بازار نفت در آستانه انفجار؟ تهدید جنگ ایران و اسرائیل مسیر طلای سیاه را به لرزه انداخته است!

در بحبوحه افزایش تنش‌‌‌های نظامی، اقتصاد جهانی بار دیگر در معرض یکی از شکننده‌‌‌ترین وضعیت‌‌‌های ژئوپلیتیک یک دهه اخیر قرار گرفته است. با وجود حملات هوایی به اهدافی در خاک ایران و پاسخ تهران به بنادر اسرائیل، بازار نفت واکنشی فراتر از افزایش‌‌‌های محدود قیمتی نداشته است. در روز سه‌‌‌شنبه ۱۷ ژوئن به گزارش رویترز و تا لحظه تنظیم این گزارش، بهای نفت برنت با افزایشی بیش از یک‌درصد به حدود ۷۴ دلار رسید. این در حالی است که در جریان نوسانات روز دوشنبه، قیمت نفت در بازه ۸ دلاری بالا و پایین رفت و در نهایت در سطحی پایین‌‌‌تر از آغاز روز بسته شد.

در بازار آمریکا نیز قیمت نفت وست تگزاس اینترمدییت با رشدی مشابه به حدود ۷۲ دلار رسید. این نوسانات حاکی از آن است که بازار، برخلاف گذشته، در برابر هرگونه تنش در خاورمیانه، فورا دچار هیجان نمی‌شود و منتظر مشاهده اختلال ملموس در عرضه باقی می‌‌‌ماند. از مهم‌ترین دلایلی که واکنش بازار را در حدی محدود نگه داشته، نبود اختلال در زیرساخت‌‌‌های نفتی ایران و همچنین عبور منظم نفتکش‌‌‌ها از تنگه هرمز است؛ گذرگاهی که روزانه حدود ۲۰ میلیون بشکه نفت و فرآورده‌‌‌های نفتی از آن عبور می‌کند.

 جنگ سایبری در تنگه هرمز

اگرچه نشانه‌‌‌هایی از تنش الکترونیکی و جنگ سایبری در این منطقه گزارش شده—از جمله برخورد یک کشتی با دو شناور دیگر در نزدیکی این تنگه به دلیل اختلال در سیستم‌های ناوبری—اما هنوز اختلال مستقیمی در روند فیزیکی صادرات گزارش نشده است. برخی از مالکان و مدیران نفتکش، از روز جمعه و به دنبال تجاوز رژیم صهیونیستی به ایران، عرضه کشتی‌های خود را برای مسیرهای خاورمیانه‌‌‌ای متوقف کرده و مشغول ارزیابی ریسک‌های ناشی از اقدامات تجاوزکارانه این رژیم هستند. کارگزاران و کرایه‌دهندگان کشتی که مایل نبودند نامشان فاش شود، به بلومبرگ گفتند: تولیدکنندگان و معامله‌گرانی که در تلاش برای رزرو کشتی و بارگیری نفت خام و سوخت از خلیج فارس بودند، با پیشنهادهای معدودی روبه‌رو شده‌اند. تحلیلگران معتقدند ایران در شرایط فعلی تمایلی به مسدودسازی تنگه هرمز ندارد، زیرا چنین اقدامی موجب از دست رفتن درآمدهای حیاتی نفتی خواهد شد و همچنین ایالات متحده نیز با چنین وضعیتی مقابله خواهد کرد، چرا که قیمت بالای نفت می‌تواند تورم را در آمریکا و متحدانش تشدید کند؛ مساله‌ای که با هدف فدرال رزرو در مسیر کاهش نرخ بهره در تناقض است. از منظر عرضه و تقاضای جهانی نیز بازار با فشاری فوری روبه‌رو نیست.

آژانس بین‌المللی انرژی در تازه‌‌‌ترین گزارش ماهانه خود پیش‌بینی رشد تقاضای جهانی نفت را ۲۰‌هزار بشکه در روز کاهش و در عوض برآورد رشد عرضه را با افزایشی ۲۰۰‌هزار بشکه‌‌‌ای به یک میلیون و ۸۰۰‌هزار بشکه در روز رسانده است. این اختلاف در پیش‌بینی‌‌‌ها حاکی از آن است که حتی در صورت وقوع اختلالی موقتی در صادرات ایران، بازار می‌تواند با ظرفیت‌‌‌های پنهان تولید در دیگر کشورهای عضو اوپک‌‌‌پلاس، به‌‌‌ویژه عربستان و امارات، تا حدودی آن را جبران کند. همزمان، پالایشگاه‌‌‌های چین نیز که از واردکنندگان عمده نفت خام در منطقه هستند، به‌‌‌دلیل کاهش حاشیه سود و افت تقاضای داخلی، پالایش کمتری انجام داده‌‌‌اند که این خود موجب کاهش فشار تقاضا بر بازار شده است.

 بُعد روانی بحران 

در این میان، بعد روانی و سیاسی بحران نیز تاثیر غیرقابل انکاری بر نوسانات بازار داشته است. در حالی که گزارش‌‌‌ها از آمادگی ایران برای بازگشت به میز مذاکره و پایان دادن به درگیری‌‌‌ها حکایت دارد، دولت اسرائیل همچنان بر تداوم حملات تاکید می‌کند. دونالد ترامپ، رئیس‌‌‌جمهور آمریکا، با موضع‌‌‌گیری‌‌‌هایی شدید از جمله دعوت به تخلیه تهران، فضای روانی را پیچیده‌‌‌تر کرده است. این وضعیت نوعی بلاتکلیفی در میان سرمایه‌گذاران ایجاد کرده که خود به بی‌‌‌ثباتی معاملات نفتی منجر می‌شود. در نهایت، آنچه وضعیت فعلی را خطرناک‌‌‌تر می‌کند، نه صرفا احتمال بروز جنگ تمام‌‌‌عیار میان ایران و اسرائیل، بلکه پیامدهای ناگزیری است که چنین جنگی برای ساختار اقتصاد جهانی خواهد داشت.

اگر درگیری به تاسیسات نفتی ایران یا به مسیر صادراتی هرمز آسیب وارد کند، نه‌‌‌تنها قیمت نفت ممکن است تا ۱۵۰ دلار افزایش یابد، بلکه هزینه‌‌‌های بیمه، حمل‌‌‌ونقل، امنیت دریایی، و تورم جهانی نیز با جهشی بزرگ مواجه خواهند شد. بنابراین، اگرچه فعلا بازار با دیده‌‌‌ شک و تردید به این بحران می‌‌‌نگرد، اما یک حرکت اشتباه- چه نظامی و چه سیاسی- می‌تواند دومینوی ناپایداری را در سراسر زنجیره انرژی جهانی به حرکت درآورد.