کالابرگ الکترونیکی بهتر است یا یارانه نقدی؟

صفحه اقتصاد - بازگشت کوپن به سبد تأمین کالاهای اساسی از موضوعاتی است که چند وقتی است درباره آن صحبت‌ می‌شود، دولت سید ابراهیم رئیسی تصمیم به اصلاح ارز ترجیحی به منظور اصلاح نظام پرداخت یارانه کالاهای اساسی و حذف ارز ترجیحی که به کالاهای اساسی اختصاص یافته، دارد و در صدد اعطای کالابرگ الکترونیک جایگزین یارانه نقدی می باشد.

هم زمان با افزایش قیمت دلار بـه دلیل آسیبی که به اقشار ضعیف جامعه وارد میشود، مجلس طرحی را ارائه داد که کالاهای اساسی مورد نیاز خانوارها به صورتی ساماندهی شود تا نیازهای اساسی خانواده‌ها با قیمت سازمان حمایت مصرف‌کنندگان و ‏تولید کنندگان و براساس نرخ ارز ترجیحی در اختیار مردم قرار گیرد.

در کشورهای دیگر من جمله آمریکا استفاده از کالابرگ امری طبیعی و رایج است. در آمریکا کالابرگ غذا که به اختصار SNAP ( برنامه کمک به تغذیه مکمل ) مرسوم است و کمک هایی به به مردم می شود برای خرید مواد غذایی است.

کالابرگ الکترونیکی

اما این تصمیم راهکاری ناکارآمد در شرایط فعلی جامعه می باشد، زیرا کالابرگ دارای یک نظام پیچیده‌ است و این پیچیدگی در شبکه توزیع آن نیز با توجه به ضعف در زیرساختهای موجود در جامعه دیده می‌شود تنها یکی از این مشکلات، مربوط به دستگاه های پوز می باشد که تنها در فروشگاه های بزرگ قابلیت ارائه خدمت با کالابرگ به دارندگان آن را خواهد داشت و این خود موجب تشکیل صف های طولانی برای خرید و همچنین ایجاد انحصار برای چنین فروشگاه هایی در مقابل دیگر مغازه ها خواهد بود و شاهد بروز مشکل جدید در اقتصاد کشور خواهیم بود.

نکته دیگر این است که امکان تشکیل بازار سیاه وجود دارد. افراد در قبال دریافت پول، حق استفاده از کالابرگ الکترونیکی را به دیگران واگذار می کنند، این افراد می توانند مردم عادی بوده و یا حتی فروشندگان باشند. که در واقع امتیاز کالابرگ خود را به یارانه نقدی تبدیل می کنند. و از طرفی به احتمال قوی اجناس با کیفیت پایین توسط کالابرگ توزیع خواهد شد.

یکی از دلایل دولت سیزدهم در اعطای کالابرگ به جای یارانه حذف واسطه ها و جلوگیری از قاچاق و از بین بردن فساد و تقویت نظام تولیدی کشور می باشد، حال آنکه این طرح با ایجاد جو روانی منفی در جامعه باعث احتکار و قاچاق خواهد شد و برای مقابله با آن یک نظام نظارتی خیلی قوی باید ایجاد شود که هزینه بالایی دارد و در حال حاضر دولت توان مقابله با این امر و متحمل شدن هزینه های بالای آن را ندارد.

کالابرگ الکترونیکی

با توجه به این مسائل طرح کالابرگ الکترونیکی چالش‌های بسیاری را به همراه خواهد داشت که باید به آنها توجه شود. قابل ذکر است که کالابرگ در شرایط کمبود کالا مورد استفاده قرار میگیرد همانطور که در زمان جنگ به دلیل کمبود کالاهای اساسی کوپن در اختیار همه اقشار جامعه قرار گرفت؛ اما هنگامی که کمبودی در جامعه نیست بهتر است یارانه به صورت نقدی در اختیار مردم قرار بگیرد تا خود مردم انتخاب کنند که چه کالایی را بخرند. یعنی مصرف کننده خود برای انتخاب کالای مصرفی و یا هزینه کرد یارانه نقدی تصمیم گیری کند. باید به مردم اعتماد کرد که می‌توانند اقتصاد خانواده خود را مدیریت کنند.اصولاً دولت نباید فکر کند نقش قیّم مردم را دارد که بهتر از خودشان صلاحشان را می‌داند.

در عین حال باید دولت در بودجه سالانه، بر افزایش مبلغ پرداختی یارانه نقدی متمرکز باشد.

البته یارانه نقدی مستقیم که در دنیا هم تحت عنوان UBI شناخته می‌شود هم ضعف‌های خود را دارد، پول بیشتر در جامعه موجب تورم می‌شود و قدرت خرید مردم پایین می‌آید.

بنابراین چه کوپن و چه یارانه نقدی راه‌حل مقابله با پدیده گرانی ناشی از بالا رفتن قیمت دلار نمیباشد اما بین دو راهکار حمایتی یارانه نقدی و کالابرگ، یارانه نقدی گزینه بد از انتخاب بین بد و بدتر میباشد.

گزارش: هایده ایمانی
دانشجوی دکتری مهندسی مالی