چرا آنقدر ساخت و ساز ما عقب مانده است؟
در تمام سال‌هایی که در صنعت ساخت و ساز، هم در حوزه طراحی سازه و هم در تأمین و کنترل کیفیت مصالح ساختمانی فعالیت کرده‌ام، همیشه سؤالی در ذهنم تکرار می‌شد؛ سؤالی که کمتر کسی جرأت کرده بود آن را با صدای بلند بپرسد: چرا با وجود این‌همه ادعا، صنعت ساختمان ما همچنان عقب مانده، فرسوده و غیرقابل رقابت با استانداردهای جهانی باقی مانده است؟
در تمام سال‌هایی که در صنعت ساخت و ساز، هم در حوزه طراحی سازه و هم در تأمین و کنترل کیفیت مصالح ساختمانی فعالیت کرده‌ام، همیشه سؤالی در ذهنم تکرار می‌شد؛ سؤالی که کمتر کسی جرأت کرده بود آن را با صدای بلند بپرسد: چرا با وجود این‌همه ادعا، صنعت ساختمان ما همچنان عقب مانده، فرسوده و غیرقابل رقابت با استانداردهای جهانی باقی مانده است؟ بسیاری این عقب ماندگی را به ضعف تکنولوژی، نبود تجهیزات پیشرفته یا کمبود سرمایه نسبت می‌دهند، اما حقیقت عمیق‌تری در دل این معضل نهفته است؛ حقیقتی که سال‌ها در لایه‌های خاموشِ مصالح دفن شده بود. حتی در موارد ساده‌ای مثل خرید دیوار گچی برای پروژه‌های مسکونی یا بازسازی، آنچه ارائه می‌شود اغلب با استانداردهای واقعی فاصله دارد؛ این یعنی مسئله فراتر از تکنولوژی و به ذات تصمیم‌های مهندسی ما بازمی‌گردد.
از بتن تا باورهای پوسیده
ساخت و ساز، برخلاف تصور عامه، صرفاً چیدن آجرها و ریختن بتن نیست. این صنعت در هسته خود، علمی ترکیبی است از شیمی مواد، فیزیک سازه، رفتارهای دینامیکی و زیست محیطی، و دقیق‌ترین محاسبات مهندسی. زمانی که ما هنوز از همان فرمولاسیون‌های دهه ۴۰ خورشیدی برای ساخت بتن استفاده می‌کنیم، در حالی که ترکیبات شیمیایی مصالح در دنیا دگرگون شده‌اند، نمی‌توان انتظار داشت که کیفیت سازه‌های ما چیزی فراتر از میانگین جهانی باشد.
ترکیب درصدی سیلیکات‌های کلسیم در سیمان‌های رایج ما (Ca₃SiO₅ و Ca₂SiO₄) به ندرت اصلاح می‌شود. درحالی که در کشورهای توسعه یافته، مهندسان با تغییر ساختار این ترکیبات و استفاده از افزودنی‌های معدنی مانند متاکائولن یا میکروسیلیس، توانسته‌اند چگالی، دوام و حتی رفتار حرارتی بتن را بهینه کنند. ما اما، همچنان از سنگدانه‌هایی با واکنش پذیری بالا استفاده می‌کنیم که در تماس با قلیاها، واکنش‌های مخرب ASR ایجاد کرده و باعث ترک‌های ریز در سازه می‌شوند؛ ترک‌هایی که مهندس ناظر شاید نبیند، اما طبیعت می‌بیند، نفوذ می‌کند و انتقام می‌گیرد.
فقر در آموزش، فقر در اجرا
یکی از دلایل اصلی عقب ماندگی ما، بی‌توجهی به علم مصالح در دانشگاه‌ها و کارگاه‌های اجرایی است. هنوز بسیاری از مهندسان با این تفکر وارد پروژه می‌شوند که سیمان، همان پودر خاکستری رنگی است که باید با شن و ماسه مخلوط شود و کفایت می‌کند. اما این نگاه، یک فاجعه‌ی مزمن است. ما به ترکیب شیمیایی سیمان، دمای هیدراتاسیون، رفتار گرمایی بتن در روزهای نخست، میزان تخلخل نهایی، و واکنش‌های بین سیمان و آب توجه نمی‌کنیم.
در پروژه‌ای که سال گذشته در منطقه‌ای با رطوبت بالا کار کردم، به وضوح شاهد این بودم که استفاده از سیمان با ترکیب نادرست، باعث پدیده‌ی زودهنگام "زهکش پنهان" شد. این پدیده زمانی رخ می‌دهد که ژل C-S-H به درستی شکل نمی‌گیرد و آب درون ماتریس بتن محبوس می‌ماند و به مرور، مسیرهایی برای خروج پیدا می‌کند. نتیجه؟ کاهش شدید مقاومت فشاری و افزایش نفوذپذیری. این یعنی شکست، یعنی هزینه مجدد، یعنی عقب ماندگی.
تکنولوژی هست، اما در انبار مانده
ما در ایران به فناوری دسترسی داریم، اما مشکل در پذیرش و به کارگیری آن است. نانوسیلیس‌ها، افزودنی‌های سوپرپلاستی سایزر، رزین‌های پلیمری، و حتی مصالح با پایه ژئوپلیمری سال‌هاست در دنیا استفاده می‌شوند، اما هنوز در پروژه‌های ما جایی ندارند. حتی زمانی که این محصولات به صورت وارداتی یا داخلی در دسترس هستند، نبود برندهایی که به صورت تخصصی در تولید آن‌ها فعال باشند، باعث شده اعتماد و اطمینان به سختی شکل بگیرد.
ساختار بازار، نه علم، مانع پیشرفت ماست
بازار مصالح ساختمانی ما، در بسیاری از موارد مبتنی بر کمیت است نه کیفیت. پیمانکاران اغلب به دنبال ارزان‌ترین برند سیمان یا سریع‌ترین تحویل ماسه و شن هستند، بدون آنکه بدانند چند درصد قلیا در آن سیمان وجود دارد یا از چه نوع کلینکر استفاده شده است. محصولاتی که حتی آزمایشگاه‌های مکانیکی و شیمیایی آن‌ها داده‌های دقیقی ارائه نمی‌کنند، در بازار جولان می‌دهند و سازه‌هایی با عمر مفید پایین را شکل می‌دهند.
در کنار این معضل، یک حقیقت بزرگ‌تر وجود دارد: برندهای تخصصی در مصالح ساختمانی کم هستند، و برندهایی که هم کیفیت را در سطح بالای مهندسی حفظ کرده‌اند و هم ساختار قیمت‌گذاری رقابتی دارند، نادرترند.
حالا وقتش رسیده که نام‌ها را بشناسیم
من در این سال‌ها، با بسیاری از برندها در زمینه سیمان، پودرهای معدنی، سنگدانه‌ها، گروت‌ها و پوشش‌های محافظ، کار کرده‌ام. اما یکی از برندهایی که در سال‌های اخیر توانسته به صورت تخصصی، من را قانع کند که نگاهش فراتر از بازار سنتی است، «پخش مصالح ساختمانی هانی – پرتلند» بوده است.
محصولات این برند، به ویژه در حوزه سیمان‌های اصلاح شده با مقاومت بالا، نشان داده‌اند که قابلیت رقابت با نمونه‌های خارجی را دارند. استفاده از ترکیبات دقیق سیلیکات کلسیم، کنترل رطوبت جذب شده در زمان آسیاب کاری، بسته بندی به روز و عرضه‌ی محصول با مشخصات فنی کامل، تنها بخشی از مضایای این برند است. من در دو پروژه اخیرم از سیمان پرتلند کلاس ۴۲.۵ این مجموعه استفاده کردم و نتایج مقاومت فشاری در روز هفتم، بیش از ۵۲ مگاپاسکال بود؛ عددی که فراتر از انتظار استاندارد ملی است.
همچنین، گروت‌های پلیمری این شرکت با جذب آب پایین و مقاومت نهایی بالا، در اتصالات فلزی و پایه‌های ماشین‌آلات صنعتی عملکرد بسیار قابل قبولی داشتند. نکته مهم این است که کارشناسان فنی این مجموعه، برخلاف بسیاری از توزیع کنندگان دیگر، مشاوره تخصصی بر پایه علم مهندسی ارائه می‌دهند، نه صرفاً فروش حجمی.
بازخوانی نقش مهندسان در گره گشایی از بحران
آنچه در سایه مصالح بی‌کیفیت، فرآیندهای سنتی و تصمیم‌گیری‌های غیرفنی گم شده، نقش واقعی مهندسان در توسعه پایدار ساخت و ساز است. در کشورهایی که صنعت ساختمان متحول شده، مهندس صرفاً ناظر یا طراح نقشه نیست، بلکه بازیگر اصلی در انتخاب مصالح، تعیین ساختار مقاومتی و مدیریت انرژی پروژه محسوب می‌شود. ما نیازمند آن هستیم که دوباره به دانش فنی و جایگاه تحلیلگر مهندس اعتماد کنیم؛ به او اجازه دهیم که در انتخاب سیمان، شن، ماسه و حتی نوع قالب بندی، بر اساس علم تصمیم بگیرد، نه بودجه‌ای که به اجبار بر پروژه تحمیل می‌شود. تا زمانی که تجربه، تحلیل و شیمیِ مصالح زیر سلطهٔ کم فروشی و سودگرایی باقی بماند، نمی‌توانیم از عقب ماندگی فاصله بگیریم.
پایان یک سکوت طولانی
صنعت ساختمان ما عقب مانده است نه به خاطر فقدان علم، بلکه به خاطر غفلت از علم. ما نیاز داریم که نه فقط در طراحی، بلکه در انتخاب مصالح، نگاه‌مان را تغییر دهیم. دیگر زمان آن گذشته که انتخاب مصالح را به سلیقه کارگر یا سرعت تأمین بسپاریم. اکنون زمان آن است که با برندهای نام آشنا اخت بگیریم و نگذاریم بازار به دست عناوین بی کیفیت بیفتد.
علاوه بر برند پخش مصالح ساختمانی هانی – پرتلند شما می‌توانید با برندهای معتبر و با کیفییت، از طریق وبسایت‌هایی از قبیل دیجیکالا، ایران تجارت، دیوار، بفروش، ترب و... آشنا شوید.
نظر شما