تهدیدات خارجی ظرفیت بالقوه‌ای برای بازسازی یا تحکیم هویت ملی دارند
عضو هیات علمی دانشگاه آیت‌الله العظمی بروجردی(ره) گفت: حملات و تهدیدات خارجی معمولاً ظرفیت بالقوه‌ای برای بازسازی یا تحکیم هویت ملی دارند.
دکتر غلامرضا تاج‌بخش با اشاره به پیامدهای اجتماعی حمله اخیر رژیم صهیونیستی به ایران، این واقعه را نه‌تنها تهدیدی امنیتی، بلکه رخدادی دانست که به شکل‌گیری نوعی بازآرایی اجتماعی و بازسازی سرمایه اجتماعی جامعه ایرانی منجر شده است.
وی با تأکید بر اینکه حملات و تهدیدات خارجی معمولاً ظرفیت بالقوه‌ای برای بازسازی یا تحکیم هویت ملی دارند، اظهار کرد: در مواقع بحرانی نظیر جنگ به‌واسطه تهدید خارجی و نیاز به بقاء، عناصر مشترک در ناخودآگاه جمعی مردم فعال شده و نوعی همبستگی اجتماعی ایجاد می‌کند؛ ارزش‌هایی همچون میهن‌دوستی، ایثار و همگرایی به‌صورت خودجوش در سطح جامعه گسترش می‌یابد و بستر و زمینه‌ای برای بازتعریف تعلق اجتماعی و هویت ملی می‌شوند. شهید حاج قاسم سلیمانی در بخشی از یکی از سخنرانی‌های خود فرمودند: من با تجربه این را می‌گویم که میزان فرصتی که در بحران‌ها وجود دارد در خود فرصت‌ها نیست. اما شرط آن این است که نترسید و نترسیم و نترسانیم. بنابراین از این جنگ تحمیلی رژیم صهیونی باید فرصت سازی کرد و آن را مغتنم شمرد.
استاد تمام جامعه‌شناسی دانشگاه آیت‌الله العظمی بروجردی (ره) خاطرنشان کرد: ارزش‌های تولیده شده در این جنگ تحمیلی دارای عناصر مثبت و سازنده‌ای هستند که حفاظت و پاسداری از آن و انتقال صحیح آن تامین کننده سعادت و تکامل جامعه است. بی‌شک واکنش بی‌نظیر و تاریخی مردم به تجاوز به خاک کشور و شهادت مظلومانه سرداران شهید باقری، شهید سلامی، شهید حاجی زاده و همراهانشان منعکس کننده ارزش‌های والای وحدت بخش باطن جامعه بود و باعث تعمیق بخشیدن به هویت اسلامی- ایرانی و انسجام و همبستگی بیشتر اقشار و جناح های مختلف در کشور شد.
تاج‌بخش با استناد به نمونه‌های تاریخی مشابه، از جمله دوران جنگ تحمیلی و حتی ملی شدن صنعت نفت، یادآور شد: تجربه تاریخی ایران نشان داده است که در بزنگاه‌هایی که منافع ملی در معرض تهدید قرار می‌گیرد، جامعه گرایش بیشتری به وحدت و همبستگی پیدا می‌کند. این پدیده را می‌توان نوعی "مکانیسم همگرایی در بحران" نامید؛ مکانیسمی که در آن تفاوت‌های قومیتی، مذهبی و حتی سیاسی موقتاً تعلیق شده و همگرایی جایگزین واگرایی میشود.
وی بیان کرد: به‌عنوان نمونه دوران دفاع مقدس زمینه ظهور ارزش‌های همچون فداکاری، ایثار، شهادت طلبی، وفاداری، همنوع گرایی، شجاعت و... را آفرید و آحاد ملت ایران در اتحادی بی‌نظیر و یکپارچه به مصاف با دشمن بعثی متجاوز رفتند و برای حفظ و پاسداری از خاک وطن، حماسه‌های بیادماندنی آفریدند، پس از اتمام جنگ نیز مجاهدانی از تبار شهیدان همچون سپهبد شهید قاسم سلیمانی و همرزمان شهیدش برای دفاع از مکتب اسلام و حریم اهل بیت(ع) در قامت مدافعان حرم در جنگ با اندیشه‌های افراطی و تکفیری، جامه برازنده شهادت را بر تن کردند و عاملان و آفرینندگان ارزش‌های فردی و اجتماعی جدیدی در سطح ملی و فراملی شدند و اکنون نیز همان و اکنون نیز مردم علی‌رغم تنگناهای سخت اقتصادی که با آن روبرو هستند و با علم به اینکه جنگ در روند توسعه همه جانبه کشور موانع جدی ایجاد می‌کند اما با وظیفه شناسی، وقت‌شناسی، عقلانیت، شجاعت و متانت با حمایت و پشتیبانی از مقام معظم رهبری، دولت و نیروهای مسلح؛ خطای محاسباتی دشمنان را بر هم زدند و این حقیقت را آشکار کردند که دشمنان از فهم و درک حقیقت رفتار جامعه ایرانی عاجزند و با روش‌های غربیِ مطالعات و تحقیقات اجتماعی، نمی توان رفتار ملت ایران را فهمید و تفسیر کرد.
استاد جامعه‌شناسی دانشگاه آیت‌الله العظمی بروجردی (ره) همچنین تفاوت جامعه ایرانی با بسیاری از جوامع دیگر در مواجهه با بحران‌های ملی را در «پیوستار فرهنگی-تمدنی» آن دانست و افزود: ایران دارای حافظه تاریخی قوی، سرمایه فرهنگی عظیم و تجربه‌های مکرر مقابله با تهدیدهای بیرونی است. ایثار و شهادت دو مفهوم ارزشی اصیل و مهم در جامعه ایرانی است که در بین مردم از جایگاه ویژه‌ای برخوردار بوده و با عظمت و قداست به آنها نگریسته میشود. این مفاهیم به دلیل برخورداری از مؤلفه‌هایی چون آزادمنشی، اخلاص و از خودگذشتگی با ساختارهای فرهنگی و ارزشی جامعه پیوند محکمی دارند. این ویژگی‌ها باعث میشود که جامعه ایرانی در برابر فشارهای بیرونی، کمتر به فروپاشی و بیشتر به انسجام تمایل پیدا کند.
تاج‌بخش به پدیده شایعات در فضای مجازی به‌عنوان عاملی برای تضعیف اعتماد عمومی و تشدید گسست اجتماعی اشاره کرد و گفت: دشمنان نظام جمهوری اسلامی با ایجاد جنگ نرم به‌عنوان یکی از مؤثرترین، کم هزینه‌ترین و کارآمدترین و در عین حال به‌عنوان پیچیده‌ترین و خطرناک‌ترین نوع جنگ علیه امنیت کشور با شبهه افکنی و رواج شایعات در تلاش هستند تا به مولفه‌های قدرت ملی خدشه وارد کنند.
وی ادامه داد: شایعات نه‌تنها اطلاعات نادرست را اشاعه می‌دهند، بلکه سازوکارهای اعتماد را نیز مختل می‌کنند. رژیم صهیونی در فاز دوم برنامه‌های خباثت آمیز خود با رواج شایعاتی به دنبال ایجاد انشقاق در صفوف یکپارچه ملت و دولت و قوای مسلح است.
عضو هیات علمی دانشگاه آیت‌الله العظمی بروجردی(ره) برای مقابله با این پدیده، «افزایش سواد رسانه‌ای»، «تقویت شفافیت در اطلاع‌رسانی رسمی» و «ترویج گفتگوهای علمی-تحلیلی در رسانه‌های عمومی» را راه‌حل‌هایی مؤثر برشمرد.
تاج‌بخش ضمن تأکید بر لزوم آگاهی‌بخشی هدفمند در شرایط بحران، تصریح کرد: ما نباید تنها در زمان تهدید، به سراغ هویت ملی برویم؛ بلکه باید آن را به‌عنوان عنصری پویا در آموزش، رسانه، فرهنگ و سیاست حفظ و بازتولید کنیم. پایداری اجتماعی زمانی حاصل میشود که سرمایه نمادین جامعه، در لحظات آرامش نیز تقویت شده باشد.
نظر شما