یادداشت اختصاصی از جواد نبوتی
آﻳﻴﻦ ﻳﻠﺪا از ﺿﺮورﻳﺎت فرهنگی اﻣﺮوز
شب یلدا را شب میلاد خدای خورشید، عدالت، پیمان و جنگ می‌دانند. دربارهٔ آن دو روایت عمده رایج است. اول آنکه در این شب مهر، میترا یا آن‌چنان‌که در اوستا و نوشته‌های پادشاهان هخامنشی آمده، میثرَه (Mithra) به جهان بازمی‌گردد. او که از ایزدان باستانی هند و ایرانی است ساعات روز را طولانی کرده و در نتیجه برتری خورشید پدیدار می‌شود.
در ﻓﺮﻫﻨﮓ ﻣﺮدم اﻳﺮان، ﻓﺼﻞ ﺳﺮد زﻣﺴﺘﺎن، ﺑﺎ آﻳﻴﻦ ﻳﻠﺪا آﻏﺎز ﻣی ﺷﻮد ﻛﻪ ﺑﻬﺎﻧﻪ ای ﺑﺮای اﺑﺮاز ﺷﺎدی و ﻣﺤﺒﺖ ﺑﻪ اﻋﻀﺎی ﺧﺎﻧﻮاده و ﺧﻮﻳﺸﺎوﻧﺪان اﺳﺖ. ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ و ﺑﺮرﺳﻲ ﻛﻴﻔﻴﺖ ﺑﺮﮔﺰاری اﻳﻦ آﻳﻴﻦ ﺑﻪ ﻫﻤﺎن ﺷﻴﻮه ای ﻛﻪ در ﻓﺮﻫﻨﮓ ﻣﺮدم اﻳﺮان وﺟﻮد داﺷﺘﻪ اﺳﺖ و ﭼﮕﻮنگی ﮔﺬران وﻗﺖ در دوره ای ﻛﻪ رﺳﺎﻧﻪ ﻫﺎ ﻫﻤﭽﻮن اﻣﺮوزه ﺗﻮﺳﻌﻪ ﻧﻴﺎﻓﺘﻪ ﺑﻮد، ﻧﺸﺎن ﻣﻲ دﻫﺪ ﻛﻪ ﺻﻠﻪ رﺣﻢ، ﺗﻜﺮﻳﻢ ﺑﺰرﮔﺎن، دﻋﺎ و ﻣﻨﺎﺟﺎت و ﻗﺼﻪ ﮔﻮﻳﻲ ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر اﻓﺰاﻳﺶ آﮔﺎﻫﻲ ﻛﻮدﻛﺎن و ﻧﻮﺟﻮاﻧﺎن، ﻛﺘﺎﺑﺨﻮاﻧﻲ و ﺷﺎﻫﻨﺎﻣﻪ ﺧﻮانی، از ﻋﻨﺎﺻﺮ ﻣﺘﻌﺪد و ﻛﻬﻦ اﻳﻦ آﻳﻴﻦ ﺑﻪ ﺷﻤﺎر می روﻧﺪ. ﺑﺪﻳﻬﻲ اﺳﺖ اراﺋﻪ ﻗﺎﺑﻠﻴﺖ ﻫﺎی ﺷﺎدی آﻓﺮﻳﻦ و اﻣﻴﺪاﻓﺰای آﻳﻴﻦ ﻳﻠﺪا از ﺿﺮورﻳﺎت فرهنگی اﻣﺮوز ﺑﻪ ﺷﻤﺎر ﻣﻲ رود. مردم در گذشته بر این باور بودند که شب یلدا را خداوند برای دیدار اقوام و آشنایان مقرر کرده است تا چنانچه کدورتی وجود دارد، برطرف شود؛ بدین منظور طرفین دعوا را همان شب به منزل ریش سفید و بزرگ خانواده دعوت و صلح و آشتی بینشان برقرار می کردند.
یکی از مسائل مهم در مطالعه جشن‌های ایرانی، پژوهش در باب دلایل ماندگاری آن‌ها در طول زمان است و اینکه انسان به چه علت به برگزاری این رسم رغبت داشته و نسبت به آن پایبند بوده است. اقتصاد به عنوان یکی از مهم‌ترین دغدغه‌های انسان باستان، مبحثی است که می‌تواند دلیلی بر بزرگداشت شب یلدا و جشن سده باشد. خورشید و آتش نزد ایرانیان باستان مقامی والا داشته و مقدس بوده‌اند. خورشید جنبه حیات‌بخشی داشته و باعث باروری گیاهان و زمین شده و آتش نیز سرما و تاریکی را که از اعمال اهریمن هستند، از بین می‌برد.
نزدیک بودن زمان برپایی جشن میلاد عیسی مسیح (۲۵ دسامبر) و جشن یلدا (۲۱ دسامبر) و مشابهت سنت‌های این آیین‌های زیبا نشان از هم‌دلی همه مردمان زمین با هر دین و آیین است، پس شناسایی بهتر و ثبت این جشن کهنسال به‌عنوان میراث مشترک بشری ضمن اینکه می‌تواند آن را به همه ملت‌های جهان بیشتر بشناساند، امکان حفظ ارزش‌های جهانی نهفته در این جشن و انتقال بهتر آن را به نسل‌های بعدی بشر فراهم خواهد آورد.
نظر شما