گزارش صفحه اقتصاد از حذف بورس کالا
بورس کالا خانه دلالان است یا بهانه‌ای برای بازار سیاه | دلایل کارشناسان برای حذف کالای استراتژیک از بورس کالا
بورس کالا، بازاری که قرار بود کالای عرضه‌کنندگان پس از بررسی‌های کارشناسی و قیمت‌گذاری توسط کارشناسان این سازمان به عموم خریداران با هدف کاهش قیمت و خروج از بازار سیاه، عرضه شود، اکنون محل مناقشه بسیاری از کارشناسان که معتقدند؛ بورس کالا مکانی برای دلالان و مافیای بخش‌های فولادی، صنعتی و سیمان شده است.
بورس کالا از بازارهای متفاوتی تشکیل شده است. در این بازار معمولاً کالاهای خام و فرآوری نشده مانند فلزات، محصولات پتروشیمی، سیمان، محصولات کشاورزی و… دادوستد می‌شوند.
عرضه کالاهای استراتژیک در بورس کالا، اکنون با مخالفان و موافقانی روبه‌رو شده است و حتی برخی معتقدند که یارکشی‌های کنونی مبنی بر خروج برخی از کالاها در این بازار به دلیل ایجاد راهی برای ورود به بازار سیاه است.
دلالی‌ها در بورس کالا ۳ برابر شده است؟!
مسئله مسکن و گرانی‌های موجود در خرید و حتی اجاره‌بهای خانه موجب شد تا دولت سیزدهم نیز به فکر تامین مسکن اقشار ضعیف و آسیب‌پذیر جامعه بیفتد. راهکارهای نهضت ملی مسکن و وام ودیعه و اعطای تسهیلات خرید مسکن تاکنون دردی از دهک‌های پایین درآمدی جامعه دوا نکرده است و تامین یک سرپناه برای آنها و خانواده‌هایشان به یک معضل لاینحل با توجه به رشد قیمت‌های بازار مسکن شده است.
در ایران باید برگردیم به بورس نیویورک، ژاپن، ترکیه و... و ببینیم که در کدام یک از این بورس‌ها، کالای استراتژیک با الزام قانونی در بورس عرضه می‌شود؟ در بورس نیویورک، لندن و یا توکیو آیا فولاد و سیمان از طریق بورس توزیع می‌شود؟ چرا باید چنین اتفاقی در کشور ما رخ دهد؟!»
براساس اصل ۳۱ قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، داشتن مسکن حق هر فرد و خانواده ایرانی است. ماده یک قانون ساماندهی و حمایت از تولید و عرضه مسکن، دولت را موظف به تأمین نهاده‌های موردنیاز بخش مسکن کرده است، ماده ۱۷ همین قانون تأکید کرده است که دولت باید تأمین نهاده‌های مسکن را پیگیری کند، به‌عبارت دیگر دولت طبق این دو ماده و براساس اصل ۳۱ قانون اساسی موظف به تأمین مصالح است.
ماده ۱۳ قانون جهش تولید مسکن وزارت اقتصاد را مکلف کرده است نهاده‌ها را از طریق بورس تأمین کند. موضوعی که برخی از کارشناسان معتقدند که خود این مبحث متناقض با قوانین بالادستی و قانون اساسی است.
کریمیان مدیرعامل مؤسسه تحقیقات و توسعه سازه‌های فلزی سبک در این باره می‌گوید: «ماده ۲ قانون بازار و اوراق بهادار صراحتاً اعلام می‌کند که این بازار صرفاً برای حمایت از حقوق سرمایه‌گذاری تشکیل شده است. ما همه اعتقاد داریم که مسکن کالای سرمایه‌ای نیست، وقتی مسکن کالای سرمایه‌ای نیست، چطور نهاده‌های مسکن تبدیل به کالای سرمایه‌ای می‌شود؟ این مسئله باید پیگیری می‌شد. در ماده ۱۸ قانون توسعه ابزارها و نهادهای مالی آمده که دولت مکلف است کالاهای پذیرفته‌شده در بورس را از نظام قیمت‌گذاری خارج کند، به‌عبارت دیگر سلسله مراتبی طی شده است تا دست دولت را ببندند در حالی که این موارد در ضدیت با اصل ۳۱ قانون اساسی است.»
کریمیان با بیان اینکه نکته دیگر این است که بورس اساساً به وجود آمده است تا سفته‌بازی را به سهامداری تبدیل کند، تصریح می‌کند: «در ایران باید برگردیم به بورس نیویورک، ژاپن، ترکیه و... و ببینیم که در کدام یک از این بورس‌ها، کالای استراتژیک با الزام قانونی در بورس عرضه می‌شود؟ در بورس نیویورک، لندن و یا توکیو آیا فولاد و سیمان از طریق بورس توزیع می‌شود؟ چرا باید چنین اتفاقی در کشور ما رخ دهد؟!»
وی معتقد است؛ بورسی که ۴ سال پیش بالغ بر ۴۵۰ هزار میلیارد تومان سهامداران را به هدر داد، چطور می‌تواند از بازار کالایی دفاع کند؟ او اضافه کرد که ادعا می‌کنند بورس کالا دلالی را حذف کرده است اما در واقعیت می‌بینیم که دلالی ۳ برابر شده است.
نظرات منتقدان خروج نهاده‌های اساسی از بورس کالا
کالاهای بسیاری از صنایع همچون صنعت خودروسازی و مسکن تحت تاثیر عرضه و تقاضا و قیمت‌گذاری در این بازار قرار می‌گیرند. مدتی است که موضوع حذف بورس کالا از فرآیند تامین نهاده‌های تولیدی داخلی و یا اصلاحات اساسی آن مطرح شده است. نظرات متعددی را در خصوص بورس کالا مطرح کردند که تا کنون جایی در فضای رسانه‌ای نداشته است.
برخی می‌گویند که احتمال تغییر در رویه تورم‌زا، فساد‌زا و ضد منافع ملی فراهم شده است و به همین دلیل ممکن است که ساز و کار بورس کالا حذف یا به طور جدی اصلاح شود.
بذرپاش وزیر راه و شهرسازی با اشاره به دستور رئیس جمهور مبنی بر راه اندازی نهضت کاهش قیمت تمام شده مسکن در کشور ، می‌گوید: «قیمت فولاد و سیمان باید کاهش یابد. باید فاکتورهای موثر در ساخت و ساز را کاهش دهیم و دستور ریاست جمهوری برای اجرای نهضت ملی مسکن اجرا می شود.»
نوروزی مدیر کل اقتصاد مسکن وزارت راه و شهرسازی معتقد است که حدود ۵۳ درصد هزینه‌ها در ساخت خانه‌ها به مصالح مربوط است و شرکتهای فولاد سیمان از رانت مواد اولیه و انرژی استفاده می‌کنند اما محصول نهایی با نرخ جهانی به دست مصرف‌کننده می‌رسد.
حیدری رئیس مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی نیز با اشاره به تلاش دولت در حوزه تامین مسکن و صفر کردن قیمت زمین با قراردادهای ۹۹ ساله بر این باور است که قیمت مصالح و نهاده‌ها باید پایین باشد و اگر برای آن تدبیر اندیشیده نشود، زحمات این حوزه بر باد خواهد رفت چرا که سبب نوسان قیمت خواهد شد.
چرا بورس کالا خانه دلالان است؟
احسان ارکانی عضو کمیسیون اصل ۹۰ مجلس شورای اسلامی با اشاره به تحولات اخیر در دولت درخصوص عرضه مصالح در بورس کالا گفته است که در سال مهار تورم و رونق تولید، بورس کالا دقیقا در تعارض با شعار سال، پایگاه تقویت منافع دلالان و سوداگران و عامل افزایش قیمت و تضعیف تولیدکنندگان شده است.
علی‌اصغر کیهانی بنیان‌گذار صنعت نوین بتن و فراورده‌های بتنی در ایران هم دلال‌بازی و افزایش قیمت‌های غیرواقعی که منجر به بیشتر شدن قیمت‌نهایی در دست مصرف‌کننده می‌شود را از دلایل اعلام موافقت خود برای خروج سیمان و فولاد و آهن از بورس کالا عنوان می‌کند.
وی می‌گوید: «برای تولید یک تن سیمان، یک تن گاز کربنیک وارد محیط زیست می‌شود و ۱۲۶ لیتر سوخت فسیلی، برق ارزان مصرف می‌شود. علاوه بر این، استفاده از ۱۱ درصد ظرفیت جاده‌های کشور به حمل‌ونقل بخش سیمان اختصاص دارد. پس چرا باید سیمان به صورت کلینکر صادر شود؟ درآمد حاصله از صادرات کلینکر سیمان، هزینه سوخت مصرفی در تولید این محصول - ۱۲۶ لیتر سوخت فسیلی در روند تولید سیمان مصرف می‌شود - را هم بر نمی‌گرداند.
رحیمی رئیس انجمن تولیدکنندگان بتن ایران هم با انتقاد از افزایش قیمت سیمان در زمان رکود، تاکید می‌کند: «همیشه قیمت بتن حدود ۲۰ درصد از سیمان بالاتر است اما شاهد بودیم در بازه زمانی قیمت سیمان بالاتر است. از زمان ورود سیمان به بورس، سازمان بورس، کارخانه جات سیمان و دلالان سود خوبی بردند اما ما سود ما به حداقل رسیده است. در گذشته اگر یک پاکت سیمان گران تر فروخته می‌شد تعزیرات ورود می‌کرد اما شاهد گران فروشی گسترده از سوی شرکت‌ها هستیم.»
حذف بورس کالا، بهانه‌ای برای ایجاد بازار سیاه است؟!!
اما در این میان، برخی از رسانه‌ها و کارشناسان هم هستند که معتقدند موضوع حذف بورس کالا و کالاهای استراتژیک از این بازار، بهانه‌ای از سوی منتقدان و عده‌ای از مسئولان برای ایجاد دوباره بازار سیاه است.
تجارت نیوز در گزارشی می‌نویسد: «فشار وزارت راه و شهرسازی با همراهی زیرمجموعه‌های این وزارتخانه و انبوه‌سازان مسکن برای خروج فولاد و سیمان از بورس کالا افزایش یافته و به نظر می‌رسد حالا روشن شده است که چه کسانی پشت پرده تلاش برای خروج این دو کالا از بورس و بازگرداندن آن به بازار سیاه ایستاده‌اند!»
این رسانه برخط مدعی شده است که وزیر راه و شهرسازی به راه افتاده و در حال یارکشی برای ایجاد کمپینی علیه بورس کالاست تا بتواند دو کالای حیاتی فولاد و سیمان را از اتاق شیشه‌ای بورس خارج کند.
در گزارش مذکور آمده است که کارشناسان اقتصادی و تحلیلگران صنایع اما نسبت به چنین اقدامی هشدار داده و تاکید کرده‌اند که پشت‌کردن به بازار شفاف بورس کالا زیان جدی صنایع و در نهایت عقبگرد اقتصاد کشور را به دنبال خواهد داشت و در مدتی کوتاه، جذابیت‌های تولید را از میان خواهد برد.
در حالی که فرشید پورحاجت، دبیر کانون سراسری انبوه‌سازان مسکن باور دارد که ۵۰ درصد از هزینه‌های مسکن حمایتی مربوط به مصالح ساختمانی است و باید هرچه سریعتر ریسک قیمتی در مصالح ساختمانی برای این پروژه‌ها کاهش یابد، این رسانه مدعی است که با یک حساب سرانگشتی می‌شود فهمید که سهم فولاد و سیمان کمتر از ۱۵ درصد در تولید مسکن است.
انجمن شرکتهای راهسازی ایران هم در نامه‌ای به مهرداد بذرپاش خواستار حذف آنچه دلالان بورسی سیمان و فولاد خوانده است شده و بر لزوم خرید بی‌واسطه مصالح ساختمانی از شرکتهای تولیدکننده تاکید کرده است.
در پایان ذکر این نکته ضروری است که این مطالب گردآوری تمام نظرات موافقان و مخالفان بود. اما آنچه که برای مردم سرگردان در بازارهای تورم‌زا و گرانی‌های این‌روزها مهم است، راه‌حل خروج از مشکلات فعلی است نه بازی‌های سیاسی که هر گروه معتقد است آن یکی برای جیب خود و دار و دسته‌اش این مباحث را مطرح می‌کند. ضرورت دارد که مسئولان به مشکلات مردم به طور جدی رسیدگی کنند و دار و دسته بازی را برای مافیاهای سیسیل ایتالیا و وال‌استریتی‌ها بگذارند. در اینجا قرار است تعالیم اسلامی را برای تعالی انسانی به کار بگیریم، نه اینکه بازی مافیا انجام بدهیم.
نظر شما