ضرورت تاب‌آوری روانی و حمایت اجتماعی، در مدیریت بحران در شرایط جنگی
عضو هیئت علمی دانشگاه پیام‌نور استان اصفهان پذیرش احساسات و حفظ ارتباطات اجتماعی را کلید عبور از پیامدهای روانی و اجتماعی حملات اخیر دانست و بر نقش همدلی و مدیریت اخبار تأکید کرد.
مریم شاهنده بر اهمیت صلح و آرامش به‌عنوان بنیان سلامت روانی و اجتماعی و توسعه پایدار جوامع انسانی تأکید و اظهار کرد: در روزهای اخیر که جامعه با بحران ناشی از حملات مواجه است، برانگیختگی بدنی و ذهنی مردم در واکنش به تغییرات زیرساختی و تهدیدکننده کاملاً طبیعی است؛ چرا که این وقایع، بحران‌هایی بزرگ، تهدیدکننده و عمدتاً غیرقابل کنترل تلقی می‌شوند و این موضوع سبب بروز اضطراب، ترس، اندوه و ناتوانی در افراد جامعه میشود.
وی افزود: چنین واکنش‌هایی نشانه تجربه استرس بوده و نیاز به مدیریت صحیح برای عبور از دوران سخت را دوچندان می‌کند. در این میان، افزایش توان فردی و استفاده از حمایت اجتماعی، می‌تواند منابع ارزیابی فرد نسبت به موقعیت را تغییر دهد و مسیر تطابق با بحران را هموارتر کند.
عضو هیئت علمی دانشگاه پیام‌نور لستان اصفهان ادامه داد: بحران‌های مشابه حملات اخیر تأثیرات عمده‌ای بر سلامت روان فردی و سلامت اجتماعی جامعه بر جای می‌گذارد و در چنین شرایطی، پذیرش هیجانات، حفظ ارتباطات اجتماعی، مدیریت مناسب اطلاعات و حمایت از گروه‌های آسیب‌پذیر مانند کودکان، سالمندان، بیماران، توان‌یابان و آسیب‌دیدگان از اهمیت بالایی برخوردار است، همچنین یادآوری ارزش‌های فردی و اجتماعی، اندیشیدن به آینده و انجام فعالیت‌هایی کوچک که امید و احساس پیشرفت را تقویت می‌کند، نقش مهمی در افزایش تاب‌آوری ایفا می‌نماید.
شاهنده گفت: همدلی، همیاری و پایبندی به اصول انسانی، راه عبور از بحران است.
وی در تشریح راهکارهای روانی و اجتماعی برای عبور از بحران اخیر، متخصصان به پذیرش احساسات و مدیریت هیجانات تأکید کرد: تجربه احساسات شدیدی مانند ترس، اضطراب، اندوه و خشم در چنین شرایطی طبیعی است و نباید سرکوب شود. آنان هشدار می‌دهند که سرکوب هیجانات نه‌تنها سبب تخلیه روانی نمی‌شود، بلکه فشار روانی و مشکلات جسمی و روانی را افزایش می‌دهد. از این رو، شناسایی و نام‌گذاری هیجانات، پذیرش احساسات و تلاش برای کنار آمدن با آن‌ها توصیه میشود. ورزش، تکنیک‌های آرام‌سازی مانند تنفس عمیق یا مدیتیشن و تمرکز بر لحظات حال مفید است.
استادبار گروه روانشناسی دانشگاه پیام‌نور استان اصفهان اضافه کرد: برای آرام‌سازی ذهن، تکرار کلمه یا عبارتی ساده در حالت نشسته یا خوابیده آرامش‌بخش پیشنهاد میشود. در مواجهه با صداهای بیرونی یا افکار مزاحم، ضروری است افراد با ملایمت اجازه عبور این افکار و برگشتن به روند آرام‌سازی را به خود بدهند.
وی تجربیات و نگرانی‌ها را اقدامی مؤثر برای تخلیه هیجانی دانست و یادآور شد: این کار می‌تواند از خودانتقادی و افکار منفی تکرارشونده بکاهد و مانع از تحریک‌پذیری، خشم و ایجاد تنش‌های بین‌فردی شود. در کنار این، بهره‌گیری از فعالیت‌های شناختی مانند حل جدول، بازی سودوکو، بازی کلمات و مشاعره یا حتی یادآوری خاطرات خانوادگی به‌عنوان تکنیکی مهم برای توجه گردانی و کاهش استرس مطرح شده است.
عضو هیئت علمی دانشگاه پیام نور استان اصفهان با ارزیابی حفظ عادات روزمره را در شرایط بحرانی مؤثر اظهار کرد: انجام فعالیت‌هایی مانند خواب منظم، غذا خوردن در ساعات مشخص و تداوم برنامه‌های شخصی می‌تواند به کاهش استرس کمک کند. علاوه بر این، افراد باید از رفتارهای تکانشی و عادات آسیب‌زا مانند مصرف سیگار، گوشه‌گیری، گریه‌های مکرر و اجتناب از حضور در مکان‌های عمومی پرهیز کنند. خواب کافی با الگوی منظم و تغذیه سالم و متعادل، همراه با پرهیز از مصرف بیش از حد کافئین نیز می‌تواند به بهبود وضعیت روانی افراد کمک چشمگیری کند.
شاهنده در حوزه اطلاع‌رسانی و دریافت اخبار
ادامه داد: تداوم دسترسی به اخبار از منابع غیررسمی می‌تواند سطح اضطراب و نگرانی را افزایش دهد. در این راستا، پیگیری اخبار از منابع معتبر و رسمی و پرهیز از شایعات که به بزرگنمایی خطر و تشدید ترس منجر میشود، امری ضروری برشمرده شده است، همچنین باید زمان مواجهه با اخبار ناگوار را مدیریت کرد و بیشتر بر اطلاعات کاربردی و ضروری متمرکز شد تا به جای پیگیری جزئیات فراوان اخبار، تنها نکاتی در نظر گرفته شوند که برای زندگی روزمره عملی و لازم هستند؛ مانند شناخت اقلام ضروری یا یافتن مکان‌های امن در محل سکونت یا فضاهای عمومی.
وی افزود: کودکان و سالمندان، آسیب‌پذیرترین گروه‌ها در بحران فعلی هستند. حمایت روانی صحیح از این اقشار، افزون بر ایجاد حس امنیت، می‌تواند در کاهش اثرات سوء روانی تأثیرگذار باشد. برای کودکان، توصیه شده است تا حملات را به‌صورت ساده و صادقانه و با اطمینان‌بخشی توضیح داده و از ایجاد وحشت خودداری شود. نقش حفظ روال عادی زندگی، استمرار بازی، مطالعه و تعاملات اجتماعی در تقویت حس ثبات و آرامش در کودکان حیاتی است.
استادیار گروه روانشناسی دانشگاه پیام‌نور استان اصفهان ادامه داد: ایجاد فضای امن عاطفی، حضور کنار کودک، در آغوش گرفتن و اختصاص زمان بیشتری برای فعالیت‌های گروهی و بازی، از جمله راهکارهای پیشنهادی برای والدین و مراقبان اعلام شده است.
شاهنده گفت: در خصوص سالمندان نیز، حفظ ارتباطات مداوم با آنان، چه به شکل حضوری و چه تماس‌های منظم تلفنی الزامی است، چرا که با کاهش احساس تنهایی، روحیه آن‌ها تقویت خواهد شد. توصیه میشود سالمندان در تصمیم‌گیری‌ها و گفت‌وگوهای خانوادگی مشارکت داده شوند تا احساس ارزشمندی‌شان حفظ شود، همچنین ضروری است سالمندان به منابع خبری صحیح دسترسی داشته باشند و از افتادن در دام شایعات مصون بمانند. مراقبت‌های ویژه برای پیگیری وضعیت جسمانی و روانی آنان، به‌ویژه نیاز به مراقبت‌های پزشکی خاص یا خدمات سلامت روان، مورد تأکید قرار دارد.
وی یادآوری کرد: در صورت بروز نشانه‌های شدید نظیر اختلالات خواب، افکار آسیب‌زا یا بحران روانی، مراجعه به متخصص سلامت روان اقدامی ضروری و پیشگیرانه است.
عضو هیئت علمی دانشگاه پیام‌نور استان اصفهان نقش ارتباطات اجتماعی را در کاهش اضطراب و افزایش تاب‌آوری بسیار مهم دانسته و توصیه کرد: در حد امکان، ارتباط حضوری یا دست‌کم تماس تلفنی و مجازی با اطرافیان را حفظ کنند تا شبکه حمایت عاطفی تضعیف نشود، همچنین در بسیاری مواقع، برداشت و تفسیر فرد از حوادث و ارزیابی توان مقابله‌اش، تعیین‌کننده شدت هیجان‌های ناخوشایند مانند اضطراب است و گفت‌وگو و حمایت اجتماعی می‌تواند به اصلاح این برداشت‌ها بینجامد و به مدیریت احساسات در شرایط بحرانی کمک کند.
شاهنده نقش همیاری، یاری‌رسانی اجتماعی و پایبندی به مسئولیت‌های جمعی در شرایط بحران را مهم دانست و تأکید کرد: همدلی و حتی کمک‌های کوچک مانند تأمین غذا و دارو برای افراد آسیب‌دیده، حمایت عاطفی از آن‌ها و مشارکت در فعالیت‌های امدادی در نهایت نظم و رعایت هماهنگی در جریان امدادرسانی می‌تواند امید را به جامعه بازگرداند و از میزان اضطراب بکاهد. همکاری در اجرای قوانین و توصیه‌های ایمنی و مشارکت در حمایت روانی از بازماندگان و داغدیدگان نیز مورد تأکید است.
وی گفت: برگزاری مراسم سوگواری ساده و مجال گفت‌وگو درباره احساسات می‌تواند فشار روانی را در این دوره کاهش دهد.
استادیار گروه روانشناسی دانشگاه پیام‌نور استان اصفهان در پایان خاطرنشان کرد: جامعه ایران می‌تواند با همبستگی، همیاری و پایبندی به ارزش‌های انسانی، این برهه دشوار را با موفقیت پشت سر بگذارد.
نظر شما