حقایق تکان‌دهنده: چرا قاره‌ها به یک طرف زمین جمع شده‌اند؟
چرا قاره‌ها به یک طرف زمین جمع شده‌اند؟ نقشه‌های زمین نشان می‌دهند بیشتر خشکی‌های جهان در یک نیم‌کره متمرکز شده‌اند اما این چیدمان در طول میلیون‌ها سال تغییر کرده و ممکن است در آینده دوباره قاره‌ها به هم نزدیک شوند.
وقتی به نقشه‌های جهان نگاه می‌کنیم، به نظر می‌رسد که خشکی‌ها به طور نسبتا هموار بر سطح سیاره زمین پخش شده‌اند. البته، اقیانوس‌ها بخش گسترده‌ای از کره زمین را دربر گرفته‌اند، اما توزیع خشکی‌ها به گونه‌ای است که گویی قاره‌ها به تعادلی خاص در سطح زمین دست یافته‌اند.
اما اگر با دقت بیشتری نگاه کنیم، می‌بینیم که این تصور چندان هم درست نیست. مثلاً اگر یک کره جغرافیایی را به سمت اقیانوس آرام بچرخانید، تقریباً فقط آب خواهید دید. در سوی مقابل، با متمرکز شدن به سمت آفریقا، اروپا و آسیا، مقدار زیادی خشکی نمایان می‌شود. این نکته منجر به این پرسش می‌شود که چرا به نظر می‌آید قاره‌ها در یک سمت زمین تمرکز یافته‌اند؟
حرکت قاره‌ها تحت تاثیر زمین‌ساخت ورقه‌ای
چیدمان کنونی قاره‌ها نتیجه یک فرآیند طبیعی بوده و نه از طریق برنامه‌ریزی یا طراحی مشخص. دلیل اصلی این امر را باید در پدیده «زمین‌ساخت ورقه‌ای» یا همان تکتونیک صفحه‌ای جستجو کرد. قاره‌ها بر روی صفحاتی بزرگ و کوچک در حال حرکت هستند. این صفحات روی لایه نیمه‌مایعی به نام گوشته شناورند و در طی میلیون‌ها سال با برخورد و جدا شدن از یکدیگر باعث تغییر در موقعیت قاره‌ها شده‌اند.
ابرقاره‌ها؛ تاریخچه‌ای از جابه‌جایی خشکی‌ها
یکی از بزرگ‌ترین پدیده‌های مرتبط با تاریخ زمین‌شناسی ، شکل‌گیری و فروپاشی ابرقاره‌هاست. به طور معمول، هر ۳۰۰ تا ۵۰۰ میلیون سال یک‌بار ، قاره‌ها در قالب یک ابرقاره بزرگ گرد هم می‌آیند. ابرقاره به قطعه بزرگی از زمین گفته می‌شود که بیشتر خشکی‌های جهان را شامل شده و بخش عمده آن در سطح بالای دریا قرار دارد.
پانگه‌آ ، آخرین ابرقاره شناخته‌شده، حدود ۳۳۶ میلیون سال پیش شکل گرفت و تا حدود ۱۷۵ میلیون سال قبل باقی ماند. این ابرقاره تقریباً تمامی خشکی‌های زمین را دربر گرفته بود و نتیجه میلیون‌ها سال حرکت و برخورد صفحات تکتونیکی بود. نیروهای زیرزمینی در نهایت پانگه‌آ را به چندین بخش شکافتند و ترکیب قاره‌های امروزی را به وجود آوردند.
شباهت خطوط ساحلی؛ شاهدی بر تاریخچه تکتونیکی زمین
اگر به سواحل قاره‌های آفریقا و آمریکای جنوبی نگاهی بیندازیم، متوجه شباهت زیاد خطوط ساحلی آن‌ها خواهیم شد. این شباهت حکایت از آن دارد که این قاره‌ها در گذشته‌ای دور به هم متصل بوده‌اند و با گذر زمان و به واسطه حرکت صفحات تکتونیکی از هم جدا شده‌اند.
یک چیدمان موقتی و سیال
باید پذیرفت که این چیدمان کنونی قاره‌ها تنها یک لحظه گذرا در تاریخ پویا و پرتحول زمین است. این حقیقت از آنجا آشکار می‌شود که قاره‌ها همچنان در حال حرکت‌اند . برای مثال، اقیانوس اطلس به مرور زمان در حال گسترش است و این امر موجب دور شدن آمریکای شمالی و جنوبی از اروپا و آفریقا می‌شود. همچنین، قاره اوراسیا به سمت شرق کشیده می‌شود، درحالی‌که قاره‌های آمریکای شمالی و جنوبی به سوی غرب حرکت می‌کنند.
این حرکات نشان‌دهنده آن است که قاره‌ها هیچ‌گاه در یک حالت ثابت و پایدار باقی نمی‌مانند و همیشه در حال دگرگونی هستند. این حرکت‌ها با گذشت چندین میلیون سال ممکن است باعث شکل‌گیری یک ابرقاره جدید شوند.
چشم‌انداز آینده؛ یک ابرقاره دیگر؟
بر اساس پیش‌بینی زمین‌شناسان، در چند ده میلیون سال آینده تغییرات زمین‌شناسی ادامه خواهد داشت و قاره‌ها دوباره از هم فاصله خواهند گرفت یا به یکدیگر نزدیک خواهند شد. این جابه‌جایی‌ها امکان وقوع شکل‌گیری یک ابرقاره جدید را ایجاد می‌کند. قابل توجه است که قبل از وجود پانگه‌آ، ابرقاره‌های دیگری نیز در زمین وجود داشته‌اند، مانند گوندوانا که شامل بخش‌هایی از آفریقا، آمریکای جنوبی، استرالیا، هند و قطب جنوب بوده است.
این روند تکراری تاریخی ، نشان‌دهنده طبیعت پویای زمین است. طی گذر زمان، اگر از فضا نگاهی به سیاره زمین بیندازیم و از فراز اقیانوس آرام جنوبی آن را مشاهده کنیم، زمین بیشتر به یک توپ بزرگ آبی شباهت خواهد داشت که تنها بخش کوچکی از آن، پوشیده از خشکی است. این تصویر به ما یادآوری می‌کند که سیاره زمین زنده است و چیدمان قاره‌ها همواره در حال دگرگونی است.
نظر شما