در نشست حقوقی دانشگاه بهشتی مطرح شد: رأی شورای رقابت ضد مبانی رقابت است

صفحه اقتصاد -

این نشست توسط انجمن علمی دانشجویی حقوق دانشگاه شهید بهشتی در تاریخ ۴ خرداد ۱۴۰۴ با حضور اعضای هیئت‌علمی دانشکده حقوق و مشاور رئیس شورای رقابت برگزار شد.

دکتر ابراهیم رهبری؛ عضو هیئت‌علمی دانشکده حقوق دانشگاه بهشتی با طرح بحث درباره ادعاهای شاکیان پرونده (تپسی‌فود و زودکس) گفت: این پرونده یکی از پیچیده‌ترین موضوعات مطرح در شورای رقابت بوده و این امر ایجاب می‌کند که برای بررسی موضوع نه فقط از نگاه حقوقی بلکه از منظر کسب‌وکار نیز پرونده را بررسی کرد که متأسفانه شورای رقابت از مورد دوم غافل شده است.

در این پرونده چند شکایت وجود دارد که یک مورد از بقیه مهم‌تر است. شکایت اصلی از اسنپ‌فود درباره قراردادهای انحصاری مطرح شده و شاکیان پرونده معتقدند این مصداق اقدام ضدرقابتی است. در مقابل، اسنپ‌فود گفته که هیچ اجبار و الزامی در بازار وجود ندارد چراکه رستوران‌ها می‌توانند قرارداد عادی داشته باشند و با پلتفرم‌های دیگر نیز کار کنند. همچنین اعلام شد که نوع دیگر این قراردادها نه انحصاری بلکه قرارداد مشارکت و سرمایه‌گذاری است که با توجه به تعداد کم رستوران‌های دارای قرارداد سرمایه‌گذاری، نمی‌توان این امر را مصداق انحصار دانست.

مشاور رئیس شورای رقابت: خلأ و ضعف قانون رقابت در ایران یکی از عواملی است که باعث شده قراردادهای اسنپ‌فود ضدرقابتی شناخته شود

دکتر امیرعباس علاءالدینی؛ مشاور رئیس شورای رقابت و عضو هیئت علمی دانشگاه علامه طباطبایی گفت: در ادبیات جهانی حقوق رقابت، شرط اقدام علیه قراردادهای انحصاریِ یک نهاد، وضعیت اقتصادی مسلط و اخلال در رقابت است. پس نفس قرارداد سرمایه‌گذاری نمی‌تواند سبب انحصار در بازار شود. همین موضوع باعث شده تا فارغ از تأثیر این نوع از قراردادها بر بازار و همچنین سهم بازار اسنپ‌فود، اقدام این پلتفرم در برخی قراردادها ضدرقابتی شناخته شود. رأی صادرشده شورای رقابت برآمده از قانون فعلی ماست که ضعف دارد.

ایشان ضمن تأکید بر لزوم تعریف تخصصی بازار  گفت: ضعف در منابع انسانی و عدم شفافیت بازار، باعث شده تا شورای رقابت نتواند تحقیقات کاملی درباره سرمایه‌گذاری بر رستوران‌ها انجام دهد و با استدلال اسنپ‌فود قانع نشود. در کل، هر پلتفرمی باید اجازه سرمایه‌گذاری در اقتصاد کشور را داشته باشد.در فضای کسب‌وکار واضح است که اگر یک پلتفرم با هزینه‌کرد میلیاردی بر رستوران سرمایه‌گذاری می‌کند، منطقی نیست که رستوران با پلتفرم دیگری کار کند.

همچنین دکتر سیدمهدی حسینی مدرس اضافه کرد: اگر به تعریف بازار توجه شود و تشخیص داده شود که یک شرکت دارای وضعیت اقتصادی مسلط نیست، تمام ادعاهای بعدی از جمله انحصارگرایی بی‌اعتبار خواهد شد.

رأی شورای رقابت درباره قراردادهای انحصاری، فاجعه‌بار و نابودگر رقابت است

ابراهیم رهبری با تأکید بر این‌که در چنین پرونده‌هایی فقط نگاه حقوقی کافی نیست و باید منطق فضای کسب‌وکارها را نیز در نظر داشت، گفت: رأی فعلی شورای رقابت در این پرونده، فاجعه است چراکه با هیچ منطق تجاری و رقابتی سازگار نیست و با این رویکرد، اساساً رقابت نابود خواهد شد. اگر در بازار سفارش آنلاین غذا، پلتفرم نتواند از طریق جذب انحصاریِ مجموعه‌ای از رستوران‌ها، مزیت رقابتی ایجاد کند، دیگر رقابتی وجود نخواهد داشت مگر بر سرِ کمیسیون دریافتی از رستوران‌ها؛ این عملاً یعنی از بین رفتنِ رقابت واقعی در یک بازار. طبق رأی فعلی شورا، در آینده اگر اسنپ‌فود فقط یک قرارداد سرمایه‌گذاری نیز منعقد کند، با این شرکت برخورد خواهد شد. کدام منطق اقتصادی، رقابتی یا حقوقی این را تأیید می‌کند؟ به هیچ وجه این مواجهه با مسئله درست نیست و همین یک نکته، آشکارکننده شدت اشتباه شورای رقابت در رأی‌دهی است.

فرصت آزاد برای همه؛ قراردادهای سرمایه‌گذاری باعث پویایی رقابت است

دکتر رهبری ضمن تأکید بر لزوم تنظیم‌گری در بازار، خاطرنشان کرد: البته اسنپ هم اصلاً نباید رویه فعلی‌اش را ادامه دهد و باید بازار تنظیم شود تا فرصت عادلانه برای تازه‌واردهای بازار نیز وجود داشته باشد؛ یعنی باید در قراردادهای سرمایه‌گذاری سقف مالی و زمانی تعیین شود. اما این‌ فرصت که پلتفرم‌ها بتوانند رستوران‌ها را برای انعقاد قرارداد انحصاری اقناع کنند، باید برای همه وجود داشته باشد و این امر، نه‌تنها ضدرقابتی نیست بلکه باعث پویایی و تحرک رقابت در بازار است. در حال حاضر نیز تعداد پرشماری از رستوران‌های بزرگ و کوچک وجود دارند که روی هیچ پلتفرمی فعال نیستند و می‌توان روی آنان سرمایه‌گذاری کرد.

وی افزود: حتی در پرونده شکایت چیلیوری می‌توان تصریح کرد که رأی شورا علیه اسنپ‌فود درست بود چراکه در آن زمان، رستوران‌ها در ازای انعقاد قرارداد ویژه از سود خاصی منتفع نمی‌شدند. اما در نمونه حاضر و شکایت تپسی‌فود، رأی شورا غلط است چراکه رستوران‌ها کاملاً از مزایای سرمایه‌گذاری اسنپ‌فود بهره‌مند شده‌اند.

نمی‌توان انتظار داشت که اسنپ‌فود به مدت ۱۵ سال سرمایه‌گذاری کند و رقبای تازه‌وارد بهره‌اش را ببرند

دکتر رهبری افزود: متقاعدکردن رستوران‌ها برای کوچ به فضای آنلاین، کار دشواری بوده که اسنپ‌فود انجام داده است. طبق آن‌چه رسماً اعلام شد، اسنپ‌فود ۶ هزار میلیارد تومان هزینه کرده تا بازار سفارش آنلاین غذا را ایجاد کند. انواع خدمات از جمله اعطای وام، مارکتینگ، برندینگ، مشاوره و تحلیل داده‌ها را می‌توان مصادیق بارز سرمایه‌گذاری اسنپ‌فود در رستوران‌هایی دانست که از این امر منتفع شده‌اند. خروج از این قراردادها نیز آزاد است و البته شرط منطقی آن، بازگرداندنِ ارزش سرمایه‌گذاری اسنپ‌فود است.

وی افزود: اشتباه تپسی‌فود و زودکس در این است که می‌خواهند دقیقاً از محل سرمایه‌گذاری اسنپ‌فود و آن‌چه در بازار ایجاد کرده بهره‌مند شوند. اینکه شورای رقابت، بازیگر اول بازار را از توسعه منع کند تا بقیه رقبا به جایگاه او برسند، قطعا عادلانه نیست.

خلأ بررسی روندهای جهانی در حقوق رقابت

دکتر امیرعباس علاءالدینی نیز گفت: در موضوع خودترجیحی اسنپ‌کیچن سخت است که این موضوع به طور یقینی و با شواهد کافی احراز شود چراکه نمی‌توان دراین‌باره نظر قطعی داد اما به طور کلی شاید بتوان اقدام اسنپ‌فود را مغایر با رقابت قلمداد کرد.

تازه‌واردانِ بازار در همه‌جای دنیا مظلوم‌نمایی می‌کنند اما بازار آنلاین غذا در ایران برای ورود رقبا باز و آزاد است

دکتر رهبری ضمن اشاره به این‌که طبق آمار اعلامی، حدود ۸ درصد از قراردادهای اسنپ‌فود با مدل سرمایه‌گذاری تنظیم شده اضافه کرد: حدود ۱۵۰۰ رستوران‌ بزرگ در کشور وجود دارد که تپسی‌فود و زودکس می‌توانند بر روی آنان سرمایه‌گذاری کنند. حتی مدیرعامل تپسی‌فود در یک مصاحبه رسمی گفته «وقتی وارد بازار شدیم توانستیم سه‌برابرِ اسنپ در بازه زمانی مشابه رستوران جذب کنیم». حالا سؤال این‌جاست: این چه نوع بازار بسته‌ای است که چنین امکانی در آن فراهم است؟ حتی خودِ اسنپ‌فود هم در دوره آغازین کارش نتوانسته بود در این مدت کوتاه چنین سهمی از بازار بگیرد.

استادیار گروه حقوق دانشگاه شهید بهشتی اضافه کرد: قبلا افق کوروش (متعلق به گلرنگ) در اسنپ‌مارکت کار می‌کرد اما بعد از زمانی که گلرنگ، تپسی و اُکالا را هم خرید، تصمیم گرفتند که دیگر با اسنپ‌مارکت کار نکنند. به‌علاوه در حال حاضر می‌دانیم که اکالا حدود ۵۰ درصد از بازار خرده‌فروشی آنلاین سهم دارد و در واقع دارای موقعیت اقتصادی مسلط است. آیا تصمیم این پلتفرم درباره خروج از اسنپ‌مارکت غلط بوده است؟ خیر. این اقدام از منظر رقابتی درست است. اما در مجموع، جالب این‌جاست که مجموعه تپسی نیز در واقع به همان رویه‌های اسنپ عمل می‌کند ولی تفاوت این‌جاست که تپسی این امر را پنهان می‌کند. البته نمی‌توان به تازه‌واردان بازار خرده گرفت چراکه به‌هرحال می‌خواهند سهم بگیرند و در همه‌جای دنیا رایج است که در این راستا مظلوم‌نمایی کنند. تنها نکته این‌جاست که ورود تازه‌واردان نباید به قیمت قربانی شدنِ سرمایه‌گذاریِ بازیگرِ اول رخ دهد.