعیین شود و نه این که سقف بودجه برای باشگاه ها تعیین شود.

تعیین سقف بودجه برای باشگاه ها، به این معنی است که به راحتی فوتبال، گران شود. در حالی که در یک سازوکار مشخص باید برای بازیکنان، سقف قرارداد تعیین کرد. در این حالت، سقف قرارداد بازیکنان کاهش پیدا می کند و باشگاه های فوتبال هم، باید خصوصی سازی شوند.