چشم انداز کسب و کارهای ثروت آفرین در دنیای مجازی «متاورسی»

صفحه اقتصاد - متاورس ، یکی از جدیدترین بازارهای مالی بوده و در چارچوب دیجیتالی سازی و انقلاب چهارم صنعتی یا اقتصاد دیجیتال، قابل فهم است. متاورس ، یک دنیای مجازی و پیشرفته تر از اینترنت بوده و از جمله کسب و کارهای رایج در این فضای مجازی، خرید و فروش زمین های متاورسی است. در این فضای مجازی 3 بُعدی، سرمایه های فکری و غیر ملموس، عامل اصلی ایجاد ثروت می شوند.

در گفتگوی اختصاصی « صفحه اقتصاد » با مهندس رضا جدیدی (صاحب نظر در حوزه بازار ارزهای دیجیتال و متاورس) نحوه ترویج دنیای سه بُعدی متاورسی پس از اینترنت و احتمال رسیدن حجم بازار متاورس از کمتر از یک هزار میلیارد دلار ماه های اخیر، به 5000 میلیارد دلار در سال 2030 میلادی بررسی شده است.

*****

*بعد از اتفاقات سال 1399 و ریزش بورس تهران، معاملات ارزهای دیجیتال مورد استقبال قرار گرفت و ایرانی ها زیادی سرمایه خودشان را به سمت بازار ارزهای دیجیتال بُردند.

در وضعیت فعلی، متاورس به شدت در جامعه مطرح شده. چطور شده که این اتفاق در مورد متاورس رخ داده و آیا در کشورهای دیگر هم، به طور مقطعی و در همین ماه های گذشته، حوزه متاورس برجسته شده؟

-بله. البته متاورس الان ترند نشده و سرمایه گذاری در متاورس در سال گذشته و تقریباً در همین ماه ها در حال انجام بود. این سرمایه گذاری ها شروع شده و ادامه پیدا کرده است. از طرفی، بحث متاورس در دنیا از چند سال قبل شروع شده بود.

آن چیزی که باعث هایپ (سرمایه گذاری با بازدهی بالا) متاورس شد به شرکت فیسبوک برمی گردد. پروژه فیسبوک به عنوان متا مطرح و باعث شد پروژه های متاورسی دیگر، تحت الشعاع آن قرار بگیرند و کلاً متاورس، ترند شود.

دنیای مجازی «متاورسی»

*چرا تغییر نام شرکت فیسبوک به متا، به شدت در سطح جهانی تاثیرگذار بوده است؟

-فیسبوک، یکی از بزرگ ترین شرکت های جهان بوده و هر اتفاقی که در حوزه آن رخ می دهد، می تواند این هایپ را ایجاد کند. شرکت فیسبوک، یکی از بزرگ ترین کارها را انجام داد و اقدام به ری برند کرد. این شرکت اعلام کرد که می خواهد در حوزه های دیگر از جمله متاورس فعالیت کند.

حتی اسم شرکت فیسبوک به متا تغییر داده شد و همین تغییر نام شرکت به تنهایی، خبر بزرگی است، یعنی خبری نیست که بشود به راحتی از آن گذشت. به هر حال شرکت متا، یکی از بزرگ ترین شرکت های موجود جهان است و به نوعی حوزه اصلی فعالیت خودش را تغییر داده است. به همین دلیل، این خبر به شدت برجسته شد و فعالیت های این شرکت، در حوزه متاورس ادامه پیدا کرده است.

*در سال 1992 کتابی به نام سقوط برف به زبان انگلیسی منتشر شده و کلمه متاورس برای اولین بار در این کتاب مطرح شده. در آن کتاب، متاورس به عنوان دنیای مجازی سه بُعدی، معرفی شده.

به چه علت فاصله زمانی زیادی بین مطرح شدن اولیه کلمه متاورس و تحقق نسبی آن ایجاد شده و در حال حاضر متاورس مورد استقبال قرار گرفته است؟

-در مورد همه چیز در اوایل مطرح شدن، این موضوع صدق می کند. چرا که در ابتدا، بحث ابداع هر پدیده در کتاب ها و جاهای مختلف مطرح شده و چند دهه بعد از مطرح شدن، آن پدیده ابداع می شود.

متاورس، در حقیقت یک مفهوم بوده و ممکن است فردی که 50 سال پیش یا 100 سال پیش، زندگی می کرده، این فکر به ذهنش آمده باشد که ما یک دنیای فیزیکی داریم و چه خوب می شد اگر ما می توانستیم در یک دنیای دیگر، محدودیت های این دنیای فیزیکی را نداشته باشیم.

این که چطور می توانیم محدودیت های دنیای فیزیکی را نداشته باشیم، راهش این است که وارد یک دنیای دیگر شویم. نمونه آن فیلم هایی از قبیل «ماتریکس» است که یک فیلم اَکشن علمی - تخیلی بود که در سال 1999 منتشر شد.

پس وقتی یک فیلم حدود 25 سال پیش ساخته می شود یعنی این که این تفکر شاید از 50 سال قبل وجود داشته و آدم ها دوست داشته اند به یک فضای دیگر و دنیای دیگر بروند که خیلی از محدودیت ها را نداشته باشند و در آن زندگی کرده و کار کنند.

به همین ترتیب، یک مفهوم به نام متاورس درست شد. کلمه متاورس، از دو کلمه «متا» و «یونیورس» تشکیل شده و به معنای فرا جهان بوده، یعنی یک دنیا و یک هستی، فراتر از یونیورسی که فعلاً در آن هستیم و زندگی می کنیم. خیلی طبیعی است که از چند دهه قبل، بحث متاورس، در کتاب های مختلف مطرح شده باشد.

*ولی امروزه بحث درآمد زایی و کسب و کار بودن متاورس مطرح است و نه فقط این که یک دنیا، متفاوت با دنیای واقعی وجود داشته باشد.

-به هر حال، وقتی یک موضوع و پدیده از جمله غذا دغدغه بشریت می شود، یک عده هم هستند که می خواهند از آن کسب درآمد کنند. طبیعت زیستی انسان این طور است که باید یک نفر یا یک عده، فراهم کننده یک پدیده باشند و عده دیگری در قبال دریافت آن بخواهند یک ارزش و یک پول پرداخت کنند.

متاورس هم، همین طور بوده و وقتی تقاضا برای آن زیاد می شود، از آن طرف باید یک عرضه اتفاق بیفتد. این عرضه می تواند در کسب و کارهای مختلف شکل بگیرد. در فضای متاورس، زمین های متاورسی توسط برخی شرکت ها ایجاد شده و این زمین ها به فروش می رسند.

در این زمین های متاورسی، ما می توانیم ساخت و ساز انجام بدهیم و زندگی و کار کنیم. البته متاورس، شبیه یک «بازی» است، تا یک فضای واقعی. هر چند که کسب و کارهایی که در حوزه متاورس وجود دارند، باید تقویت هم بشوند.

کسب و کارهایی که وجود دارند ماهیت هایپی دارند و وقتی یک چیز هایپ شده، کسب و کارها روی آن موج سواری می کنند تا بتوانند کسب درآمد جزئی و موقت انجام بدهند ولی کسب درآمد اصلی این است که به معنای واقعی کلمه، متاورس بیاید.

در برخی فیلم ها که تهیه شده، این موضوع نشان داده شده که با استفاده از یک عینک و پوشیدن یک لباس مخصوص، یک دنیای 3 بُعدی واقعی تصور می شود و این طور نیست که مثلا با استفاده از یک دستگاه کامپیوتر، بازی کنیم. در دنیای متاورس، حس کردن اتفاق می افتد و ما می توانیم با دیگران صحبت کنیم.

مهندس رضا جدیدی صاحب نظر در حوزه بازار ارزهای دیجیتال و متاورس

*اینترنت که از چند دهه قبل فراگیر شده، محدودیت هایی دارد ولی متاورس، ابداع شده که فضا و محیط مجازی 3 بُعدی آنلاین را ایجاد کند. در همین سال ها، موضوع اقتصاد دیجیتال هم در دنیا مطرح شده. آیا اینترنت، دیگر نمی توانست متحول شود و نیاز به این بود که نسل جدیدی از اینترنت به وجود بیاید؟

-اگر این کارها بخواهد در فضای اینترنت انجام شود، امکان آن وجود دارد. برای مثال، شرکت متا می تواند دیتا بیس هایی بسازد یا پلت فرمی بسازد و کَجِت هایی را تولید کند. در آن حالت، ما می توانیم گجت ها را بفروشیم و داخل پلت فرم برویم و با دیتا بیس های موجود، تعامل کنیم و وارد فضای متاورس شویم. این امکانی هست که اینترنت فعلی می تواند در اختیار ما بگذارد. چیزی که بِلاک چِین به آن اضافه می کند این است که این پدیده، غیر متمرکز می شود.

برای مثال، اگر شرکت متا این کار را انجام بدهد و فضای متاورسی را ارائه کند مارک زاکربرگ، مدیر عامل شرکت متا (فیسبوک سابق)، با زدن یک دکمه می تواند این فضای متاورسی را خاموش کند.

وقتی که وابستگی ما به فضای متاورسی ایجاد می شود، اگر این امکان خاموش کردن در اختیار یک فرد خاص باشد، تمام وابستگی ما در دست یک نفر بوده و در آن حالت، این بحث مطرح است که آیا این فرد آن دکمه را می زند و این فضا را خاموش می کند یا خاموش نمی کند.

امکان خاصی که تکنولوژی بلاک چین در اختیار ما قرار می دهد، این است که این فضا غیر متمرکز می شود، یعنی یک فرد خاص یا یک نهاد خاص نمی تواند دکمه این فضا را بزند و آن را خاموش کند یا در آن خلل ایجاد کند یا از طریق آن کسب درآمدهای سنگین داشته باشد.

بلاک چِین (زنجیره بلوکی برای رمز نگاری)، این امکان را در اختیار ما می گذارد. البته ما هنوز خیلی راه داریم تا به آنجا برسیم. من شخصاً فکر می کنم حداقل بین 5 تا 10 سال راه داریم که پیاده سازی کامل متاورس انجام شود و متاورس بی نقص و در فضای بلاک چین را داشته باشیم.

بنابراین، همین برنامه های متاورس را می توان در اینترنت فعلی که متمرکز است، پیاده سازی کرد. من فکر می کنم تا یک سال دیگر، شرکت هایی مثل متا یا شرکت هایی که در فاز تحقیق و توسعه هستند، به این مرحله برسند.

*در مورد آقای بوتِرین، برنامه نویسی که بنیانگذار بلاک چین و ارز دیجیتالی اتریوم است، گفته شده بازیگر یک بازی مورد علاقه او توسط شرکت تولید کننده بازی حذف شده بود و او در سال 2017 و به خاطر ناراحتی ایجاد شده، به توسعه برنامه های غیر متمرکز پرداخته است.

ورود ارزهای دیجیتال و بلاک چین به حوزه برنامه های غیر متمرکز، چه تحولی ایجاد کرد و چطور کمک کردند به این که متاورس به سمت تحقق پیدا کردن برود؟

-قبل از ابداع بِلاک چین، Metaverse ابداع شده بود ولی این که چرا شنیده نشده بود، دلایل خاصی دارد. وقتی بلاک چین، ابداع شد ارزهای دیجیتال را به دنبال خودش آورد. ارزهای دیجیتال به خاطر سودهای خوبی که می دادند در سطح عمومی و جهان، شناخته شدند. هر چند که در یک یا دو سال اخیر، ارزهای دیجیتال، هایپ (سرمایه گذاری با بازدهی زیاد و بیش از حد) شدند.

یکی از بحث هایی که در مورد ارزهای دیجیتال وجود داشت، این بود که پروژه های مختلف و شرکت های مختلف، می گفتند ما می خواهیم در بستر متاورس کار کنیم و بر مبنای ایده و مرام نامه ای که داریم، یک توکِن (یک دارایی دیجیتالی) منتشر می کنیم و این توکن، ارزشمند می شود مثل توکن یا ارز دیجیتال«مانا» و پلت فُرم جهان 3 بُعدی « دیسنترالند » با بازی « سند باکس ».

فضای کریپتو کارنسی (ارزهای دیجیتال) به شناخته شدن متاورس، کمک کرد. اول به خاطر این که کریپتو کارنسی جذابیت داشت و پروژه هایی آمده و توکن تعریف کردند. دوم این که اگر قرار است ماهیت متاورس، متمرکز و تحت نفوذ یک فرد یا یک سازمان نباشد، باید در فضای بلاک چِین پیاده سازی شود. بنابراین، طبیعی است که با هایپ شدن بلاک چین و کریپتو کارنسی ها، متاورس نیز هایپ شود.

دنیای مجازی «متاورسی»

*در مجموع چشم اندازی که پیش بینی شده این است که برخی می گویند در سال 2024 میلادی، حجم بازار متاورس به 800 میلیارد دلار می رسد و در سال 2030 میلادی، حجم این بازار به 5000 میلیارد دلار خواهد رسید. این ارقامی که در مورد حجم بازار متاورس در آینده مطرح شده، آیا نزدیک به واقعیت هست یا نه؟

-تحقق آن ارقام در آینده، به موارد مختلفی بستگی دارد. در حال حاضر، قیمت خیلی از ارزهای بازار کریپتو کارنسی بیش از 90 درصد سقوط کرده اند. قیمت بیت کوین هم، بیش از 50 درصد سقوط کرده است.

در وضعیت فعلی، یک بحث این است که آیا تا سال 2024 میلادی، قیمت ها دوباره برمی گردند و صعودی می شوند یا نه. اگر این اتفاق رخ بدهد و قیمت ارزهای دیجیتال، صعودی شوند، ارزش به داخل بازار ارزهای دیجیتال می آید و این بازار، دوباره در سطح عمومی جذابیت پیدا می کند.

در این حالت، حوزه متاورس نیز جذابیت پیدا می کند و سرمایه به داخل بازار Metaverse می آید. در صورت وقوع این تحولات، بازار متاورس، بزرگ می شود.

*در سال 2017 قیمت بیت کوین تا محدوده 20 هزار دلار بالا رفت و بعداً تا محدوده 3 هزار دلار سقوط کرد. در سال های اخیر، قیمت بیت کوین، دوباره صعودی شد و تا محدوده 68 هزار دلار بالا رفت ولی فعلاً به زیر 20 هزار دلار سقوط کرده است.

جنابعالی فکر نمی کنید دوباره صعود قیمت ارزهای دیجیتال اتفاق بیفتد و مثل تجربه های قبلی، بازار ارزهای دیجیتال رونق بگیرد؟

-بالاخره صعود قیمت ارزهای دیجیتال، اتفاق می افتد ولی این که زمان بندی آن چگونه باشد، مهم است. ما می دانیم قیمت بیت کوین و کریپتو کارنسی ها به سمت بالا برمی گردد ولی این که بیت کوین از محدوده 20 هزار یا 19 هزار دلار برگردد یا مثلاً از محدوده 14 هزار یا 10 هزار دلار برگردد، جای بحث دارد.

*شما اعتقاد دارید قطعاً قیمت ارزهای دیجیتال افزایش پیدا می کند و در ادامه، حجم بازار متاورس هم، ارزش بیش تری پیدا خواهد کرد؟

-تا یک سال آینده، امکان این که بازار، یک صعود نسبتاً خوب داشته باشد، وجود دارد. به دنبال آن، پروژه هایی که پتانسیل دارند، می توانند رشد کنند که یکی از آنها پروژه های متاورسی است.

*در همین وضعیت فعلی و با همین مقدار رشدی که در مورد متاورس اتفاق افتاده، کسب و کارهای متاورسی شروع شده اند مثل خرید زمین های متاورسی، تبلیغات و بازی های آنلاین مختلف. وضعیت فعلی حوزه متاورس چگونه بوده و سرمایه گذاران تا چه حد این کسب و کارها را جدی گرفته اند؟

-سرمایه گذاری ها عمدتاً در زمانی انجام شد که بازار کریپتو کارنسی وضعیت خوبی داشت، یعنی مثلاً قیمت بیت کوین بیش از 60 هزار دلار بود و همه پروژه ها، پروژه هایی بودند که رشد کردند و سودهای خوبی دادند.

در نهایت، حجم سرمایه خوبی وارد این پروژه ها شد ولی در حال حاضر، یک مقدار سرمایه گذاری نسبت به ماه های قبل، کاهش پیدا کرده است. طبیعی هم هست چرا که وقتی یک بازار، نزولی است، میل به سرمایه گذاری در آن کمتر می شود. در نهایت، حجم سرمایه ای هم که به سمت پروژه های متاورسی آمده، کمتر شده و قیمت زمین های متاورسی، فعلاً کاهش پیدا کرده است.

*در مجموع، کدامیک از کسب و کارهای حوزه متاورس جذاب تر است و چشم انداز بهتری دارند و آیا مثلاً خرید و فروش ارزهای متاورسی چشم انداز بهتری دارد یا خرید و فروش زمین های متاورسی؟

-همه این کسب و کارها جذاب است و زمانی که Metaverse، هایپ شده بود پروژه های مختلف، در متاورس زمین خریدند و در مورد ارزها نیز سرمایه گذاری کردند. می توانم بگویم وضعیت و چشم انداز همه بخش های متاورس، یکسان بوده و مثلاً بیتکس (یک صرافی ارزهای دیجیتال) نیز، یک زمین در داخل متاورس خرید و ساخت و ساز خودش را در آن زمین انجام داد.

بعد از این اقدامات، بیتکس در پروژه های متاورسی، سرمایه گذاری کرد. اگر وضعیت کل بازار خوب شود، هم خرید زمین های متاورسی و هم خرید ارزهای متاورسی، رونق می گیرد. در ضمن، قیمت همه بخش های متاورس به صورت یکسان دچار کاهش و افزایش می شوند.