دولت به جای افزایش ۲۰ درصدی حقوق کارمندان، تورم را کنترل کند

صفحه اقتصاد - هر برنامه پنج ساله توسعه، یک پنجم سال های دوره سند چشم انداز 20 ساله جمهوری اسلامی ایران (1403- 1388) را شامل شده و پوشش می دهد. در طول اجرای یک برنامه پنج ساله توسعه هم، باید تعداد 5 لایجه بودجه سالیانه به تصویب برسد و توسط دولت اجرا شود تا اهداف برنامه بلند مدت تحقق پیدا کند.

حدود هیجده سال از اجرای سند چشم انداز 20 ساله کشور گذشته و دولت ابراهیم رئیسی، در روزهای قبل و در قالب آن سند 20 ساله و برنامه پنج ساله ششم توسعه، لایحه بودجه سال 1402 را به مجلس تقدیم کرده و البته نکات متنوع و مهمی را در این لایحه بودجه یک ساله آورده است.

*****

*کشور ما برای سال های 1384 تا 1403 دارای یک برنامه بلند مدت به نام سند چشم انداز 20 ساله شد و باید در چارچوب این برنامه بلند مدت، تعداد 4 برنامه پنج ساله توسعه چهارم، پنجم، ششم و هفتم توسعه اجرا شود و ایران در سال 1404 شمسی قدرت اول اقتصادی، علمی و فناوری منطقه خاورمیانه شود.

اگر برنامه های میان مدت پنج ساله توسعه به موقع تصویب و اجرا می شد، الان باید در حال اجرای سال سوم برنامه پنج ساله هفتم توسعه می بودیم. در صورتی که هنوز برنامه هفتم تهیه نشده و قانون برنامه ششم توسعه، به مدت یک سال برای سال 1401 تمدید شده بود. اگر جنابعالی بخواهید آسیب شناسی کنید به چه علت، اوضاع اینگونه پیش رفته و حتی برنامه هفتم تهیه و اجرایی نشده؟

-اولین برنامه پنجساله توسعه که در قالب سند چشم انداز اجرا شد، برنامه پنج ساله چهارم توسعه بود که یکی از بهترین برنامه های بعد از انقلاب بوده ولی فقط روی کاغذ نوشته شده و به درستی اجرا نشد. قانون برنامه چهارم توسعه، مصوب مجلس بود و برای اجرا آماده بود. وقتی آقای احمدی نژاد به قدرت رسید به این برنامه ایراد گرفت.

در قانون برنامه چهارم توسعه، به موضوع تعامل با کشورهای دنیا و اجرای سیاست تنش زدایی اشاره شده بود. در آن زمان گفتند این برنامه، غربی هست و یکی از دلایل منحل کردن سازمان برنامه و بودجه کشور در زمان ریاست جمهوری آقای احمدی نژاد، همین طرز تفکر بود.

آقای احمدی نژاد، شاید بر اساس اطلاعات غلطی که به او داده بودند یا عدم آشنایی با دانش اقتصادی و دانش توسعه اقتصادی، نه خودش برنامه داشت و نه این برنامه را اجرا کرد. در نتیجه، برنامه چهارم توسعه، عملاً اجرا نشد. برنامه پنجم توسعه هم، با تاخیر تهیه شد و البته برنامه پنجم توسعه، یکی از ضعیف ترین برنامه های تهیه شده تاریخ 75 ساله برنامه ریزی ایران است.

ما اگر می خواهیم بر مشکلات پیروز شویم و اگر قرار است طبق سند چشم انداز، رتبه اول منطقه آسیای جنوب غربی را کسب کنیم، باید با مشکلات برخورد علمی کنیم. اگر با مشکلات برخورد غیر علمی داشته باشیم و به جای برنامه ریزی، به تعبیری به برنامه روزی بپردازیم، نتیجه همین می شود که الان اتفاق افتاده است.

در حال حاضر، ظاهراً سه برنامه پنج ساله توسعه در چارچوب سند چشم انداز اجرا شده ولی الان نمی دانیم برنامه هفتم توسعه تهیه و تصویب می شود یا نه. از طرفی، هنوز استراتژی دولت در حوزه توسعه اقتصادی مشخص نیست، اما همواره بر تحقق رشد اقتصادی 8 درصد در سال تاکید می شود. در حالی که نرخ رشد اقتصادی 8 درصد، با دستور دادن تحقق پیدا نمی کند. ما برای تحقق رشد اقتصادی 8 درصدی باید اصلاحات ساختاری در اقتصاد انجام بدهیم.

*قبل از این که آقای احمدی نژاد در مرداد 1384 دولت اول خودش را تشکیل بدهد، برنامه چهارم توسعه آماده شده و از اول سال 1384 در حال اجرا بود. مجلس دوره هفتم در سال 1383 به یک ماده این قانون برنامه در مورد آزاد سازی و واقعی سازی قیمت اقلام یارانه ای ایراد گرفت و قرار شد در سال 1384 افزایش قیمت ها و آزاد سازی قیمت ها شروع نشود و این کار از سال 1385 شروع شود.

با توجه به این که افزایش قیمت هر ساله بنزین و اقلام دیگر، به اقتصاد کشور شوک وارد می کند، مجلس هفتم، اجازه افزایش قیمت ها برای سال 1384 نداد. البته تورم در سال 1384 کاهش پیدا کرد و تا 12 درصد پایین رفت. آقای احمدی نژاد، وقتی در مرداد به قدرت رسید 5 ماه از سال 1384 و شروع برنامه چهارم توسعه گذشته بود. آیا دولت جدیدی که تشکیل می شود بهتر است خودش برنامه ای تهیه کند یا این که هر برنامه ای که در کشور در حال اجرا بود اجرای آن را ادامه بدهد؟

-برنامه پنج ساله توسعه، قانون بوده و دولت، باید قانون را اجرا کند.

*آقای احمدی نژاد در زمان انتخابات، وعده هایی در مورد تحقق عدالت داده بود ولی وقتی که یک برنامه از قبل تصویب شده، دولت جدید باید چه کار کند؟

-عدالت با دادن شعار، محقق نمی شود. اگر آقای احمدی نژاد، می خواست کار بهتری انجام بدهد، باید یک لایحه دو فوریتی برای اصلاح قانون برنامه پنج ساله چهارم توسعه به مجلس می داد. البته آقای احمدی نژاد، نه قانون برنامه چهارم توسعه را قبول داشت و نه خودش برنامه داشت.

در نتیجه، کشور ما در آن سال ها به صورت روزمرگی و سلیقه ای اداره می شد. دولت آقای احمدی نژاد، حداقل 597 میلیارد دلار، درآمد نفت کسب کرد ولی وقتی در سال 1392، دولت را به آقای روحانی تحویل داد، تحریم ها به شدت امروز نبود، نرخ رشد اقتصادی کشور منفی 6.8 درصد بود و نرخ تورم تیر 1392 در حد 37 درصد بود که نرخ تورم بالایی بود. این وضع، ثمره برخورد غیر علمی و سلیقه ای دولت آقای احمدی نژاد بود.

مهدی پازوکی اقتصاددان

*اگر فرضاً دولت جدیدی که تشکیل می شود یک برنامه 4 ساله به مجلس بدهد که خودش آن را قبول دارد، بهتر از این حالت نیست که یک برنامه از قبل آماده شده وجود داشته باشد؟

-دولت آقای احمدی نژاد، برنامه ای نداشت ولی نمی شود مملکت را بدون برنامه اداره کرد. یک موقع، برنامه ایراد دارد و در این حالت، یک لایحه به مجلس می دهند و آن را اصلاح می کنند.

با این کار، فرضاً کارآمدی برنامه را افزایش می دهند ولی وقتی این طور رفتار نمی شود مشکل ایجاد می شود. مشکل ما، پوپولیسم بود و وقتی در ایران، پوپولیسم به قدرت می رسد، تبعات آن فقط گسترش فقر، نابرابری، کاهش رشد اقتصادی، تبعیض و بی عدالتی است.

*در دوره ریاست جمهوری آقای احمدی نژاد، برنامه پنجم توسعه باید از سال 1389 شروع می شد ولی در عمل، قانون برنامه پنج ساله چهارم توسعه، به مدت یک سال برای سال 1389 تمدید شد. در دولت آقای روحانی هم، برنامه ششم توسعه به موقع به مجلس تقدیم نشد و یک سال قانون برنامه پنجم توسعه، برای سال 1395 تمدید شد.

معروف بود که دولت آقای روحانی، با تکنوکرات ها همکاری جدی دارد از جمله این که آقای مسعود نیلی، دستیار و مشاور اقتصادی رئیس جمهور شد. اگر رفتار آقای احمدی نژاد ایراد داشت چرا در دولت آقای روحانی هم اِشکال ایجاد شد؟

-بنده، سخنگوی دولت آقای روحانی نیستم که از آن دولت دفاع کنم. دولت آقای روحانی، لایحه برنامه ششم را به مجلس تقدیم کرده بود ولی مجلس، اِن قُلت (ایراد گرفتن) آورد. به همین دلیل نمایندگان مجلس، برنامه پنجم توسعه را تمدید کردند. البته دولت روحانی هم، اِشکال داشته است.

آقای روحانی، یک کار خوب که انجام داد و در سال 1394 به نتیجه رسید، مذاکرات برجام بود. این کار باعث شد نرخ رشد اقتصادی ایران دو رقمی شود، نرخ تورم یک رقمی شود و نرخ رشد سرمایه گذاری مثبت شود.

درست در اردیبهشت 1397 که ترامپ دیوانه، رئیس جمهور آمریکا بود از برجام خارج شد و تحریم ها را علیه ایران برقرار کرد. در این حالت، همه شاخص های اقتصادی ایران، کاهش پیدا کردند. بنابراین، برجام، چیزی به نفع ملت ایران بود ولی برخی در ایران، متوجه این موضوع نیستند.

*قبل از به قدرت رسیدن ترامپ در آمریکا، در دولت آقای روحانی قانون برنامه پنجم توسعه برای سال 1395 و به مدت یک سال تمدید شد. آیا ساختارهای اداره کشور ما مشکل دارد یا نه؟

-این که دولت، برای سال 1395 برنامه نداشته، ایراد است. این ایراد، ایراد من هم به دولت آقای روحانی است. مشکل ما این است که نظام برنامه ریزی در ایران، اِشکال دارد.

*برای این که به اهداف برنامه های پنج ساله توسعه و سند چشم انداز 20 ساله، تحقق برسیم، باید در جامعه نسبت به این برنامه ها اجماع وجود داشته باشد. چرا این اجماع، بین گروه های مختلف جامعه وجود ندارد و برنامه های توسعه به درستی اجرا نمی شوند؟

-روند بی نظمی در تهیه و اجرای برنامه ها به وجود آمده بود و همین روند بی نظمی در دولت آقای روحانی هم وجود داشت.

*اجماع داشتن در مورد اجرای برنامه و اعتقاد داشتن به تحقق اهداف آن، چه مزیتی ایجاد می کند؟

-در مورد اجرای برنامه های توسعه، باید اجماع ایجاد شود ولی اساساً در زمان دولت آقای احمدی نژاد، موقعی تحریم بانک مرکزی ایران، شروع شد که برخی افراد به سفارت بریتانیا در تهران حمله کردند. در سال های بعد هم، باز برخی افراد به سفارت عربستان در تهران حمله کردند. این نوع افراد، ثبات کشورمان را دچار مشکل می کنند.

*دولت آقای روحانی که کارهایش تا حدی مورد تایید شما هست…

-خیر. من چه کسی هستم که دولت آقای روحانی مورد تایید من باشد.

*به هر حال، دولت آقای روحانی، متفاوت از دولت آقای احمدی نژاد بود.

-من در زمان دولت آقای روحانی هم، به آن دولت انتقاد داشتم. در مجموع دولت آقای روحانی، از دولت آقای احمدی نژاد بهتر بود. همچنین دولت آقای روحانی، به مراتب قوی تر و بهتر از دولت آقای رئیسی بود.

*اگر دولت آقای روحانی بهتر بود چرا نتوانست به موقع اجرای قانون برنامه پنجم توسعه را تمام کند و با همفکری با نمایندگان مجلس، برنامه ششم توسعه را به موقع اجرا کند؟

-مجلس وقت، لایحه برنامه ششم توسعه را تصویب نکرد و بعداً برنامه پنجم توسعه، تمدید شد. روند شاخص های اقتصادی از جمله نرخ تورم در دولت آقای روحانی، کاهنده شد. در حالی که در دولت آقای رئیسی، روند نرخ تورم، کاهشی نشده. در فروردین سال 1401، قیمت دلار 27 هزار تومان بوده و الان که در دی ماه 1401 هستیم، نرخ دلار به حدود 40 هزار تومان رسیده است، یعنی در حد 50 درصد ارزش پول ملی، تضعیف شده.

مهدی پازوکی اقتصاددان

*بالاخره آمریکا از برجام خارج شد و با کاهش درآمد نفت ایران و افزایش نرخ دلار، روند تضعیف پول ایران شروع شد.

-به هر حال، الان مذاکره کنندگان ایران، مخالف برجام هستند و آقای باقری کنی، جزو تیم آقای سعید جلیلی بود.

*اخیراً خبرهایی منتشر شد مبنی بر این که آقای رئیسی، تاکید کرده که مذاکرات برجام را به نتیجه برسانند تا برجام دوباره اجرا شود.

-ما امیدواریم که این مذاکرات به نتیجه برسد ولی کشور ما به خاطر تعلیق برجام، با هزینه های زیادی مواجه شده. همین الان هم، از هر جا که از ضرر برگردیم منفعت است. به نظر من، وزرای دولت آقای رئیسی، از وزرای دولت آقای روحانی و حتی از وزرای دولت اول انقلاب، ضعیف تر است.

*یکی از شاخص های اقتصادی که همیشه در برنامه های پنج ساله توسعه وجود داشته، این است که نرخ تورم سالیانه کشور، تک رقمی و 7 یا 8 درصد شود و همچنین به نرخ رشد اقتصادی 8 درصد برسیم. دولت آقای روحانی، بعد از 26 سال نرخ تورم سالیانه کشور را تک رقمی کرد و در سال 1385 نرخ تورم 9 درصد شد.

در سال 1396 نرخ تورم به 9.6 درصد افزایش پیدا کرد. در آن زمان به آقای طیب نیا لقب طبیب تورم داده بودند ولی دولتی که بعد از 26 سال تورم را کنترل کرده و به رقم قانون برنامه پنجم توسعه نزدیک کرده بود، چرا نتوانست همان نفرات را در دولت حفظ کند و آقای طبیب نیا از وزارت اقتصاد کنار گذاشته شد؟

-طیب نیا، جزو وزرای اقتصادی خوب بوده ولی بحث مهم، بحث تعامل با جهان است. وقتی ترامپ، به قدرت رسید و از توافق برجام خارج شد تبعات این کار در افزایش نرخ تورم کشور ما، مشاهده شد. اگر نرخ تورم در دولت آقای روحانی، تک رقمی شد به دلیل این بود که انتظارات تورمی کاهش پیدا کرد. در آن زمان کاهش انتظارات تورمی، فوق العاده مهم بود.

*در همان زمان گفته می شد که اگر نرخ تورم در زمان وزارت آقای طیب نیا و دولت آقای روحانی، تک رقمی شده به خاطر این است که سیاست های انقباضی اجرا شده و رکود اقتصادی تشدید شده.

-همین الان اگر در دولت آقای رئیسی، انتظارات تورمی کاهش پیدا کند، نرخ تورم پایین می آید. این که نرخ تورم از 9 درصد سال 1395 به 9.6 درصد افزایش پیدا کرده، چندان مهم نیست ولی مهم این است که روند تورم، کاهنده شده و یک رقمی شده بود.

سیاست آقای طیب نیا، بخردانه بوده و آن سیاست، به نفع مردم ایران بوده است. در آن زمان، رکود وجود داشت ولی قرار نیست که دولت، کارخانه بسازد. در آن سال ها، روند رشد اقتصادی مثبت شد و رشد اقتصادی افزایش پیدا کرد. این مثبت شدن نرخ رشد اقتصادی، به دلیل این بود که در کشور ما، سرمایه گذاران احساس ثبات کردند.

در اردیبهشت 1396 مردم در انتخابات به این دلیل به آقای روحانی رای دادند که او فردی هست که خواهان تغییر است. در آن سال تعداد 24 میلیون نفر رای دادند و حتی کسانی که در عمرشان رای نداده بودند، به پای صندوق های رای آمده و به آقای روحانی رای دادند. بحث آقای روحانی این بود که باید با جامعه جهانی تعامل کنیم.

اینفوگرافیک اختصاصی از پایگاه خبری صفحه اقتصاد | طراح: حمیدرضا محمدرضایی

*در وضعیت فعلی، اگر قانون برنامه ششم توسعه تمدید شود بر اساس این برنامه ما باید به نرخ تورم 7 درصدی برسیم. یک بحث این است که می گویند افزایش حقوق و دستمزد کارمندان دولت و کارگران، یکی از عوامل بروز تورم است.

به نظر شما، برای این که نرخ تورم فعلی کاهش پیدا کند و به نرخ تورم هدفگذاری شده در برنامه ششم توسعه نزدیک شود، چه کارهایی می شود انجام داد؟

-در لایحه بودجه سال 1402 که آقای رئیسی به مجلس تقدیم کرد بودجه نهادهای وابسته به حکومت از جمله بودجه مجمع تشخیص مصلحت نظام، به شدت افزایش پیدا کرده و بیش از افزایش 20 درصدی حقوق کارکنان دولت افزایش داده است.

دولت باید اصلاحات اقتصادی را در دستور کار قرار بدهد و تعامل با دنیا برقرار شود. الان اقتصاد ایران، بسته هست و اولین کار این است که تعامل با جامعه جهانی برقرار شود. ما چه بخواهیم و چه نخواهیم غرب، قدرت برتر در جهان بوده و بنابراین، تعامل با آن جامعه، به نفع ایران است.

اقتصاد ایران، نیاز به ثبات اقتصادی دارد. برای این که این ثبات ایجاد شود، باید اقتصاد ایران از بسته بودن نجات پیدا کند و با کشورهای دیگر تعامل داشته باشد. پس ما از طریق تعامل با جامعه جهانی، باید انتظارات تورمی را کاهش بدهیم. دوم این که باید حجم مخارج و هزینه های غیر ضروری دولت، کاهش پیدا کند.

*در مورد نقدینگی که گفته می شود یک عامل تورم است چه نظری دارید؟

-وقتی مخارج دولت، بالا می رود و درآمدهای دولت، کفاف هزینه های دولت را ندهند، کسری بودجه ایجاد می شود. وقتی که به خاطر کسری بودجه، پول چاپ می کنیم، نقدینگی بالا می رود و تورم ایجاد می شود. در نتیجه، ارزش پول ملی پایین می آید.

*دولت در لایحه بودجه سال 1402 پیشنهاد داده که میزان حقوق کارمندان دولت در سال آینده 20 درصد افزایش پیدا کند. با توجه به نرخ تورم 40 درصدی فعلی، افزایش 20 درصدی حقوق کارمندان دولت، در راستای کنترل تورم است؟

-اِشکال این دولت این است که بودجه برخی نهادها را بیش از 20 درصد افزایش داده است. البته افزایش حقوق کارمندان دولت در سال 1401، در حد 10 درصد بود ولی در ادامه دولت مجبور شد میزان حقوق را در سال جاری افزایش بدهد.

*آیا الان که دولت پیشنهاد افزایش 20 درصدی حقوق کارمندان بخش دولتی را مطرح کرده، برای ایجاد نشدن تورم این کار قابل دفاع است؟

-من اعتقاد دارم که دولت، جلوی تورم را بگیرد و حتی حقوق کارکنان دولت را اصلاً افزایش ندهد. البته یک سوال مهم این است که چطور دولت، در لایحه بودجه گفته حقوق کارکنان دولت 20 درصد افزایش پیدا کند ولی بودجه اکثر نهادها بیش از 30 درصد افزایش پیدا کرده است.