تحقق ۶۰ درصدی هدفگذاری دولت برای تولید ۱.۶ میلیون خودرو؟!

صفحه اقتصاد - بازار خودرو، فعلاً یکی از بازارهای جذاب اقتصاد ایران در سال های اخیر بوده و بنا به دلایل مختلف، عرضه خودرو کمتر از تقاضای موجود برای خرید خودرو بوده. به همین دلیل، قیمت خودرو در بازار آزاد کشور ما، بالاتر از قیمت درب کارخانه شرکت های خودرو سازی شده.

در گفتگوی اختصاصی « صفحه اقتصاد » با مهندس امیر رشیدمهرآبادی (مشاور گسترش کسب و کار و کارشناس صنعت خودرو)، هدفگذاری وزارت صنعت و معدن برای تولید خودرو و راهکارهای کاهش التهاب بازار خودرو و همچنین پیامدهای مثبت اجرای برجام بر صنعت و بازار خودروی ایران تحلیل شده است.

*****

*صنعت خودرو و بازار خودروی ایران، هر کدام تحولات خاص خودشان را دارند و از هم تاثیر هم می گیرند. در حوزه صنعت خودرو، آقای فاطمی امین، وزیر صنعت و معدن هدفگذاری کرده که در سال 1401 تعداد یک میلیون و 600 هزار خودرو تولید شود و آقای رئیسی، رئیس جمهور هم دستور داده اند که در همین سال 1401 در حد 50 درصد بیش از کل تولید سال 1400 خودرو تولید شود.

اگر 963 هزار خودروی تولید شده در سال 1400 مبنا باشد و قرار باشد حداقل 50 درصد بیش تر تولید شود در مجموع باید یک میلیون و 400 هزار دستگاه خودرو تولید شود. جنابعالی، چه تحلیلی در مورد وضعیت فعلی صنعت خودروی کشورمان دارید؟

-سیاستگذاری هایی که در ایران و در مورد بالا بُردن تیراژ خودرو انجام شده، با افزایش تورم در همه دنیا همراه شده و در ایران هم تورم بالایی داریم. از طرف دیگر، تحریم هایی علیه ایران اِعمال شده. در نتیجه، این وضع دست و بال شرکت های خودرو سازی برای افزایش تولید را می بندد.

در حوزه صنعت خودرو، برنامه ریزی شده ولی معمولاً در برنامه ریزی هایی که برای صنعت ما انجام می شود اگر به حدود 60 درصد از برنامه ریزی برسیم، می توانیم بگوییم موفق بوده ایم. وقتی که حوزه های مختلف را بررسی می کنیم، می بینیم که همیشه از برنامه زمان بندی عقب هستیم.

پیش بینی آینده و مخصوصاً در حوزه صنعت به خاطر شرایطی که وجود دارد و تغییرات ناگهانی قوانین، سخت است. اتفاقی که امسال در حوزه خودرو رخ داد، می تواند مثبت باشد و از دو منظر می شود به آن نگاه کرد.

از منظر منفی این است که تیراژ تولید، به آن تیراژی که پیش بینی شده، نرسیده است. اتفاقی که از منظر مثبت رخ داده، این است که خودروهای ناقص در انبارها و پارکینگ های شرکت های خودرو سازی به حداقل رسیده.

*اعلام شده که در ابتدای شهریور 1401 هیچ خودروی ناقصی در شرکت های خودرو سازی باقی نمی ماند و همه خودروهای ناقص تکمیل خواهند شد. در حالی که در اواسط سال 1400 و در برخی ماه ها در حد 170 هزار خودروی ناقص در پارکینگ های شرکت ها وجود داشته است.

-شرکت های خودرو سازی ایران، در سال گذشته روزانه 2600 خودروی کامل و ناقص تولید کرده بودند. در حالی که ما می توانیم با افزایش تولید، بالا بردن کیفیت و بالا بردن عرضه به بازار از نظر فاصله زمانی و تکمیل و رساندن خودروهای ناقص به مصرف کننده نهایی، به جایی برسیم که فاصله قیمت بازار آزاد و قیمت کارخانه، کم شود.

در مورد این که بتوانیم تولیدمان را نسبت به نیاز بازار به حد سال های قبل برسانیم، باید بگویم که این کار در سال 1401 امکانپذیر نیست.

*در ایران بالاترین تیراژ تولید خودرو در سال 1390 بوده و در آن سال حدود یک میلیون و 650 هزار دستگاه در آن سال تولید شده بود. از طرف دیگر، شما می گویید اگر 60 درصد یک برنامه تحقق پیدا کند، خوب است.

آیا این میزان تحقق مورد نظر شما، بدبینانه نیست و اگر سناریوی بدبینانه را در نظر نگیریم بهتر نیست و با دیدگاه خوش بینانه عاقبت آن هدف تولید چگونه خواهد شد؟

-عدد هدفی که در برنامه وزیر صنعت و معدن برای صنعت خودرو اعلام شده، عدد بالایی است. حتی اگر تولید روزانه به 3 هزار دستگاه برسد، کل تولید سالیانه به عدد یک میلیون دستگاه خودرو می رسد. این چیزی است که در چند ماهه اول سال 1401 اتفاق افتاده و پیش بینی من این است که ما حداکثر به تولید یک میلیون دستگاه در سال 1401 برسیم.

*آقای رئیسی، رئیس جمهور در دستور 8 ماده ای خودشان که در اسفند 1400 منتشر شد، دقیقاً تعیین کرده اند که 50 درصد بیش از سال 1400 تولید شود. اگر قرار باشد که در حد تعداد خودروی سال 1400 تولید شود، برنامه وزیر صنعت و معدن چرا تهیه شده و دستور رئیس جمهور چه خاصیتی دارد؟

-اولویت باید این باشد که خودرو به دست مصرف کننده برسد و همزمان با افزایش تولید، باید افزایش کیفیت خودرو اتفاق بیفتد. اصولاً عددهای تعیین شده در صنعت و اقتصاد، عددهای مطلق نیستند و این عددها، هدف هستند. الان و بر اساس اطلاعات منتشر شده، روزانه حداکثر حدود 2900 خودرو، تولید می شود و در این صورت در مجموع می توانیم سالیانه حدود یک میلیون خودرو تولید کنیم.

*در همین روزهای گذشته که بحث برجام مطرح شده، بازار خودرو نوسانات قیمتی زیادی داشته و حتی برخی خودروهای مونتاژ داخلی در حد 100 میلیون تومان در بازار آزاد کاهش قیمت داشته اند.

به اعتقاد شما، الان که بحث اجرای دوباره برجام مطرح شده، در حالتی که توافق برجام، دوباره اجرا شود اوضاع چطور می شود؟

-اگر گشایش هایی در روابط تجاری و گشایش هایی در مورد تحریم ها و ورود ارز به کشور، رخ بدهد، یکی از اتفاقاتی که در نیمه دوم سال 1401، می افتد کم شدن تقاضا برای خودرو است. کم شدن تقاضا به دلیل کشیده شدن ترمز سرعت تورم است.

وقتی ترمز سرعت ترمز کشیده می شود و عددهای پایین تری را در افزایش قیمت می بینیم، سفته بازی و دلالی در این بازار، به حداقل می رسد. به دلیل این که سود آوری برای ثبت نام خودرو کم می شود.

چند نکته مثبت وجود دارد و اول این که تا الان سرمایه های سرگردان و کوچک که جایی برای ورود پیدا نمی کردند، بازار خودرو را نزدیک ترین سرمایه گذاری می دیدند. اگر این عده که نیازمند واقعی خودرو نیستند، از بازار خودرو کنار بروند، حاشیه سود بازار کم می شود.

این حالت، به گردش چرخ اقتصاد کمک می کند و سرمایه ها به حوزه های خودشان می روند. در این حالت کشاورز، آهنگر و نجار و تاجر، پول خودشان را از حوزه کاری خودشان خارج نمی کنند و برای کسب سود وارد حوزه خودرو و ثبت نام خودرو نمی شوند.

در آن حالت، تیراژ تولید خودرو به راحتی می تواند جوابگوی اکثر متقاضیان خودرو باشد و صنعت می تواند نفس بکشد. این یک بُعد قضیه بوده و بُعد دیگر قضیه این است که مدیر لایق، باید در شرکت خودرو سازی بر سر کار باشد.

همچنین باید تفکر بُرد- بُرد در شرکت های خودرو سازی وجود داشته باشد و فقط بحث فروش مطرح نباشد. از طرف دیگر، باید برای رفع مشکل زیان های انباشته شده شرکت های خودرو سازی ایران خودرو و سایپا فکر اساسی کرد.

*آیا جنابعالی، نظرتان این است که افرادی که وارد بازار خودرو شده اند به خاطر تورم انتظاری بوده و آنها برای حفظ ارزش پول خودشان، سرمایه شان را وارد بازار خودرو کرده اند؟

-حدود 18 سال است که بنده در تمام قسمت های صنعت خودرو، بازار خودرو و ژورنالیستی خودرو حضور داشته ام. آمارهایی دارم که افراد عادی نیاز به این آمارها ندارند ولی ما با آنها سر و کار داریم.

برای مثال، تعداد خرید و فروش های یک بنگاه کوچک فروش خودرو در دسترس است. در سال های اخیر، شرکت های لیزینگ خودرو به مشکل برخورد کرده و مدیران آنها درگیر دستگاه قضایی هستند. از طرف دیگر، ثبت نام های صوری در حوزه خودرو، خرید و فروش کد ملی، وکالت ها، اقرارنامه ها و حواله های جانبازی، مطرح است.

در این دوره خاص و به طور مشخص در 3 سال گذشته، کسانی که وارد بازار خودرو شدند که هیچ آشنایی با این بازار نداشتند و حتی به خودرو هم نیاز نداشتند. فردی بوده که سال ها گواهینامه نداشته و پول هم نداشته ولی شرایط زندگی او به نحوی بوده و در منطقه ای است که به خودروی شخصی نیاز ندارد.

این فرد، در سال گذشته کلاس آموزش رانندگی رفته و گواهینامه گرفته است فقط برای این که در قرعه کشی خودرو ثبت نام کند و آن را بفروشد. اتفاقاتی رخ داده که گفتن آنها شاید برای برخی افراد تعجب آور باشد.

*چه اتفاقاتی افتاده که از نظر شما تعجب برانگیز بوده اند؟

-برای مثال، یک خودرو تولید شده و اعلام کرده اند افراد متقاضی ثبت نام کنند. در جریان قرعه کشی خودرو، اول اعلام شد که کد ملی به عنوان یک شرط است. یک زن 85 ساله بود که گواهینامه راهنمایی و رانندگی نداشت و دختر و نوه اش از کد ملی او برای ثبت نام استفاده کردند.

در مرحله بعد، شرط های کد ملی و گواهینامه را مطرح کردند. با این حال، تیراژ تولید کفاف تقاضا را نداد و دلیل آن، این بود که میزان تقاضا افزایش پیدا کرد. این افزایش تقاضا به خاطر این بود که فاصله قیمت بازار با قیمت کارخانه، وسوسه برانگیز بود.

در این میان، کسانی وارد بازار خودرو شدند که اصلاً نیاز به خودرو نداشتند. این افراد، احساس کردند پول شان بی ارزش می شود و به همین دلیل، آن را وارد بازار خودرو کردند. یک بار این پول ها وارد بازار ارز و طلا شد و با اتفاقاتی که در آن بازارها افتاد، افراد زیادی ضرر کردند.

بعداً هم بورس مطرح شد و همزمان با بورس، بازار خودرو مورد توجه قرار گرفت. اگر تیراژ تولید به اندازه تقاضا افزایش پیدا کند و فاصله قیمت خودرو در بازار آزاد با قیمت کارخانه کم شود، قطعاً تقاضا برای خودرو کاهش پیدا می کند. اگر واردات خودرو به صورت مشروط انجام شود و حتی با تعداد کمی واردات صورت بگیرد، باز هم بر بازار خودرو اثر می گذارد.

*در سال های اخیر، خودروهای ناقص تولید می شد و بنا به گفته برخی مقامات سازمان بازرسی کل کشور، برخی از این خودروها در سال 1400 حتی تا مدت 8 ماه به طور ناقص در پارکینگ های خودرو سازان می ماندند.

اعلام شد که ناقص ماندن و بعد تکمیل آنها باعث کاهش کیفیت خودرو می شد. اگر قرار باشد خودروی ناقص به دلیل کمبود قطعه تولید نشود، آیا باز امکان افزایش تیراژ وجود دارد و آیا امکانات لازم در این زمینه وجود دارد؟

-با توجه به هدفگذاری هایی که انجام شده و حمایت هایی که از شرکت های خودرو سازی می شود، بله و می تواند سیر تولید ما صعودی باشد. یکی از دلایل آن، این است که واردات خودرو که قرار است آئین نامه آن ابلاغ شود، برای خودروهای وارداتی که توسط خودرو سازان مونتاژ می شوند، درصدی تخفیف در خصوص واردات این خودروها قائل شده.

در این حالت، قطعات وارد کشور می شود و شرکت های قطعه سازی داخلی، چندان درگیر تولید خودروهای مونتاژی نمی شوند. در مورد این نوع خودروها، می توانیم افزایش تولید داشته باشیم.

*بالاخره قطعات خودروهای پرتیراژ از کشورهای دیگر نمی آمد و تعداد زیادی خودرو ناقص تولید می شد. اگر از ابتدا خودروی ناقص تولید نشوند، چطور ممکن است تیراژ خودرو افزایش پیدا کند؟

-من تصور نمی کنم کاهش تولید اتفاق بیفتد و حتی می توانیم افزایش تولید را نسبت به سال 1400 ببینم. از طرفی، گفته می شد برخی شرکت های خودروساز، حتی خودروهایی را که دارای خش کوچک بودند تایید نمی کردند یا گفته می شد قاب آینه روی خودرو وجود نداشته و این خودروها ناقص محسوب می شدند. در حالی که تامین آینه خودرو، راحت است. به هر حال، این نوع خودرو، برای مزایده گذاشته می شد.

*برخی می گفتند این خودروهای مزایده ای و دارای اِشکال جزئی را با قیمت بالاتر از قیمت درب کارخانه می فروشند. پس این موضوع واقعیت دارد؟

-ما همین این نوع موارد را شنیده ایم و یا در برخی فیلم ها که منتشر شده، دیده ایم. در حال حاضر، دیگر از این نوع اتفاقات رخ نمی دهد، یعنی در سال 1401 تیراژ تولید شرکت ایران خودرو خیلی زیاد شده.

مهندس امیر رشیدمهرآبادی مشاور گسترش کسب و کار و کارشناس صنعت خودرو

*با توجه به این که سازمان ملی استاندارد ایران، اعتبار تولید خودروهای سمند، پژو 405، تیبا و ساینا را تمدید نکرده، توقف تولید آنها در راه است. توقف تولید این خودروها چقدر بر کاهش تولید تاثیر می گذارد؟

-خودروهای سمند، پژو 405 و پژو پارس و حتی دنا و کلاَ خانواده سمند، پلت فرم مشترک دارند و همه این خودروها نوادگان پژو 405 هستند. با خروج سمند از رده تولید، بقیه خط تولید سمند، به خودروهای هم خانواده مثل دنا، پژو پارس و خودروهایی که با این خودرو، پلت فرم مشترک دارند، تخصیص پیدا می کند.

بعد از توقف خودروی پژو 405، می توان با جایگزین کردن خودروهایی که بازار بهتری دارند و سود آوری بهتری برای کارخانه دارند، هم شرکت های خودروساز سود کسب کنند، هم می شود به فکر محصولات جدید بود و هم این که می شود مقداری از زیان انباشته شده را با سود بیش تر محصولات دیگر جبران کرد.

*از نظر شما واقعاً خودروی پژو پارس با پژو 405 فرقی ندارد؟

-استراکچر این ماشین ها یکسان بوده ولی اساساً خودروهای پژو پارس یا پژو 207 در کلاس جهانی وجود ندارند. این پژو 207 که در کشور ما تولید می شود همان پژو 206 پلاس یا پژو 206 برزیلی است ولی در کشور ما می گویند پژو 207 است. در نهایت این خودروها از نظر یک متخصص و از نظر یک تولید کننده، یکسان هستند.

*سازمان ملی استاندارد ایران، تاکید دارد که سمند و تیبا و پژو 405 عیوب پُرتکرار دارند. اگر پژو 405 این مشکلات را دارد پس پژو پارس هم که فیس لیفت پژو 405 است، قاعدتاً باید همان مشکلات را داشته باشد.

-پژو پارس، نسخه بهینه شده پژو 405 است و بسیاری از مواردی که در پژو 405 ضعف بوده، در پژو پارس اصلاح شده. این اصلاح تا یک زمان مشخصی جوابگو هست و یک روز این اتفاق هم برای پژو پارس در آینده رخ خواهد داد ولی در زمان فعلی، پژو پارس کیفی تر از پژو 405 است.