آن‌سوی ترازنامه؛ انتفاع واقعی در افق توسعه

درک تحولات جهانی و محیطی

تحولات جهانی در صنعت فولاد، در سال‌های اخیر با نوسانات جدی همراه بوده است. در سال ۲۰۲۴ و اوایل ۲۰۲۵ میلادی، بازار جهانی فولاد تحت تأثیر کاهش تقاضای چین، رکود در صنعت ساخت‌وساز اروپا، و جنگ در اوکراین با افتی جدی مواجه شد. در چین که سهمی بیش از ۵۰ درصد از مصرف جهانی فولاد را در اختیار دارد، با کنُد شدن رشد اقتصادی و محدود شدن پروژه‌های عمرانی، تقاضای داخلی کاهش یافت. در همین دوره، قیمت‌های بیلت و اسلب در بازارهای جهانی حدود ۳۰ درصد افت کرد که ناشی از سقوط تقاضای چین و افزایش صادرات فولاد ارزان‌قیمت چین به بازارهای جهانی بود. این صادرات گسترده باعث افت بیشتر قیمت‌های جهانی شد و شرکت‌های فولادسازی در سراسر جهان، به‌ویژه فولاد مبارکه را از کاهش حاشیه سود و درآمد صادراتی متأثر ساخت.

نمونه‌ای روشن از این تأثیرگذاری را می‌توان در عملکرد شرکت آرسلورمیتال (ArcelorMittal)، یکی از غول‌های فولاد جهان مشاهده کرد که در سه‌ماهه نخست سال ۲۰۲۳ با افت ۴۳ درصدی سود نسبت به مدت مشابه سال قبل مواجه شد و آن را ناشی از افت تقاضا و قیمت‌ها اعلام کرد. فولاد مبارکه نیز به‌عنوان بازیگری جدی در منطقه خاورمیانه، نمی‌تواند از چنین روندی مصون بماند.

ناترازی انرژی و افت تولید

چالش‌های داخلی به‌ویژه ناترازی انرژی، عامل مهم دیگری در وضعیت کنونی صنعت فولاد است. در سال ۱۴۰۳، فولاد مبارکه بارها با قطعی برق، افت فشار گاز و حتی محدودیت‌های شدید در تأمین آب صنعتی مواجه شد. این اتفاقات نه‌تنها به توقف موقت خطوط تولید انجامید، بلکه موجب افزایش هزینه‌های تولید و کاهش بهره‌وری عملیاتی کارخانه شد. طبق گزارش‌های داخلی، تنها در تابستان ۱۴۰۳، حدود ۳۵ روز، تولید در خطوط نورد و فولادسازی به دلیل قطع برق متوقف شد. این رقم، معادل از دست رفتن هزاران تن محصول و صدها میلیارد تومان درآمد است.

صنعت فولاد یکی از صنایع با مصرف بالای انرژی به شمار می‌آید. به‌عنوان مثال، تولید یک تن فولاد خام در واحد کوره قوس الکتریکی، به حدود ۶۰۰ کیلووات ساعت برق نیاز دارد. در شرایطی که شبکه برق کشور با محدودیت روبه‌روست، مجموعه‌های صنعتی بزرگ، همچون فولاد مبارکه معمولاً اولین گزینه برای اعمال خاموشی هستند. این چالش فقط محدود به ایران نیست؛ در سال ۲۰۲۱ نیز شرکت بائواستیل (Baowu Steel) چین اعلام کرد که به دلیل کمبود برق در ایالت‌های شرقی چین، بخشی از تولیدات خود را کاهش داده است.

علاوه بر این، فشارهای ناشی از سیاست‌های پولی و ارزی داخلی نیز بر شرکت سایه انداخته‌اند. در سال گذشته، تغییرات ناگهانی نرخ ارز، محدودیت‌های مربوط به بازگشت ارز حاصل از صادرات، و اعمال مقررات ارزی متعدد، روند فروش خارجی فولاد مبارکه را کند و پرهزینه کرده است. این در حالی است که صادرات، یکی از ستون‌های اصلی درآمدی شرکت به‌ویژه در سال‌های تحریم بوده است.

ضرورت توسعه؛ فراتر از منطق مالی

 پرسش اصلی اینجاست که چرا در چنین شرایطی، فولاد مبارکه با جسارت و قدرت، همچنان مسیر توسعه را ادامه می‌دهد؟ آیا اجرای پروژه‌هایی مانند نورد گرم ۲، ساخت نیروگاه‌های سیکل ترکیبی و خورشیدی، انتقال آب از دریای عمان، و ده‌ها پروژه دیگر، منطقی و قابل دفاع است؟ پاسخ به این پرسش، در فهم عمیق‌تر از ماهیت صنعت فولاد و الزامات آینده‌نگری نهفته است.

صنعت فولاد، ماهیتی ایستا ندارد. این صنعت به‌طور مداوم نیازمند بازسازی، ارتقا، تکمیل زنجیره ارزش، و افزایش بهره‌وری است. اگر شرکتی مانند فولاد مبارکه، به‌عنوان رهبر بازار فولاد کشور، در اجرای پروژه‌های توسعه‌ای تعلل کند، نه‌تنها سهم بازار خود را از دست خواهد داد، بلکه در رقابت جهانی نیز به حاشیه رانده خواهد شد. تجربه شرکت پوسکو (POSCO) کره‌جنوبی گواه روشنی بر این واقعیت است. این شرکت در دهه ۱۹۹۰ میلادی با وجود بحران‌های مالی آسیا، تصمیم به سرمایه‌گذاری گسترده در خطوط تولید ورق‌های ویژه و محصولات با ارزش‌افزوده بالا گرفت و امروز یکی از موفق‌ترین تولیدکنندگان ورق‌های فولادی با کاربرد در صنایع پیشرفته است.

پروژه نورد گرم ۲ در فولاد مبارکه نیز با همین نگاه تدوین و آغاز شده است. هدف این پروژه، افزایش ظرفیت تولید ورق‌های خاص برای صنایع خودروسازی، لوازم خانگی و خطوط لوله است؛ صنایعی که نیازمند کیفیت بالا و ویژگی‌های فنی ویژه در محصولات فولادی هستند. اگر امروز فولاد مبارکه در این مسیر سرمایه‌گذاری نکند، فردا ناچار خواهد شد در رقابت با واردات و تولیدکنندگان خارجی، زمین بازی را ترک کند. از سوی دیگر، تجربه قطعی‌های برق و گاز در سال‌های اخیر به‌روشنی نشان داد که ادامه فعالیت بدون استقلال نسبی در تأمین انرژی، ریسک بزرگی برای هر صنعت بزرگ است. پروژه ساخت نیروگاه سیکل ترکیبی فولاد مبارکه با ظرفیت بیش از ۹۰۰ مگاوات، گامی در جهت تأمین پایدار انرژی مجموعه و کاهش وابستگی به شبکه ملی است. این نیروگاه با بهره‌گیری از فناوری پیشرفته، نه‌تنها پاسخ‌گوی نیازهای کنونی خواهد بود، بلکه امکان فروش برق مازاد در بازار انرژی را نیز فراهم خواهد کرد. شرکت‌هایی نظیر Tata Steel هند نیز در دهه گذشته به همین دلیل وارد حوزه نیروگاه‌سازی شده‌اند تا هم از نوسانات انرژی در امان باشند و هم ارزش‌افزوده جدید خلق کنند.

یکی دیگر از چالش‌های اساسی در سال‌های آینده، مسئله آب خواهد بود. استان اصفهان با بحران شدید منابع آبی روبه‌رو است و تداوم این وضعیت، فعالیت هر صنعت آب‌بری را با تهدید مواجه می‌کند. پروژه انتقال آب از دریای عمان، یک تصمیم راهبردی و بلندمدت است که هدف آن، تضمین پایداری فعالیت صنعتی در فلات مرکزی ایران است. با اجرای این پروژه، فولاد مبارکه در کنار سایر صنایع، به منبعی پایدار و بلندمدت از آب دست خواهد یافت؛ منبعی که تضمین‌کننده حیات صنعتی و مانع از مهاجرت سرمایه به مناطق دارای آب است.

آینده‌نگری در مسیر ارزش‌آفرینی پایدار

تمامی این پروژه‌ها به‌واقع نه هزینه‌های عملیاتی، بلکه سرمایه‌گذاری‌های استراتژیک هستند که آینده شرکت را تضمین می‌کنند. این طرح‌ها، در قالبی میان‌مدت تا بلندمدت، تأثیرات مثبت خود را در صورت‌های مالی شرکت نشان خواهند داد. سهام‌دارانی که امروز با دیدگاهی کوتاه‌مدت بر سود سالانه تمرکز دارند، لازم است بدانند ارزش‌افزوده واقعی و پایداری سود، مستلزم جسارت سرمایه‌گذاری و نگاه آینده‌نگر است. تاریخ اقتصاد صنعتی ایران و جهان نشان داده است که شرکت‌هایی که در دوره‌های دشوار همچنان بر توسعه و نوآوری تمرکز کرده‌اند، در سال‌های بعد به پیشتازان بازار تبدیل شده‌اند. فولاد مبارکه نیز با تکیه بر تجربه، منابع انسانی توانمند، فناوری پیشرفته، و برنامه‌ریزی دقیق، آماده است تا همچنان نقش‌آفرین اصلی در صنعت فولاد ایران باقی بماند.

 امروز، مجمع عمومی فولاد مبارکه فراتر از بررسی گذشته‌هاست؛ این مجمع فرصتی است برای نگاهی به آینده. آینده‌ای که در آن شرکت نه‌تنها تولیدکننده فولاد، بلکه دارنده الگوی حکمرانی صنعتی پیشرفته، نوآوری راهبردی و توسعه پایدار شناخته خواهد شد.