گریه بر امام حسین (ع) یا گریه به حال خودمان؟!

عزاداری در روزهای محرم الحرام یکی از مهم‌ترین رویدادهای مذهبی و فرهنگی جهان تشیع به شمار می رود که از دیرباز مورد توجه بوده است. اهمیت عزاداری ماه محرم باعث شده که سؤالات مختلفی درباره این موضوع بیان شود. به همین دلیل است که عالمان اهل تشیع از واقعه کربلا تا به امروز کوشیده‌اند که پاسخ مناسبی به سؤالات عموم مردم بدهند و هیچ پرسشی را بی‌پاسخ نگذارند. البته ناگفته نماند که سؤالات هر نسل با نسل‌های پیش از آن متفاوت بوده و هست.

امروزه نیز در اثر گسترش شبکه های مختلف اطلاع‌رسانی و تقویت روحیه پرسشگری، تعداد سؤالات درباره محرم و عاشورا افزایش یافته و شاید اموری که روزی برای نسل‌های گذشته بدیهی بود و محل چون و چرا نبود، امروزه ذهن انسان معاصر و بالاخص نوجوانان و جوانان را به چالش کشیده است.

یکی از این پرسش‌ها که ذهن بسیاری از مردم را به خود مشغول کرده درباره گریه بر امام حسین(ع) است، در حالی که یکی از مهمترین عناصر مراسم سوگواری در ایام دهه عاشورا گریه کردن بر مصائب امام حسین و اهل بیتشان علیهم السلام است.

باید عرض کنم که این پرسش دو صورت متفاوت دارد؛ صورت اول آن چرایی گریه کردن است. در میان روایات معصومین(ع) روایات متعددی وجود دارد که اهل بیت(ع) شیعیان را به گریه کردن بر مصائب امام حسین(ع) ترغیب کرده‌اند؛ مانند روایت معروفی که ریان بن شبیب از امام رضا(ع) نقل کرده است که حضرت به ایشان فرمودند: اى پسر شبیب، اگر بر حسین(ع) گریه کنى به گونه ای که اشک‌هایت بر گونه‌هایت روان شود، خداوند هر گناهى را که کردى از کوچک و بزرگ و کم و زیاد می‌‌آمرزد. 

علاوه بر این، سیره عملی پیشوایان دین گویای اهتمام آنان به گریه کردن بر مصائب امام حسین(ع) و اهل بیتشان در روز عاشوراست. اهمیت گریه کردن بر امام حسین(ع) تا آنجاست که آن حضرت در زیارت روز اربعین به عنوان "قتیل العبرات" یعنی "کشته‌ اشک‌ها" نامیده شده اند. ایشان در روایتی می‌فرمایند: من کشته اشکم، هیچ مؤمنی مرا یاد نمی‌کند مگر آنکه اشک در چشمانش نمایان شود. 

صورت دوم این سؤال حاکی از پاداشی است که بنا بر گفته های معصومین، برای گریه کردن بر مصائب امام حسین(ع) وعده داده شده است. به عنوان مثال، امام رضا(ع) در روایتی می‌فرمایند: گریه کردن بر مصائب امام حسین(ع)، موجب آمرزش گناهان بزرگ انسان می شود و همچنین روایات متعدد دیگر.

برخی روشنفکران سؤال کرده‌اند که چگونه چند قطره گریه برای مصائب امام حسین(ع) موجب می‌شود که گناهان انسان آمرزیده شود و انسان در بالاترین درجات بهشت قرار گیرد. به راستی معقول است که برای چند قطره گریه چنین پاداش عظیمی در نظر گرفته شود؟

در جواب ایشان باید عرض کنم که حادثه عاشورا، بزرگترین نقش را در تاریخ اسلام داشته و ایفا کرده است. حسین (ع) بود که مسیر تاریخ اسلام را دگرگون ساخت، او بود که درس آزادگی، مقاومت و استقامت در برابر ظلم و استکبار را به انسان ها آموخت که البته این امر نیاز به مراسم جشن و شادی دارد اما به دلیل آن که آن خاطره تجدید شود، فقط مجلس جشن و شادی کافی نیست. باید کاری متناسب با آن حادثه انجام داد. یعنی باید کاری کرد که حزن مردم برانگیخته شود، اشک از دیده‌ها جاری شود، شور و عشق در دل‌ها پدید آید و در این حادثه چیزی که می‌تواند چنین نقشی را بیافریند، همین مراسم عزاداری و گریستن و گریاندن دیگران است؛ در حالی که خندیدن و شادی کردن هیچ وقت نمی‌تواند این نقش را ایفا کند.

اثر اول گریه برمصائب امام حسین (ع)، یادآوری و تجدید عهد با ایشان است. در هنگام گریستن، تمام تمرکز ذهن انسان متوجه موضوعی است که برای آن می‌گرید و به امر دیگری نمی‌اندیشد. همچنین در پرتو یادآوری مصائب آن حضرت، احساس دوستی و محبت نسبت به ایشان و احساس نفرت از دشمنان او در قلب انسان احیا و بازسازی می‌شود. اثر دوم گریه این است که گریه کردن بر مصائب امام حسین(ع) حاصل پیوند با امری قدسی و معنوی است که موجب می‌شود قلب انسان نورانیت پیدا کند و گرایش به خوب زیستن در انسان تقویت شود و بی‌اختیار، برای نزدیک شدن و یکی شدن به آن امر قدسی گام بردارد.

پس نتیجه می گیریم که گریه کردن بر مصائب امام حسین (ع) و اهل بیتشان امری است که به نفع گریه کننده است است چون امام حسین (ع) با علم به این که خود و یارانش به شهادت خواهند رسید و اهل بیتش به اسارت می روند در این راه قدم برداشت و نیازی به گریه های ما ندارد، ای کاش که ایشان به حال ما گریه کند! تا اشک هایش شافع ما در روز قیامت باشد.

نویسنده و روزنامه نگار