خداحافظی عفت محمدی، پیشکسوت فوتبال زنان ایران | داستان نخستین تیم ملی فوتبال بانوان ایران

عفت محمدی، عضو اولین تیم ملی فوتبال بانوان ایران، پس از سال‌ها فعالیت در این رشته، از دنیای فوتبال خداحافظی کرد. او که در اولین بازی‌های بین‌المللی فوتبال زنان ایران در برابر تیم ملی ایتالیا در سال ۱۳۵۰ حضور داشت، هم‌اکنون توپ هزارلایه فوتبال زنان ایران را به دخترش، نازیلا، که خود عضو تیم ملی فوتسال زنان ایران است، سپرده است. داستان شجاعت و مقاومت این پیشکسوت در شرایط دشوار آن روزها همچنان الهام‌بخش نسل‌های جدید فوتبال زنان ایران است.

صفحه اقتصاد -

حالا چرخ گردون این توپ هزارلایه را از دست عفت‌‌بانو گرفته و به دخترش نازیلا رسانده است.

عفت‌‌خانم هم که تمام کرد. عضو اولین تیم ملی فوتبال بانوان ایران که سال ۵۰ از تیم ملی ایتالیا ۵ تا خوردند و ۱۰ تا نخوردند. آن روز جامعه مذکر، دختران پا به توپ را طعنه‌‌باران‌‌ کردند اما همین متلک‌‌ها موتور محرکه دختران سختکوش ما شد. اولین بازی بین‌‌المللی فوتبال زنان ایران، حضور تیم منتخب بازیکنان فوتبال بانوان ایتالیا به دعوت موسسه انجمن دوشیزگان و بانوان و مجله بانوان ایران و با حمایت هواپیمایی اسکاندیناوی SAS‌ در تهران بود که در روز جمعه ۱۷ اردیبهشت ۱۳۵۰ به مصاف تیم فوتبال زنان تاج تهران رفتند و با نتیجه ۲ بر صفر حریف تازه‌‌کار را مغلوب کردند.

در این بازی ژنیک شهبازیان دروازه‌بان تیم تاج بهترین بازیکن زمین بود و مانع گلباران دروازه خود شد. تیم ملی زنان ایتالیا ‌همچنین یک بازی دیگر با منتخب باشگاه‌‌های تهران که شاید بتوان آن را اولین تیم کلنی فوتبال زنان ایران اطلاق کرد برگزار و ۵- صفر به پیروزی رسید. پیروز شعارغفاری با رویکرد «ضدفمینیستی» در کیهان‌‌ورزشی ۲۵ اردیبهشت ۱۳۵۰ قدرت حریف اروپایی را بر سر زنان نوپای ایران کوفت و نوشت: «دختران فوتبالیست ایتالیا نمایشی مردانه از فوتبال دادند. تیم بانوان تهران در سراسر بازی فقط ۴ بار توانستند از خط نیمه‌‌میدان، آنورتر بروند!» داور بازی محسن زمانی بود و کمک‌‌هایش رضا حیدری و محمد صالحی و چیزی حدود پنج هزار تماشاگر به امجدیه رفته بودند.

۲- تیم ایران در مصاف با ایتالیا منتخبی از دختران فوتبالیست باشگاه‌‌های تاج، پاس، انجمن و دیهیم و پرسپولیس بود و همین خانم عفت محمدی هم عضو همان تیم بود. لابد برای دخترش نازیلا که عضو تیم ملی فوتسال زنان ایران است از گزارش پیروز تعریف کرده که نوشته بود «عدم‌‌تعادل نیروی دو تیم، قیافه بی‌‌تفاوت داور در سوت زدن و خالی بودن جایگاه‌‌های امجدیه از تماشاگر، همگی موجب یک مسابقه کم‌‌رونق شده بود.» در تمام وقت نخست، دختران تهران فقط یک بار موفق شدند مقابل دروازه استایلا حضور یابند که نتیجه این حمله، دو کرنر بی‌‌حاصل بود. در نیمه دوم نیز دختران تیم منتخب تهران تنها یکبار یک حمله توفیق‌‌آمیز داشتند که طی آن صاحب یک ضربه غیرمستقیم درون ۱۸ قدم حریف شدند. این ضربه را فریده رضوی پس از دریافت پاس از عفت محمدی، خیلی زیبا شلیک کرد اما دروازه‌‌بان ایتالیا با پرش بلند خود مانع از ورود توپ به دروازه شد.

۳-در همان روزها بود که نشریه کیهان‌‌ورزشی در ستون تحلیل خود از این بازی با تیتر «دختران و محیط بی‌‌آلایش» نوشت: «مسلما شما نیز از زبان پدران خود و مردان و زنان قدیم شنیده‌‌اید که سال‌های پیش با زیرپیرهنی دویدن و مسابقه دادن حتی برای پسران و مردان، زشت و سبک شمرده می‌‌شد، چه رسد به زنان و دختران که کفر و گناه کبیره بود.

البته هنوز هم خانواده‌‌ها آنطور که باید و شاید نظر موافقی در مورد ورزش کردن دختران خود نشان نمی‌‌دهند و خود دخترخانم‌‌ها نیز آنطور که پیداست، گردش و سینما و تریا را به شرکت در فعالیت‌‌های ورزشی ترجیح می‌‌دهند اما با این همه، نمودار گرایش دختران به سوی ورزش در حال صعود است و می‌‌توان با ایجاد یک محیط پاک ورزشی و در اختیار گذاشتن امکانات مختلف تمرینی، هر روز گروه بیشتری از دختران را با ورزش آشنا کرد ولی تا هنگامی که یک محیط پاک و نیالوده که دختران ما بتوانند در فضای آن آزادانه و با خیال آسوده تنفس کنند و خانواده‌‌ها نیز از این بابت نگرانی نداشته باشند ایجاد نگردد نمی‌‌توان به این کار امید داشت.»

۴-بازی بانوان فوتبالیست ایران - ایتالیا در سال ۱۳۵۰ چنان بی‌‌رمق و تماشاگرگریزانه بود که فوتبالیست‌‌های زن ایرانی را چنان سرخورده کرد که تا مدت‌‌ها خبری از آنها نبود. تا اینکه ۹ ماه بعد، در اواخر همان سال ۵۰ کیهان‌‌ورزشی در شماره ۳۰ بهمن ماه خود یک آگهی غریبی درباره فوتبال بانوان چاپ کرد که نشان می‌‌داد اوضاع از چه قرار است! انگار شکست تیم‌‌های تاج و منتخب تهران از ایتالیایی‌‌ها، کار خود را کرده بود و دختران علاقه‌مند به تشکیل تیم فوتبال، به این نتیجه رسیدند که با چاپ آگهی‌های گردهمایی فوتبالی در نشریات ورزشی کشور، خود برای پیدا کردن علاقه‌مندان آستین بالا بزنند و تیمی تشکیل دهند و چرخ‌‌های فوتبال زنان را روغن‌‌کاری کنند!

کیهان ورزشی در شماره ۹۳۰ خود در کادری کوچک با تیتر «نشانی یک دختر» نوشت: «دخترخانمی به کیهان آمد و اعلام کرد که علاقه‌مند به گردآوری دختران فوتبالیست است تا تیمی تشکیل دهد و آن را به یک باشگاه خوب معرفی کند. او گفت باشگاه خود را رها کرده و اکنون برای دختران دوستدار فوتبال، باشگاه خوبی پیدا کرده و باشگاه تازه مایل است که تیمی از دختران فوتبالیست داشته باشد.

او که از تیم قبلی استعفا داده، یکراست سراغ باشگاه جدید می‌‌رود و به مدیران این باشگاه پیشنهاد تشکیل تیم دختران می‌‌دهد و از قرار معلوم رهبران آن کلوپ نیز از این پیشنهاد بدشان نمی‌‌آید ولی به او می‌‌گویند: «ما تنها برای تو نمی‌‌توانیم تدارک زمین و لباس و غیره برای تمرین ببینیم، بنابراین شما می‌‌توانید چند نفر خانم دیگر را پیدا کنید و هر گاه هفت،هشت نفر شدید، همه چیز در اختیارتان خواهیم گذاشت.» حالا این دخترخانم دنبال چند دختر علاقه‌مند می‌‌گردد و از ما خواسته است که نشانی‌‌اش را چاپ کنیم تا دوستداران شرکت در این تیم فوتبال، با اومکاتبه کنند: (خیابان ایران. کوچه باغ بزرگ. شماره ۶).

۵- دیدار دوستانه ایتالیایی‌‌ها در تهران که نشان داد فوتبال زنان ایران هنوز بعد از گذشت نیم قرن از توسعه ورزش‌‌های نوین مردانه در کشور، با چه محدودیت‌‌هایی مواجه است. فوتبالی که از اواسط دهه چهل در کوچه‌‌های پایتخت آغاز شده بود و دختران عاشق فوتبال ابتدا به همراه برادرها و بچه‌‌محل‌‌ها در کوچه و خیابان بازی می‌‌کردند و معمولا به عنوان یار رزرو یا چرخ پنجم و اگر خیلی شانس می‌‌آوردند در نقش گلر مشارکت می‌‌جستند.

بعد از بالا رفتن تب فوتبال در ایران و تبلیغات حاصل از درخشش تیم ملی مردان در آسیا ۱۳۴۷، میزان علاقه زنان به فوتبال -چه برای تماشای بازی‌‌های باشگاهی تهران در سکوهای امجدیه و چه روی آوردن فیزیکی به این رشته محبوب- افزایش یافت و مقامات فوتبال ایران تصمیم گرفتند گروهی از زنان مستعد را برای آموزش درزمینه مربیگری فوتبال به کلاس‌های آموزشی فیفا در ژاپن اعزام کند. آنها خوش‌‌اقبال بودند که توانستند در طول این کلاس‌ها مسابقات فوتبال زنان ژاپنی را با حریفان خود (سنگاپور، هند و کره‌‌جنوبی) که در محل برگزاری کلاس‌های فیفا برگزار می‌‌شد از نزدیک تماشا کنند و بعد از بازگشت به کشور، به مسئولین وقت فوتبال کشور که تصمیم به راه‌‌اندازی جدی فوتبال زنان گرفته بودند یاری برسانند.

۶-کلوپ تاج (استقلال) نخستین باشگاهی بود که در سال ۱۳۴۷ ضمن دعوت از دختران علاقه‌مند به فوتبال، برای آنها کلاس‌های تمرینی گذاشت و تیمش را تشکیل داد. تیم دختران تاج به مربیگری علی‌‌آقا دانایی‌‌فرد از همه تیم‌ها یک سر و گردن بالاتر بود و در اولین بازی فوتبال باشگاه‌های زنان تهران در سال ۱۳۴۹ مقابل تیم دیهیم قدرت خود را با ۶ گلی که دروازه شهناز فدایی گلر حریف را به توپ بست مشخص کرد. در این بازی، حتی یک‌بار هم توپ به دست‌‌های گلر تاج نخورد!

بعد از تشکیل تیم دختران تاج، باشگاه‌‌های پرسپولیس، دیهیم، عقاب و پاس نیز با برپایی کلاس‌های آموزشی برای فوتبالیست‌‌های زن، به تشکیل تیم اقدام کردند و در این میان، تیم فوتبال زنان پاس تهران نیز از افسران شهربانی و ورزشکاران خانواده‌‌های نظامی تشکیل شد. تیم فوتبال زنان پرسپولیس نیز که ابتدا زیرنظر آلن راجرز مربی تیم مردان این تیم آموزش می‌‌دید و گاهی علی پروین نیز او را در کار مربیگری یاری می‌‌داد برای عقب نماندن از رقیبش تاج، با چهره‌‌هایی چون مریم دبیر، مولود محمدرضایی، پروانه حسینی، فرشته ناصری، ثریا امیری، رویا رادفر، عفت محمدی، هنگامه افشار (کاپیتان)، مهشید مهاجری، فروزان رادفر و شهناز نصرآبادی به میدان آمد.

۷- فوتبال دختران در سال‌‌های ابتدایی خود، در حالی که به شدت تحت سیطره فوتبال مردان قرار داشت بعد از پنج شش سال تلاش، حتی در دهه ۵۰ نیز به عنوان یک ورزش عادی، در جامعه مردسالار ایران پذیرفته نشد و نه تنها در تهران که گاهی در شهرستان‌‌هایی چون بندرپهلوی (انزلی) که از نخستین شهرهای دارای فوتبال بانوان محسوب می‌‌شد با دشواری‌‌هایی از سوی مردان مواجه بود. گرچه دختران انزلی که بعد از کلی تلاش توانستند در سال ۱۳۴۹ یک زمین خاکی اختصاصی برای تمرین‌هایشان پیدا کننند و از فوتبال در کوچه نجات یابند توجهی به مزاحمت مردانی که تاب تحمل دختران فوتبالیست را نداشتند نکرده و کار خود را پیش بردند. آنها مادران شجاع‌‌قلب نسل امروز فوتبالیست‌‌های زن ایران بودند. حالا چرخ گردون این توپ هزارلایه را از دست عفت‌‌بانو گرفته و به دخترش نازیلا رسانده است.