واقعا چرا دلار ریخت، قیمت ها نه؟
شواهد میدانی و ساختار قیمت‌گذاری در اقتصاد ایران نشان می‌دهد که عامل اصلی گرانی‌های اخیر، جهش نرخ ارز رسمی است.
در روزهای اخیر، مهدی طغیانی، نایب رئیس کمیسیون اقتصادی مجلس، با اشاره به ثبات‌نداشتن بازار ارز، گفت: «برای اثرگذاری کاهش نرخ ارز بر قیمت کالاها، آنچه اهمیت دارد، ثبات این کاهش است. در اقتصاد، مفهومی به نام چسبندگی قیمت‌ها وجود دارد و تا زمانی که بازار در وضعیت پرفراز و نشیب قرار دارد، نمی‌توان انتظار واکنش فوری از سوی بازار کالاها داشت.»
با این حال، داده‌های موجود از بازار و ساختار تأمین مالی بنگاه‌های تولیدی کشور، نشان می‌دهد که رشد قیمت‌ها بیش از آنکه ناشی از "چسبندگی"، تأخیر یا روان‌شناسی بازار باشد، ناشی از جهش نرخ ارز رسمی است؛ نرخی که مبنای قیمت‌گذاری مواد اولیه و واسطه‌ای در اغلب تولیدات داخلی است.
طبق برآوردها، حدود ۷۰ درصد از تولید صنعتی کشور به‌طور مستقیم وابسته به واردات و نرخ ارز رسمی (یا همان ارز توافقی، که پیش‌تر با عنوان نیما شناخته می‌شد) است. این نرخ در ماه‌های گذشته از حدود ۴۵ هزار تومان به نزدیک ۷۰ هزار تومان افزایش یافته؛ افزایشی بیش از ۵۰ درصد. همین جهش، خود را به‌وضوح در هزینه‌های تولید و قیمت نهایی کالاها نشان داده است.
در مقابل، نگاهی به برخی کالاهای وارداتی، از جمله گوشی‌های موبایل پرچم‌دار (با قیمت بیش از 600 دلار) که با ارز آزاد و از مسیر «واردات در برابر صادرات» تأمین می‌شوند، نشان می‌دهد که قیمت این کالاها در بازار طی هفته‌های اخیر و همزمان با افت نرخ ارز آزاد، کاهشی بوده است. بررسی میدانی بازار نیز این روند را تأیید می‌کند.
بنابراین، آنچه باعث افزایش قیمت در اغلب کالاها شده، نه "چسبندگی قیمت‌ها"، بلکه افزایش نرخ ارزی است که مبنای قیمت‌گذاری رسمی در اقتصاد ایران است. در عین حال، کاهش قیمت در برخی کالاهای وابسته به ارز آزاد، گواهی است بر این‌که بازار نسبت به کاهش واقعی و پایدار نرخ ارز، واکنش نشان می‌دهد، به شرط آنکه سیاست‌گذاری ارزی نیز مسیر مشخصی را دنبال کند.
نظر شما