توقف ناگهانی واگذاری سهام ایران خودرو و سایپا؛ بلاتکلیفی سهامداران و ابهام در خصوصی‌سازی
توقف ناگهانی واگذاری سهام ایران خودرو و سایپا باعث ایجاد نگرانی و ابهام در میان سهامداران شده است.
آیا فشارهای سیاسی یا اقتصادی خاصی پشت توقف واگذاری سهام تودلی وجود دارد؟ واگذاری سهام تودلی ایران خودرو و سایپا چه زمانی تعیین تکلیف می‌شود؟ و از همه مهم‌تر اینکه چه کسی پاسخگوی ضرر و زیان سهامداران ناشی از تصمیمات خلق‌الساعه و تعلیق یکباره نمادهای معاملاتی ایران‌خودرو و سایپاست؟
برای یافتن جواب این سوال‌ها باید به عقب‌تر بازگردیم؛ به ۱۷ سال پیش و زمانی که ابلاغ اصل ۴۴ قانون اساسی دولت را مکلف کرد سهام ایران خودرو و سایپا را در بورس عرضه کند تا این دو مجموعه خودروسازی از مدیریت و مالکیت دولتی خارج شده و به بخش خصوصی منتقل شود. برخلاف نیت قانونگذاران، دولت به جای واگذاری سهام شرکت‌های یاد شده به مردم و بخش خصوصی، عمده سهام ایران خودرو و سایپا را از طریق شرکت‌های وابسته یا صوری خریداری کرد و از طریق ایجاد نظام چرخه‌ای و خرید سهام‌های موسوم به تودلی نزدیک دو دهه مانع واگذاری غول‌های خودروسازی به بخش خصوصی شد، چراکه صاحبان سهام تودلی که عمدتا دولتی یا نزدیک به دولت بودند به سیاست‌ها، پیشنهادات و افرادی که از سوی دولت دیکته شده بود، رای داده و ایران خودرو و سایپا را در سیطره مدیریت و مالکیت دولت‌ها نگه می‌داشتند.
هر چند این سازمان اعلام کرد: «با توجه به تکالیف مقرر در قانون اجرای سیاست‌های کلی اصل ۴۴ قانون اساسی، مصوبات هیات واگذاری و همچنین قانون برنامه هفتم پیشرفت. به زودی برنامه واگذاری و خروج کامل دولت از دو شرکت مذکور (ایران خودرو و سایپا) پس از هماهنگی با مراجع ذی‌صلاح قانونی به ویژه شورای عالی هماهنگی اقتصادی سران قوا، اعلام خواهد شد»، اما زمان نامعلوم این تغییر و تحول سبب شد. سرمایه‌گذاران از بیم بلاتکلیفی بلندمدت برای خرید سهام این دو مجموعه مردد شوند.
بر اساس گزارش‌ها، شوک خودرویی به بورس باعث شد شاخص کل بورس تهران بیش از ۳۰ هزار واحد ریزش کرده. و خساپا با صف فروش چند میلیارد سهمی غافلگیر شود. وضعیتی که ناشی از ابهام در وضعیت مالکیت سایپا همچنین سیگنال منفی به بازار خودرو بود. بررسی‌های مالی رفتاری در بورس کشورمان حاکی از این است که دو نماد خودرو و خساپا در اغلب مواقع به عنوان لیدر سنتی بازار ایفای نقش می‌کنند. و تحولات مثبت و منفی در آنها می‌تواند به کلیت بازار سهام نیز سرایت کند و از این‌رو در معاملات روز یکشنبه اکثریت قریب به اتفاق بازار سهام منفی شد. و نه تنها به جو بی‌اعتمادی و ابهام در فضای بورس کشور دامن زد. بلکه هم سهامداران ایران خودرو و سایپا را متضرر ساخت و هم به تعبیر برخی رسانه‌ها ترمز خصوصی‌سازی را کشید.
صحنه‌گردان ماجرا کیست؟
مسعود پزشکیان، رییس‌جمهور کشورمان در جریان خصوصی‌سازی ایران خودرو مصمم به تغییر ریل بود. اما همان زمان نیز تحلیلگران با اشاره به برخی حواشی در جریان واگذاری بزرگترین مجموعه خودروسازی کشور معتقد بودند. وزارتخانه‌های مربوطه به ویژه صمت تمایل چندانی به این نقل و انتقال ندارند. به‌ویژه که صاحبان سهام تودلی، شرکت‌های دولتی یا وابسته به دولتی هستند. که از رهگذر ساختار، مدیریت و مالکیت دولت همواره به عنوان یکی از حیاط خلوت‌های اقتصادی و سیاسی دستگاه اجرایی به شمار می‌آمدند.
به اعتقاد برخی ناظران بر این اساس می‌توان مخالفت یا دست‌کم عدم رغبت لایه‌هایی از دولت همچنین مدیران فعلی سایپا را در عرضه سهام این شرکت به مردم و بخش خصوصی یافت. اگرچه سید محمد اتابک، وزیر صنعت، معدن و تجارت در واکنش به رویدادهای اخیر اطمینان داد: «دولت سهام خودروسازان را واگذار خواهد کرد.». اما برخی ناظران این پیش‌بینی توام با بدبینی را مطرح ساختند. که لایه‌هایی از دولت تا زمانی که خریدار مطلوب خود برای سایپا را نیابند. در این مسیر همراهی نخواهند کرد. و تا آن زمان زیان سهم سهامداران و خودروسازانی است. که می‌خواهند در سال سرمایه‌گذاری برای تولید، این چراغ را روشن نگه دارند.
نظر شما