عامل کشتار جوجه های یک روزه، حذف ارز ۴۲۰۰ تومانی است؟

صفحه اقتصاد - در روزهای اخیر، فیلم کوتاهی در فضای مجازی منتشر شد که نشان می داد جوجه های یک روزه به طور جمعی در دستگاه خُرد کُن، کشتار می شوند یا با حمل جمعی با کامیون، زنده به گور می شوند.

در این میان، برخی از هموطنان ما این ایده را مطرح کردند که اگر این جوجه ها به ساکنان روستاهای کشور داده شوند، از کشتار آنها جلوگیری شده و فاجعه زنده به گور کردن آنها منتفی می شود.

در گفتگوی اختصاصی صفحه اقتصاد با دکتر سید فرزاد طلاکش (دامپزشک ، و دبیر کل کانون انجمن های صنفی پرورش دهندگان مرغ تخم گذار ایران و دبیرکل فدراسیون طیور)، علت زنده به گور کردن جوجه های یک روزه و همچنین وضعیت تامین خوراک دان مرغ مرغداری ها بعد از قطع واردات دان مرغ با ارز دولتی 4200 تومانی بررسی شده است.

*****

*در روزهای اخیر در فضای مجازی، فیلمی راجع به کشتار جمعی و همچنین زنده به کردن جوجه های یک روزه منتشر شد که انتقادات زیادی را در پی داشت. در واکنش به معدوم کردن این جوجه ها، برخی مقامات کشور اقداماتی انجام داده و اعلام کردند با افراد متخلف در زمینه معدوم کردن این جوجه ها برخورد می شود.

از طرف دیگر، جنابعالی در ماه های قبل نسبت به وضعیت مرغداری ها در حالتی که ارز 4200 تومانی برای واردات دان مرغ حذف شود، اظهار نگرانی کرده بودید. با توجه به حذف ارز 4200 تومانی، به طور کلی الان وضعیت مرغداری های تخم گذار و گوشتی کشور چگونه است؟

-ما به شکل های مختلف چه به صورت بیانیه سرگشاده و چه به صورت نامه های مختلف به مقامات کشور از جمله وزیر جهاد کشاورزی، با صراحت گفته بودیم که حذف ارز 4200 تومانی، تبعاتی دارد و نیاز است که از تجربیات گذشته استفاده شود.

متاسفانه به هشدارهای ما توجه نکردند و در حال حاضر، تولید کنندگان تاوان آن را خواهند داد. حدود 2 ماه بعد، مردم نیز تاوان آن را خواهند داد و ممکن است در آن زمان، مقامات دولتی به دنبال متخلف بگردند.

شرایط امروز ما این طور است و با عدد و رقم به وضع موجود صنعت مرغداری اشاره می کنم. از اول خرداد 1401، نهاده های دامی را برای مرغداران با قیمت آزاد محاسبه کرده اند و از طرفی، قرار شده قیمت مصوب مرغ در مغازه ها 59 هزار و 800 تومان باشد و قیمت فروش تولید کننده هم 46 هزار تومان باشد.

امروزه تولید کننده یا مرغدار ما، حتی نمی تواند مرغ تولیدی خودش را در درب مرغداری با قیمت کیلویی 34 هزار تومان بفروشد. الان مرغدار، مرغ را با قیمت حدوداً 25 هزار تومان یعنی زیر قیمت مصوب که حداقلی محاسبه شده، به فروش می رساند

جوجه های یک روزه

*علت این وضع به چه موضوعی برمی گردد؟

-تولید کننده باید از قبل از اجرای حذف ارز 4200 تومانی، می دانست که در چه تاریخی این ارز آزاد می شود. اگر تولید کننده، چنین اطلاعی داشت با ظرفیت کمتری اقدام به جوجه ریزی می کرد یا اصلاً می توانست مرغداری را برای یک دوره تولید، تعطیل کند. چون می داند این بازار ممکن است با حذف ارز 4200 تومانی، مسائل خاص خودش را داشته باشد.

ما بارها در خصوص حذف ارز 4200 تومانی گفته بودیم که دولت حداقل دو، سه ماه زودتر تولید کننده را مطلع کند که چه زمانی می خواهد ارز 4200 تومانی را حذف کند.

*پس بدون اطلاع دادن به فعالان این صنعت، حذف ارز 4200 تومانی اجرایی شده.

-بله. همین طور است. امروزه جوجه ای که دور ریخته می شود، جوجه ای است که 20 روز پیش، تخم مرغ آن در دستگاه جوجه کشی قرار گرفته است. به همین دلیل، تولید کننده باید 20 روز پیش، خبر می داشت تا این کار را انجام ندهد.

الان جوجه از تخم، بیرون آمده و آن مرغدار که باید این جوجه را بخرد و به مرغداری خودش ببرد، توان خرید این جوجه را ندارد. البته فقط بحث جوجه خریدن نیست و این جوجه باید دان مرغ هم بخورد که کیلویی 14 هزار تومان است.

این جوجه در طول یک دوره، باید 5 کیلو دان مرغ بخورد و این 5 کیلو با قیمت 14 هزار تومان، عدد بزرگی می شود. در عین حال، این نقدینگی در این صنعت وجود ندارد. از طرف دیگر، با وجود این که قیمت مرغ نسبت به قبل از آزاد سازی ارز 4200 تومانی، به طور قابل توجهی افزایش پیدا نکرده، ولی به دلایلی مردم نتوانسته اند خودشان را برای خرید مرغ بالانس کنند.

در رابطه با تخم مرغ که اصلاً وضعیت آن کاملاً مشخص بود. تولید کنندگان تخم مرغ، شبیه تولید کنندگان مرغ گوشتی نیستند، چون از قبل مرغ شان در حال تولید بوده و این مرغ، در حال تولید تخم مرغ است.

نکته ای که وجود دارد، این است که همیشه در ماه های اول سال تا اواخر مرداد، بازار تخم مرغ، به سمت کاهش مصرف است. چون عموم مردم و حتی بدون در نظر گرفتن قیمت، به طور سنتی در فصل های بهار و تابستان، مصرف تخم مرغ کمتری دارند.

به دلیل این که مردم در این ماه ها، صبحانه گرم نمی خورند. در این مدت، گاهی اوقات غذاها و خوراکی رایج در بازار مصرف می شود و از طرف دیگر بحث مدارس و صنایع غذایی را داریم.

از سوی دیگر، صنایع غذایی باید 20 تا 25 درصد تخم مرغ تولیدی را برای تولیدات خودشان مصرف کنند. با این حال، در همین روزهای اخیر، روغن مصرفی این صنایع، گران شده و آرد و تخم مرغ مصرفی آنها نیز گران شده.

بنابراین صنایع غذایی نیز، مثل تولید کنندگان سس مایونز، قنادی ها و تولید کنندگان کیک و کلوچه، هم مزیت صادراتی خودشان را به خاطر بالا رفتن قیمت تمام شده از دست داده اند و هم این که مصرف داخل کشور را از دست داده اند.

بر این اساس و از دو جهت، مصرف تخم مرغ هم کاهش پیدا کرده است. برای شش ماهه اول سال 1401، قیمت فروش هر کیلو تخم مرغ 35 هزار تومان مصوب شده. البته همین قیمت، قیمت واقعی نیست ولی دولت گفته به صورت مرحله ای افزایش می دهیم و در فاز اول، تا این حد افزایش می دهیم و بعداً آهسته آهسته قیمت را بالاتر می بریم.

*در حال حاضر که مصرف در داخل کشور کاهش پیدا کرده است، دولت اجازه داده که صادرات تخم مرغ و مرغ بدون محدودیت و بدون عوارض گمرکی انجام شود. لغو محدودیت های صادرات، برای مرغداران رضایت بخش است؟

-از یک طرف، میزان مصرف تخم مرغ با گرم شدن هوا رو به کاهش می رفت و الان هم که قیمت یک مقدار افزایش پیدا کرده، دهک های پُر مصرف دیگر نمی توانند حجم زیادی تخم مرغ بخورند. برای مثال، اگر قبلاً یک شانه تخم مرغ می خریدند، الان توان خرید آن را ندارند. به همین خاطر، مثلاً امروز 5 عدد تخم مرغ می خرند و اگر فردا پول کافی داشته باشند تعداد 5 تخم مرغ برای نیاز فردای خودشان می خرند.

این وضع، باعث حبس تخم مرغ در مرغداری ها شده. وقتی گردش عملیات، کاهش پیدا کند، در نتیجه عرضه و تقاضا به بازار پیام می دهد و به همین دلیل، قیمت پایین آمده. البته هنوز هم، قیمت آنقدر پایین نیست که ما بتوانیم رقابت صادراتی داشته باشیم.

فرزاد طلاکش دبیر کانون سراسری مرغداری های تخم گذار

*یعنی قیمت تمام شده تولید داخلی نسبت به رقبای ایران، در حد بالایی است؟

-بله. قیمت تمام شده بالا هست و برای مثال، اگر ما بخواهیم یک کیلو تخم مرغ صادر کنیم، قیمت فروش درب کارخانه هر مقدار باشد، باید حداقل کیلویی 5200 تومان برای بسته بندی آن هزینه کنیم تا این تخم مرغ آماده صادرات شود.

در ادامه کار، باید این تخم مرغ را به مرز کشور مقصد از جمله عراق برسانیم و در نتیجه هزینه حمل و نقل هم دارد.

*از نظر شما با وجود هزینه بالای تولید و هزینه های بسته و بندی و حمل و نقل، صادرات به صرفه نیست. درست است؟

-به هیچ عنوان صادرات تخم مرغ به صرفه نیست. ما صراحتاً به دولت گفته ایم که اگر مشوق صادراتی برای تخم مرغ و مرغ ندهید، امکان صادرات نخواهد بود حتی اگر تعرفه های گمرکی حذف شود.

در حال حاضر، تعرفه های گمرکی حذف شده، اما صادرات انجام نمی شود. اگر دولت، به مرغ و تخم مرغ بین 3 تا 5 هزار تومان مشوق صادراتی ندهد، صادرات این اقلام انجام نمی شود. واکنش مرغداران گوشتی که دوره پرورش کوتاهی دارند، این است که یک دوره جوجه ریزی نکنند تا تکلیف این صنعت مشخص شود.

از طرف دیگر، مرغداری های مرغ مادر و تخم گذار که فعلاً نمی توانند به نحو مطلوب فعالیت کنند، مرغ ها را در سن پایین تر حذف می کنند. الان همین اتفاق در حال رخ دادن است.

*یعنی این مرغ ها تبدیل به سوسیس و کالباس و پودر گوشتی می شوند.

-بله ولی برای تولید سوسیس و کالباس، همین اتفاق رخ داده و قیمت تمام شده سوسیس و کالباس هم، بالا رفته است. وقتی مردم قدرت خرید نداشته باشند که گوشت قرمز مصرف کنند، سوسیس و کالباس هم نمی خورند.

فرضاً اگر سرانه مصرف سوسیس و کالباس 5 کیلو بوده، الان به نصف و حتی کمتر کاهش پیدا کرده است.

جوجه های یک روزه

*بر اساس آمارگیری سال 1399 که توسط مرکز آمار ایران انجام شده، تعداد 1625 واحد مرغداری تخم گذار در سراسر کشور وجود داشته است. در این میان، تعداد 1268 مرغداری تخم گذار، فعال بوده و تعداد 357 واحد غیر فعال بوده اند.

آیا با حذف ارز 4200 تومانی که منجر به واردات دان مرغ با قیمت های بالاتر می شود، احیاناً اتفاقی در مورد مرغداری ها رخ داده و یا این که فکر می کنید از این به بعد رخ می دهد؟

-هنوز اتفاقی نیفتاده ولی اتفاقی که افتاده این است که فعلاً مرغداری های کوچک به دلیل این که توان اقتصادی و نقدینگی ندارند، یک مقدار فعالیت های خودشان را کاهش می دهند و ممکن است چند ماه صبر کنند تا ببینند اوضاع چطور می شود.

اگر همین روند فعلی ادامه پیدا می کند و رفتاری که دولت دارد به همین شکل ادامه پیدا کند، تردید نکنید نگرانی هایی که ما در مورد فعالیت مرغداری ها داشتیم، حتما عملی می شود و مرغداری های کوچک کشور از صحنه تولید خارج می شوند.

جایگزین کردن مرغداری، مشکلات زیادی دارد. یک مرغداری را جایگزین کردن، حداقل 3 سال طول می کشد و آن هم به شرط این که سرمایه گذار علاقه مند به این کار وجود داشته باشد.

*حدود 20 هزار واحد مرغداری گوشتی هم در کشور تاسیس شده اند…

-این آمار 20 هزار واحد مربوط به کل واحدهای دارای پروانه فعالیت هستند. در سال های قبل، حدود 3 هزار واحد مرغداری غیر مجاز فعالیت می کردند، اما از زمانی که توزیع نهاده دامی به صورت دولتی و سامانه ای در آمد، یک اتفاق خوب که افتاد این بود که دامداری های غیر مجاز از صحنه خارج شدند.

خارج شدن مرغداری های غیر مجاز، به نفع صنعت مرغداری است. الان تعداد مرغداری های فعال و مجاز ایران بالغ بر 17 هزار و 600 واحد بوده و عملاً همیشه 15 تا 20 درصد آنها غیر فعال هستند.

*به هر حال، تعداد زیادی مرغداری های گوشتی در سراسر کشور فعال هستند. مرکز آمار ایران اعلام کرده بود که از کل 2050 مرغداری گوشتی، تعداد 18 هزار واحدشان فعال هستند. از طرفی، تعداد مرغداری های تخم گذار فعال هم حدود 1300 واحد است.

آیا تعداد زیاد مرغداری ها باعث نمی شود قیمت تمام شده تولید افزایش پیدا کند و مرغدار هم از این جنبه به سود مورد نظر نرسد؟

-اغلب مرغداری ها به طور سنتی و قدیمی تاسیس و اداره می شوند و دان خوری درستی ندارند. در این حالت، پِرت دان و پِرت آب وجود دارد و مرغداری ها نمی توانند هوای مناسب را برای مرغ ها تهیه کنند.

در چنین وضعیتی، بهره وری در مرغداری های کهنه و قدیمی، پایین تر بوده و در این زمینه هیچ شکی وجود ندارد.

*مرغداری های صنعتی و بزرگ مقیاس، از نظر تولید چه وضعی دارند و آیا واقعاً قیمت تمام شده پایینی دارند؟

-در مرغداری های گوشتی که کار را به صورت زنجیره ای و یکپارچه انجام می دهند، هم تلفات شان بین 6 تا 8 درصد از مرغداری ها سنتی، کمتر است و هم این که بهره وری دان بالاتری دارند.

اگر ضریب تبدیل دان مرغ به گوشت در مرغداری سنتی کهنه و درب و داغان به ازای تولید هر یک کیلو گوشت مرغ 2.5 کیلو دان هست، در مرغداری های صنعتی حتی ضریب تبدیل به کمتر از 1.8 کیلو هم می رسد.

این مقدار مصرف کمتر دان مرغ در مرغداری های صنعتی، عدد قابل توجهی بوده و در صرفه جویی ارزی کشور، نقش دارد. هر چند که وزارت جهاد کشاورزی، در این زمینه اقداماتی انجام داده ولی کافی نیست.

*بنا به آماری که وجود دارد ماهیانه باید در ایران حدود 120 میلیون قطعه جوجه ریزی شود. از طرفی، در سال 1400 اعلام شد که 20 میلیون جوجه یک روزه وارد شده. با وجود کشتارهای جمعی جوجه های یک روزه، آیا ما امکانات کافی برای تولید و تامین جوجه های مورد نیاز مرغداری ها را نداریم؟

-حدوداً بعد از 10 سال بود که جوجه یک روزه وارد شد و دلیل آن هم به اتفاقات سال 1399 برمی گردد. در آن زمان، ناموزونی در توزیع نهادهای دامی، باعث شد مرغداری های مرغ مادری، مرغ های خودشان را حذف کنند و به موقع به تولید نرسند. در آن حالت، یک احساس کمبود مقطعی ایجاد شد.

البته واردات آن 20 میلیون جوجه یک روزه، نباید اتفاق می افتاد ولی دولت به توصیه های ما گوش نکرد. چرا که مشکل ما می توانست با واردات حداکثر 3 یا 4 میلیون جوجه یک روزه حل شود. با این حال، حداقل 20 میلیون جوجه یک روزه آوردند که به ضرر صنعت بود.

آن 120 میلیون جوجه ریزی در شرایط عادی و طبیعی است، اما امروزه و در شرایطی که هستیم، فعلاً به مدت 2 تا 3 ماه، باید کمتر از 100 میلیون جوجه ریزی انجام بدهیم تا مردم آهسته آهسته به قیمت جدید و بالا رفتن قیمت مرغ در ماه های اخیر و وارد کردن مرغ به سرانه مصرف خودشان، تجدید نظر کنند. ما باید ببینیم رفتار مردم چگونه است تا به همان تولید 120 میلیون قطعه برگردیم.

با 120 میلیون جوجه ریزی، ما حتماً بالای 300 تُن در روز، مازاد تولید مرغ خواهیم داشت که نمی توانیم برای آن هیچ کاری انجام بدهیم و این وضع، به بخش تولید ضربه مجدد وارد می کند. در نتیجه باید الان کمتر از 100 میلیون قطعه، جوجه ریزی انجام شود تا اوضاع این صنعت متعادل شود.

*فیلم هایی که در مورد معدوم کردن جوجه های یک روزه منتشر می شود توسط مرغداری ها تهیه می شود.

-اینها مرغ مادری (تخم گذار) هستند و مرغداری ها از داغ دل شان، این نوع فیلم ها را منتشر می کنند چون این جوجه ها، مشتری ندارند.

فیلم کشتار جوجه های یکروزه در اردبیل

*در فیلمی که منتشر شده جوجه های یک روزه را با کامیون کنار یک گودال حفر شده می برند و زنده به گور می کنند . آیا فکر می کنند با انتشار این فیلم و کلیپ می توانند کاری کنند که دولت اقدام مهمی انجام بدهد؟

-دقیقاً همین طور است و یک مرغدار بینوا، به غیر از این کار می خواهد چه کار کند. او می بیند که هر چه می گوید کسی به حرفش گوش نمی کند. در نتیجه می گوید بگذار این کار را انجام بدهم تا حداقل صدای یک مسئول در بیاید.

البته بنده، با معدوم کردن جوجه های یک روزه موافق نیستم و این کار، کار درستی نیست ولی این که گفته شود افراد متخلف را مجازات می کنند، درست نیست و اولین متخلف، همان مقامات دولتی هستند.

اگر دولت به مرغدار مرغ مادری می گفت که می خواهد در فلان تاریخ ارز 4200 تومانی را حذف کند، مرغدار هزینه نمی کرد و تخم نطفه دار را در دستگاه جوجه کشی قرار نمی داد. در آن حالت، تخم مرغ را برای مصرف خوراکی وارد بازار می کرد و اتفاقی هم نمی افتاد.

*آقای محمدرضا صدیق پور دبیر انجمن تولید کنندگان جوجه یک روزه، در سال 1399 در نامه ای به اعضای انجمن خواسته بود که جوجه ها را معدوم نکنند و تاکید کرده بود با افراد متخلف که اقدام به تولید جوجه برخلاف مصوبه کرده اند برخورد می شود.

در سال 1401 هم، ایشان یک نامه دیگر نوشته و تاکید بر ممنوعیت معدوم سازی جوجه کرده و از مرغداران خواسته فیلم ها را منتشر نکنند. همچنین تاکید شده هر واحدی که جوجه اضافه دارد اطلاع بدهند تا دستگاه های ذیربط برای جذب آن جوجه ها اقدام کنند.

-اگر مرغداری ها اطلاع بدهند که جوجه جذب نشده دارند، دولت می خواهد چه کار کند. در مورد این حرف بی ربط که گفته اند می خواهند جوجه ها را بین مردم روستاها توزیع کنیم، سوال این است که روستایی ها می خواهند این جوجه ها را چه کار کنند و مگر فقط بحث یک جوجه و دو جوجه است.

ما الان ظرفیت تولید ماهیانه 150 میلیون قطعه جوجه داریم ولی از الان به بعد در مورد جوجه های یک روزه، تولید بالایی رخ نخواهد داد. شرکت مرغ مادری دیگر هزینه نمی کند که پول خدمات جوجه کشی هم بدهد ولی نتواند جوجه تولید شده را بفروشد.

ممکن است 10 میلیون یا 15 میلیون جوجه تولید شده باشد و فرآیند تولید آنها مربوط به قبل از ماجرای حذف ارز 4200 تومانی است ولی الان که تولید شده اند دولت می خواهد چه کار کند.

اگر این جوجه ها را به روستایی ها بدهند، آن روستایی ها برای پرورش آنها باید پول خرج کنند. چه کسی پول این کار را به روستایی ها می دهد. خُب از همان اول این پول را به مرغدار بدهند. در تمام دنیا، نصف جوجه های تولید شده، معدوم می شود، یعنی فقط جوجه ماده به درد می خورد و جوجه نر به درد نمی خورد.

*از مدت ها قبل دولت سوئیس، معدوم سازی جوجه ها در دستگاه خُرد کردن را ممنوع کرده و فقط مجوز کشتار جوجه ها با گاز داده می شود. در آلمان قانونی وضع شده که از ابتدا و با استفاده از فناوری، جنسیت تخم مرغ را شناسایی کنند و اصلاً از تولید جوجه نر جلوگیری کنند.

بنا به یک آمار، سالیانه تعداد 45 میلیون جوجه نر در آلمان معدوم می شوند. آیا ما هم می توانیم از چنین روش هایی استفاده کنیم تا اصلاً جوجه نر تولید نشود و اتفاقات مربوط به معدوم سازی و زنده به گور کردن جوجه ها هم اتفاق نیفتد؟

-در اروپا قرار بوده که قانون از سال 2025 اجرا شود و موضوع رفاه حیوانات مطرح است. حتی گفته اند مرغ در قفس، پرورش پیدا نکند و با طبیعت خودش همخوانی داشته باشد.

به هر حال، این جوجه ها نباید معدوم شوند. ما می گوییم اگر قرار است متهم را بازداشت کنند، آن مسئولی را بگیرید که به مرغدار پیام نداد تا تولید نکند.

*در آلمان قاعدتاً مشکل تامین خوراک دام و دان مرغ وجود ندارد. در آنجا واقعاً دیگر می توانند با استفاده از تکنولوژی، جنسیت تخم مرغ را تشخیص بدهند تا اصلاً جوجه نر تولید نشود؟

-بحث این تکنولوژی مطرح شده ولی فقط در اسراییل، یک متخصص ژنتیک در این زمینه ادعایی را مطرح کرده است. با این حال، این تکنولوژی به عنوان یک تکنولوژی عملیاتی، هنوز مورد استفاده قرار نگرفته است. در حدی که من اطلاع دارم، جلوگیری از تولید جوجه های نر در آلمان، عملیاتی نشده.

اگر این تکنولوژی عملیاتی شده باشد بقیه کشورها هم استفاده می کنند. چون همه کشورها این گرفتاری را دارند و سالیانه چندین میلیارد جوجه تولید می شوند ولی به علت نر بودن، در مرغداری های تخم گذار قابل استفاده نیستند.