صفحه اقتصاد بررسی کرد؛
اصلاح آیین نامه بازنشستگی سخت و زیان آور در دستور کار | تغییرات جدید قانون بازنشستگی در ۱۴۰۴
سازمان تامین اجتماعی با هدف رفع مشکلات ساختاری، اصلاح قوانین مربوط به مشاغل سخت و زیان‌آور و بازنگری سن بازنشستگی را در دستور کار قرار داده است.
ابتدای سال بود که خبر رسید آیین‌نامه تغییر سن بازنشستگی برای سال ۱۴۰۴ ابلاغ شده است و بر اساس آن برای بازنشستگی لازم است یا ۶۲ ساله باشید یا ۳۵ سال سابقه کار داشته باشید. با این حال به گفته یک کارشناس با این که ۵۰ درصد از مشاغل کشور را مشاغل سخت و زیان آور تشکیل می دهد، هنوز درباره بازنشستگان این مشاغل هیچ تعیین تکلیفی نشده و این گروه هم در وزارت کار برای دریافت سنوات ارفاقی و هم در حوزه تأمین اجتماعی برای بهره‌مندی از مستمری بازنشستگی با مشکلات جدی مواجه شده‌اند.
متوسط سن بازنشستگی در ایران ۵۱ سال است و سن امید به زندگی در ایران از سال ۱۳۳۰ تا به امروز از ۴۶ سال به ۷۶ سال افزایش یافته است؛ در حالی که متوسط سن بازنشستگی از ۵۷ سال به ۵۱ سال کاهش پیدا کرده است. علاوه بر این صندوق های بازنشستگی هم رسما در حالت ورشکستگی قرار گرفته اند و توان پرداخت سابق را ندارند. بنابراین تصمیم بر این شد که سن بازنشستگی دستخوش تغییراتی شود.
در چنین شرایطی، مجلس شورای اسلامی در لایحه برنامه هفتم پیشرفت و به منظور کاهش ناترازی صندوق‌های بازنشستگی، سن بازنشستگی را برای گروه‌های مختلف افزایش داد و در همین راستا، بند الحاقی بند خ ماده ۲۹ لایحه در جلسه علنی روز ۲۸ آبان سال گذشته با موافقت دولت و کمیسیون برنامه به رأی گذاشته شد و به تصویب رسید همچنین شورای نگهبان ۲۴ دی ۱۴۰۲ از موافقت این شورا با افزایش سن بازنشستگی خبر داد.
بعد از کش و قوس‌های فراوان و اعلام نظرات موافقان و مخالفان برای اجرای افزایش سن بازنشستگی، سرانجام آیین نامه اجرایی قانون افزایش سن بازنشستگی ابلاغ شد.
تغییرات جدید قانون بازنشستگی
طبق این آیین‌نامه اگر ۲۸ سال یا بیشتر سابقه دارید، سنوات اجباری بیشتر از ۳۰ سال نخواهید داشت. اگر بین ۲۵ تا ۲۸ سال سابقه دارید، به ازای هر سال سنوات تا ۳۰ سال، ۲ماه به سنوات اجباری شما افزوده می‌شود. اگر بین ۲۰ تا ۲۵ سال سنوات دارید، به ازای هر سال سابقه تا ۳۰ سال، ۳ماه به سنوات اجباری شما افزوده می‌شود.
اگر بین ۱۵ تا ۲۰ سال سنوات دارید، به ازای هر سال سنوات تا ۳۰ سال، ۴ماه به سنوات اجباری شما اضافه خواهد شد و سنوات پایین‌تر از ۱۵ سال، در ۳۵ سال خدمت بازنشسته خواهند شد و در نهایت سنوات اجباری بیشتر از ۳۵سال نخواهد شد.
با این حال ظاهرا آیین‌نامه اجرایی جای شبهات بسیاری باقی گذاشته است. در همین راستا گفت‌وگو با حمید حاج اسماعیلی، کارشناس بازار کار در ادامه بررسی شده است.
*آیین نامه بازنشستگی هنوز برای مجریان شفاف نیست
حاج‌اسماعیلی میگوید:«آنچه در خصوص تغییرات مربوط به بازنشستگی کارگران مطرح شده است و احتمالاً شامل بخش‌های دولتی نیز خواهد شد، بر اساس قانون برنامه هفتم توسعه، سن بازنشستگی با توجه به افزایش میانگین عمر در ایران افزایش یافته است.
این موضوع یکی از دلایل اصلی این تغییرات به شمار می‌آید. علت دوم که شاید از اهمیت بیشتری برخوردار باشد، مشکلات مالی و تأمین منابع صندوق‌های بازنشستگی است که در سال‌های اخیر با چالش‌های جدی مواجه شده‌اند. یکی از ارزیابی‌های کارشناسانه در این زمینه، افزایش سن بازنشستگی بوده است تا از سرعت افزایش تعهدات صندوق‌ها کاسته شود.
مشکلات صندوق‌های بازنشستگی ناشی از عدم برنامه‌ریزی بلندمدت و آینده‌نگر بوده است که منجر به بازنگری قانون بازنشستگی در برنامه هفتم شده است. با این حال، این تغییرات همچنان برای بسیاری از مجریان نیز به‌طور کامل شفاف نشده است».
به گفته این کارشناس کار، بخش زیادی از گروه‌هایی که به سن بازنشستگی رسیده بودند، به‌ویژه در مشاغل سخت و زیان‌آور، در سال گذشته با مشکلات بسیاری مواجه شدند و همچنان نیز بلاتکلیف هستند چون آیین‌نامه اجرایی جدید آن‌ها را شامل نمیشود.
او می‌افزاید« برای گروه‌هایی که کاری غیر از مشاغل سخت و زیان‌آور انجام میدهند، بر اساس آیین‌نامه جدید، افرادی که حداقل ۲۸ سال سابقه کار دارند، شامل این تغییرات نمی‌شوند. این موضوع به منظور رعایت حقوق افرادی است که پیش از این، برنامه‌ریزی کرده بودند تا زودتر بازنشسته شوند.
اما برای افرادی که کمتر از ۲۸ سال سابقه دارند، از ابتدای سال گذشته که برنامه هفتم در سال ۱۴۰۳ اجرایی شده است، به‌تدریج یک ماه، دو ماه یا سه ماه به سن بازنشستگی و همچنین به سابقه کار آنان اضافه می‌شود. در صورتی که هر یک از این شرایط زودتر محقق شود، دیگری در محاسبه نهایی بازنشستگی در نظر گرفته نخواهد شد.
افرادی که کمتر از ۱۵ سال سابقه دارند، به‌طور کامل مشمول افزایش سن بازنشستگی شده و باید تا ۶۲ سال به فعالیت خود ادامه دهند. همچنین، افرادی که ۳۵ سال سابقه کار داشته باشند، از افزایش سن بازنشستگی معاف خواهند بود».
اما آیا این به این معناست که فردی که ۳۵ سال سابقه کار دارد، دیگر نیازی به رسیدن به سن ۶۲ سال برای بازنشستگی نخواهد داشت و تنها یکی از دو عامل ۶۲ ساله بودن یا ۳۵ سال سابقه کار برای بازنشستگی کافی است؟ حاج اسماعیلی پاسخ میدهد:« بله، دقیقاً. فردی که ۳۵ سال سابقه کار داشته باشد، می‌تواند بدون نیاز به رسیدن به سن ۶۲ سالگی بازنشسته شود.
البته این ابهام همچنان در خصوص مشاغل سخت و زیان‌آور وجود دارد؛ چرا که تغییرات بازنشستگی فعلی شامل این دسته از مشاغل نشده است. دولت و مجلس نیز هنوز اقدامی در این خصوص انجام نداده‌اند، در حالی که تقریباً ۵۰ درصد از مشاغل در ایران تحت عنوان مشاغل سخت و زیان‌آور قرار می‌گیرند و نیازمند بررسی‌های کارشناسی و فنی دقیق‌تری هستند.
امید است این آیین‌نامه به‌گونه‌ای مورد بررسی و بازنگری قرار گیرد که مشاغل سخت و زیان‌آور نیز به‌صورت شفاف و کاملاً قانونی در مسیر بازنشستگی خود قرار گیرند. زیرا آنچه در سال گذشته رخ داد، مشکلات متعددی برای بسیاری از افراد شاغل در این دسته از مشاغل ایجاد کرد».
طبق اظهارات او، این مشکلات شامل مواردی بود که کارکنان در مشاغل سخت و زیان‌آور هم در وزارت کار برای دریافت سنوات ارفاقی و هم در حوزه تأمین اجتماعی برای بهره‌مندی از مستمری بازنشستگی با چالش‌های جدی مواجه شدند. جزئیات مختلفی از جمله عنوان شغلی، میزان سنوات ارفاقی و هماهنگی میان تأمین اجتماعی و وزارت کار برای این افراد مشکلاتی ایجاد کرده است.
این کارشناس تاکید میکند:«امیدواریم آیین‌نامه جدید بتواند به‌گونه‌ای تدوین شود که این مشاغل به‌صورت کامل تحت پوشش قرار گیرند».
۵۰ درصد بازنشستگان کشور، همچنان بلاتکلیف
این کارشناس در پاسخ به اینکه آیا در حال حاضر که هنوز تعیین تکلیف نهایی انجام نشده است، وضعیت مشاغل سخت و زیان‌آور مطابق قانون قبلی مورد رسیدگی قرار می‌گیرد یا قانون موقتی ایجاد شده است؟ نیز توضیح می دهد:« بله، در حال حاضر همچنان مطابق قانون قبلی با این مشاغل برخورد می‌شود، اما برخی تغییرات نیز در این حوزه اعمال شده است که البته کفایت لازم را ندارد.
در سال‌های اخیر، مشاغل سخت و زیان‌آور به دو گروه “الف” و “ب” تقسیم شده‌اند: گروه الف: این گروه شامل افرادی است که ماهیت شغل آن‌ها ذاتاً سخت و زیان‌آور نیست، اما به دلیل شرایط کاری، مشمول سنوات ارفاقی می‌شوند.
برای مثال کارکنانی که در آشپزخانه‌هایی با تهویه نامناسب فعالیت می‌کنند یا از ابزارهای پخت‌وپزی استفاده می‌کنند که ایمنی و استانداردهای لازم را ندارند یا افرادی که در محیط‌های آلوده فعالیت می‌کنند، اما می‌توان با بهبود تهویه و رفع موانع، شرایط را اصلاح کرد یا کارکنانی که در کارگاه‌هایی مشغول به کار هستند که به دلیل نبود استانداردهای ایمنی، شغلشان به‌عنوان سخت و زیان‌آور تلقی می‌شود، در حالی که ذاتاً این‌گونه نیست.
و گروه ب که این گروه شامل افرادی است که ماهیت شغل آن‌ها ذاتاً سخت و زیان‌آور است. به‌عنوان نمونهخبرنگاران که به دلیل ریسک و خطرپذیری بالای این شغل برای انعکاس اخبار و افشای اطلاعات، که مطابق با عرف بین‌المللی نیز به‌عنوان شغلی سخت و زیان‌آور شناخته می‌شود یا افرادی که با پرتوهای یونیزان فعالیت می‌کنند یا در انبارها با مواد شیمیایی و هورمونی سروکار دارند یا افرادی که با مواد رادیواکتیو کار می‌کنند».
به گفته حاج اسماعیلی در خصوص گروه ب، سخت و زیان‌آوری این مشاغل به‌صورت مستمر مورد تأیید است و سنوات ارفاقی تا حداکثر میزان لازم برای آنان اجرا می‌شود اما در مورد گروه الف که ماهیتاً سخت و زیان‌آور نیستند، نیاز به بررسی‌های کارشناسی دقیق‌تری وجود دارد. کمیته‌های مختلفی که شامل نمایندگان دولت، نمایندگان کارگری، نمایندگان کارمندی، نمایندگان کارفرمایی و افراد متخصص هستند، درباره میزان سنوات ارفاقی و درصد سخت و زیان‌آوری این مشاغل تصمیم‌گیری خواهند کرد.
بخشنامه سازمان تامین اجتماعی درباره افزایش سن بازنشستگی
مدیرکل محترم تامین اجتماعی استان
موضوع: صدور احکام بازنشستگی بیمه شدگان مشمول سازمان تامین اجتماعی از تاریخ ۱۴۰۴/۰۱/۰۱
با سلام و صلوات بر محمد آل محمد (ص)
با عنایت به ابلاغ آیین‌نامه اجرایی ماده (۲۹) قانون برنامه پنج‌ساله هفتم پیشرفت جمهوری اسلامی ایران پیرامون موضوع «نحوه افزایش سنوات الزامی بیمه پردازی برای بازنشستگی» که با شماره ۱۸۸۰۳۱/ت۶۳۴۳۴ هـ مورخ ۱۴۰۳/۱۲/۰۵ به‌تصویب هیات محترم وزیران رسیده، مقتضی است از تاریخ ۱۴۰۴/۰۱/۰۱ تا قبل از صدور بخشنامه مربوطه و فراهم نمودن تمهیدات نرم افزاری لازم به منظور اجرای قانون مزبور، دستور فرمایید؛ صرفاً نسبت به صدور ترک کار و احکام بازنشستگی بیمه شدگانی که دارای شرایط ذیل می‌باشند، اقدام نمایند.
۱) بیمه شدگان با بیش از ۲۸ سال تمام سابقه پرداخت حق بیمه
۲) بیمه شدگان مرد دارای حداقل ۶۲ سال سن
۳) یمه شدگان زن دارای حداقل ۵۵ سال سن
۴) ایثارگران معلولین و شاغلین مشاغل سخت و زیان آور (مشمولین قانون اصلاح تبصره ۲ الحاقی ماده ۷۶ مصوب ۱۳۸۰/۰۷/۱۴ و قانون نحوه بازنشستگی جانبازان انقلاب اسلامی مصوب ۱۳۶۷/۰۹/۰۱)
محمد محمدی- معاون بیمه‌ای سازمان تأمین اجتماعی
با گذشت حدود 2 ماه از ابلاغ آیین نامه بازنشستگی حالا اصلاح آیین نامه بازنشستگی سخت و زیان‌آور در دستور کار قرار گرفته است که در صفحه اقتصاد به شرح کامل این اصلاحیه از زبان مدیرعامل سازمان تأمین‌اجتماعی می پردازیم.
اصلاح آیین نامه بازنشستگی سخت و زیان‌آور در دستور کار
افزایش بار مالی غیرمنطقی به صندوق بازنشستگی,کاهش منابع بلندمدت سازمان و تهدید پایداری مالی آن, ایجاد زمینه برای بروز نارضایتی در بین سایر بیمه‌شدگان و بازنشستگان نتایج بازنشستگی بی رویه سخت و زیان آور است.
بر اساس قانون کار و آیین‌نامه اجرایی بازنشستگی مشاغل سخت و زیان‌آور، بهره‌مندی از این نوع بازنشستگی مستلزم احراز شرایط خاصی از جمله نوع فعالیت شغلی، شرایط محیط کار و استمرار در انجام کار سخت و زیان‌آور به مدت معین است. با این حال، در بررسی‌های میدانی از برخی شعب و مراکز تأمین اجتماعی مشاهده شده که درصد بالایی از بازنشستگی‌ها تحت عنوان "سخت و زیان‌آور" انجام شده‌اند، که در مواردی با اصول قانونی و معیارهای کارشناسی فاصله دارند.
در برخی مراکز، بیش از 70درصد بازنشستگی‌ها به عنوان مشاغل سخت و زیان‌آور تأیید شده‌اند، بدون ارزیابی دقیق محیط کار یا مدارک مستند. در بسیاری از پرونده‌ها، صرف اشتغال در صنایع خاص به عنوان معیار کافی برای صدور بازنشستگی سخت و زیان‌آور تلقی شده، در حالی که ماهیت شغل و شرایط واقعی محل کار مورد بررسی کارشناسی قرار نگرفته است.نبود وحدت رویه در تشخیص مصادیق مشاغل سخت و زیان‌آور منجر به تفاوت‌های آشکار میان شعب مختلف شده است.
پیامدهای این موضوع برای سازمان تأمین اجتماعی شامل, افزایش بار مالی غیرمنطقی به صندوق بازنشستگی,کاهش منابع بلندمدت سازمان و تهدید پایداری مالی آن, ایجاد زمینه برای بروز نارضایتی در بین سایر بیمه‌شدگان و بازنشستگان به دلیل برداشت ناعادلانه از منابع است.
مصطفی سالاری,مدیرعامل سازمان تأمین‌اجتماعی اخیراً گفته است: سال گذشته بیش از 50درصد بازنشستگان تأمین‌اجتماعی با سنوات ارفاقی بازنشسته شدند که اکثر آن‌ها با استناد به سخت و زیان‌آور بوده است.
مدیرعامل سازمان تأمین‌اجتماعی گفت: بازنشستگی با استناد به مقررات فعلی مشاغل سخت و زیان آور در وضعیت موجود به نفع کارفرما، تأمین اجتماعی و کارگر نیست و به همین منظور ما با همراهی شرکای اجتماعی و در وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی، اصلاح آیین نامه بازنشستگی سخت و زیان‌آور را دنبال می‌کنیم.
وی ادامه داد: باید محدودیت سنی برای بازنشستگی سخت و زیان آور لحاظ شود. همچنین سابقه بیمه برای مشاغل مختلف باید تا یک و نیم برابر مورد توجه قانون باشد. این اصلاحات و ساماندهی‌ها، منابع صندوق و منافع کارگران و کارفرمایان را صیانت میکند زیرا مشاغل سخت و زیان آور در حال آسیب زدن به منابع سازمان تأمین‌اجتماعی است.
محمود تولایی ،رئیس کمیسیون مالیات و تأمین اجتماعی اتاق بازرگانی گفته است: در برخی از شعب تامین اجتماعی 100 درصد افرادی که بازنشسته می‌شوند، جزو مشاغل سخت و زیان آورند!
وی با اشاره به اینکه یک شبکه فاسد در حال نابود کردن تامین اجتماعی است افزود:چه کسی می‌تواند گردن بگیرد که 52 درصد شاغلین تامین اجتماعی جزو مشاغل سخت و زیان آورند. بسیاری از کارخانه‌ها در سایه همین مشاغل سخت و زیان آور نابود شدند.
پیشنهادات اصلاحی در این زمینه بازنگری در فرآیند تأیید مشاغل سخت و زیان‌آور می تواند شامل الزام به ارزیابی کارشناسی توسط بازرسان فنی و پزشکی شغلی پیش از صدور تأییدیه، ایجاد سامانه یکپارچه ثبت و کنترل سوابق مشاغل سخت جهت جلوگیری از صدور احکام نادرست، افزایش نظارت ستادی بر شعب و مراکز اجرایی جهت جلوگیری از تصمیمات سلیقه‌ای و غیرکارشناسی و آموزش و توانمندسازی کارشناسان شعب، برای درک دقیق‌تر معیارهای قانونی و آیین‌نامه‌ای باشد.
اعطای غیرکارشناسی بازنشستگی در قالب مشاغل سخت و زیان‌آور، ضمن تحمیل هزینه‌های سنگین بر سازمان تأمین اجتماعی، موجب بی‌عدالتی در توزیع منابع و تضعیف اعتماد عمومی به نظام بیمه‌ای می‌شود. اجرای صحیح و اصولی این قانون باید مبتنی بر ارزیابی‌های دقیق، وحدت رویه و رعایت حقوق واقعی کارگران باشد.
نظر شما