ماجرای جهش ۴۵ هزار واحدی شاخص بورس در ۲۲ آذر ۱۴۰۱

صفحه اقتصاد - بعد از روزها و هفته های زیادی که بازار بورس تهران، روزهای بی رمق و کم رمقی را تجربه می کرد، از اواسط هفته جاری یعنی از دوشنبه 21 آذر 1401، تغییراتی رخ داد، خروج پول حقیقی از بورس متوقف شد و شاخص کل بورس به اندازه 45 هزار واحد جهش کرد که در روزها و هفته های گذشته، بی سابقه بوده است.

به منظور بررسی تغییرات اخیر بورس و جهش قابل توجهی که در شاخص کل بورس تهران اتفاق افتاده است، « صفحه اقتصاد » با عظیم ثابت (تحلیلگر بازار سرمایه و رئیس هیأت مدیره شرکت سبدگردان البرز ) گفتگو کرده است. عظیم ثابت، عضو موسس انجمن توسعه سرمایه گذاری حرفه ای است.

*****

*در هفته های قبل، شاخص کل بورس نتوانست از محدوده یک میلیون و 400 هزار واحد عبور کند، اما در روزهای اخیر، رشد قابل توجهی در بورس اتفاق افتاد. در روز سه شنبه 22 آذر 1401 شاخص کل بورس، بیش از 45 هزار واحد رشد کرد و به اندازه 3.2 درصد افزایش پیدا کرد.

از طرف دیگر، بازارهای مالی دیگر از جمله دلار، سکه و طلا، رشدها و نوسانات زیادی را تجربه کردند. جنابعالی، به طور مشخص رشد بورس در روزهای اخیر و عبور شاخص کُل بورس از مقاومت مهم یک میلیون و 422 هزار را ناشی از چه عوامل و دلایلی می دانید؟

-با توجه به پتانسیل های مثبتی که در بازار جمع شده بود و اتفاقاتی که خصوصاً در چند روز گذشته، در بازار ارز و سکه رخ داد، این سیگنال را برای سرمایه گذاران داشت که بازار سرمایه هم می تواند با یک فاصله کوتاه نسبت به سایر بازارها، رشد کند. در چند روز گذشته، هم بازار خودرو و هم بازار ملک، رشد داشتند و سکه هم در روزهای قبل رکورد شکنی کرد.

بازار سرمایه در این مدت، برخلاف سایر بازارها حرکت کرده بود و انتظار می رفت که در ادامه رشد داشته باشد. البته به این شدتی که در روز سه شنبه دیدیم انتظار رشد وجود نداشت ولی در مجموع، منابع خوبی به سمت بازار آمده و کفه ورود پول حقیقی، مثبت شده. هر چند که عرضه سهم های مختلف، از سمت حقوقی ها زیاد بود. امروز یکی از روزهای خیلی مثبت بازار بود و رکورد شکنی هایی هم انجام شد.

با توجه به وضعیتی که وجود دارد و نرخ ارز و سکه، رو به بالا می روند، بورس نمی تواند در همان شرایط قبلی بماند. البته نرخ ارز نیمایی هم، یک مقدار رشد کرد و اخبار جهانی هم مثبت است. چون آماری که منتشر شده، نشان می دهد تورم نسبت به اندازه ای که پیش بینی می شد، کمتر رشد کرده است.

این وضع، این سیگنال را به بازارهای مالی می دهد و احتمال افزایش نرخ بهره توسط فدرال رزرو آمریکا، کمتر شده. بر همین اساس، یک مقدار شرایط بازار نفت مثبت شد و قیمت جهانی نفت افزایش پیدا کرد. بازارهای جهانی هم، تحت تاثیر آمارهای اقتصادی مثبت آمریکا قرار گرفتند.

درست است که بازار سهام تهران، ابهام زیادی دارد ولی می تواند رشد کند و مخصوصا که ارائه لایحه بودجه سال 1402 به تعویق افتاده است. بر اساس صحبت هایی که مطرح شده، ظاهراً قرار نیست نرخ خوراک و نرخ گاز پتروشیمی ها افزایش چندانی داشته باشد. بر این مبنا، بازار سرمایه هم می تواند برای سرمایه گذاران، بازدهی مناسب تری داشته باشد.

*به طور مستمر در 13 روز کاری بورس، خروج پول حقیقی از بورس تا پایان روز یک شنبه 20 آذر 1401 اتفاق افتاده بود. در حالی که از روز دوشنبه 21 آذر، روند خروج پول حقیقی متوقف شد و حتی در روز دوشنبه 243 میلیارد تومان و در روز سه شنبه 243 میلیارد تومان ورود پول حقیقی اتفاق افتاد.

از این توقف خروج پول حقیقی و در مقابل، ورود پول حقیقی به بورس، چه برداشت مثبتی می شود داشت و آیا سرمایه گذاران خُرد، به رشد بورس امیدوار شده اند؟

-بازیگران بازارهای مختلف، متفاوت هستند و بازار سرمایه هم، بازیگران خودش را دارد. اساساً باهوش ترین و هوشمندترین بازارها، بازار ارز و سکه هست و وقتی در این بازارها، پرش و رشد قیمت را می بینیم، این رشد معمولاً با یک فاصله زمانی، به سمت بازار سرمایه می آید.

طی دو هفته گذشته، بازار سرمایه شرایط خوبی نداشت و شاخص ها یک مقدار افت شدید کردند. حتی در روز شنبه 19 آذر، شاخص کل بورس حدود 19 هزار واحد کاهش پیدا کرد و کانال یک میلیون و 400 هزار واحد را هم از دست رفت. در آن زمان، این نگرانی به وجود آمد که ما شاهد کاهش بیش تر باشیم ولی بعداً اتفاقاتی در صحنه منطقه ای افتاد و توافقاتی بین چین و کشورهای عربی حاشیه خلیج فارس به عمل آمد.

*بعد از این توافقات چین و کشورهای عربی منطقه و علیه ایران، نرخ دلار و ارز بازار آزاد در ایران افزایش پیدا کرد. به دنبال این افزایش، نرخ ارز نیمایی بالا رفت و نرخ نیمایی تا حدود 29 هزار تومان افزایش پیدا کرده است.

-بله. پیشران افزایش نرخ نیمایی، همان نرخ بازار آزاد بود و هر روز هم، نقدینگی بیش تری ایجاد می شود. یکی از جاهای امن برای این نقدینگی، همین ارز و سکه هست که مردم بتوانند ارزش پول خودشان را حفظ کنند.

در ماه های قبل، بازار بورس، رشدی نداشت و در ابتدای سال 1401، شاخص کل بورس حدود یک میلیون و 367 هزار واحد بود و تا چند روز پیش در همان محدوده بود. به همین دلیل، در سال 1401 بازار بورس در مجموع در حد 2 یا 3 درصد بازدهی داشت. در حالی که در همین روز سه شنبه 22 آذر، شاخص کل بورس، بالای 3 درصد بازدهی داشت.

ما اگر بخواهیم بازارهای مختلف را با هم مقایسه کنیم، می توانیم بگوییم با وجود این که اتفاقات خوبی هم در بازار سرمایه رخ داده و آن اتفاقات در گزارش مالی شرکت ها منعکس شده ولی در بازار رشد قابل توجهی اتفاق نیفتاده بود. از طرف دیگر، خبرهای مثبتی داشتیم که برای بازار سرمایه خوب بود و مخصوصاً صنعت خودرو با چند خبر مواجه شد.

امروزه واگذاری سهام دولتی در شرکت های خودرو سازی، جدی تر و پر رنگ تر شده. همچنین عرضه خودروهای مختلف در بورس کالا به طور مرتب انجام می شود. این کار، باعث افزایش قیمت برای شرکت های خودرو سازی می شود و حتی به نفع مصرف کننده نهایی هم هست.

همه این موارد، سیگنال هایی بود که وجود داشت. در کنار این موارد، خبرهای جهانی هم چندان نگران کننده نبود. همه این موارد، دست به دست هم داد تا بازار بتواند نقدینگی بیش تری جذب کند.

*کاهش تقاضا برای شرکت های فولادی و معدنی و در ادامه کاهش سود خالص شرکت های فولادی در فصل تابستان 1401، اتفاق افتاده است. آیا این وضعیت منفی، در نهایت می تواند تاثیر منفی بر بورس بگذارد و این وضع، اجازه نمی دهد که بورس، رشد قابل قابل توجهی داشته باشد؟

-ما رکود در حوزه ساخت و ساز را داریم و پروژه های عمرانی، تحرکی ندارند. از طرف دیگر، مشکلی که در ماه های سرد سال گریبانگیر صنایع مختلف است، قطع گازشان است. قطع گاز شرکت های فولادی و پتروشیمی که مصرف گاز بالایی دارند، آنها را دچار مشکل می کند.

با توجه به این که این نوع مشکلات، مقطعی است، بازار به این نتیجه می رسد که این مشکلات بر تولید میان مدت شرکت ها اثر زیادی ندارد. در نتیجه، این نوع اتفاقات در بورس، پیش خور شده بود. به همین دلیل، فولادی ها نیز در روز سه شنبه، رشد خوبی در بورس داشتند.

در مجموع، رشدی که در بورس اتفاق افتاد، رشد اسمی بوده و آن را باید جا نماندن از تورم حساب کرد تا این که بحث های عملیاتی و ناشی از رشد واقعی اقتصاد باشد. الان همه بازارها به دنبال این هستند یا همه کسانی که منابعی دارند به دنبال این هستند که ارزش پول خودشان را با سرمایه گذاری در بازارهای مختلف حفظ کنند.

بازار سهام، به دلیل این که در این مدت، بازدهی نداشت، به نوعی عقب بود و بر اساس قانون ظروف مرتبطه، وقتی که یک بازار، عقب می ماند، در ادامه پرش می کند و خودش را به بازارهای دیگر می رساند.

*ارزش معاملات روزانه بورس در روزهای شنبه، یک شنبه و دوشنبه به ترتیب 4.4 هزار میلیارد تومان، 3.8 هزار میلیارد تومان و 4.3 هزار میلیارد تومان بود. در حالی که ارزش معاملات در روز سه شنبه (22 آذر) به 7 هزار مییلیارد تومان رسید و رونق بیش تری در بورس ایجاد شد. آیا ممکن است ارزش معاملات روزانه بورس حداقل در حد همین 7 هزار میلیارد تومان باقی بماند و کاهش پیدا نکند؟

-ما امیدواریم این طور شود ولی همین رقم ها، رقم های بزرگی هم نیست. بخشی از منابع، در صندوق های قابل معامله و صندوق های با درآمد ثابت پارک می شود و در برخی موارد که وضع بازار خوب شود، این منابع را تبدیل کرده و سهم می خرند. برداشت من این است که بخشی از منابع صندوق های مختلف نقد شده و این پول را به سمت خرید سهام آورده اند.

هر چند که ما دوست نداریم ارزش پول ملی کاهش پیدا کند ولی متاسفانه کاهش ارزش پول در اختیار ما نیست و در عمل کاهش ارزش پول اتفاق می افتد. اگر رشد دلار و ارزها ادامه داشته باشد، این وضع می تواند این پیام را به بازار سرمایه هم مخابره کند که قیمت ها بهتر می شود.

اگر فاصله ارز نیمایی با ارز بازار آزاد، کمتر شود، مبنایی برای تهاتر شرکت های صادرات محور بوده و همین موضوع، می تواند یک خبر خوب باشد. درست است که این وضع یعنی افزایش نرخ دلار و ارز بازار آزاد، آثار تورمی دارد ولی اگر نرخ واحد ارز را داشته باشیم، به نفع تولید کنندگان می شود. این موضوع، یکی از موضوعاتی است که می تواند بر بورس مثبت تاثیرگذار باشد.

*نرخ واحد یعنی این که تک نرخی اتفاق بیفتد؟

-بله؛ اگر این اتفاق رخ بدهد خیلی خوب است. متاسفانه الان امکان تحقق آن وجود ندارد و مخصوصاً این که آثار تورمی به دنبال دارد. این چند نرخی بودن، سال های زیادی است که در اقتصاد ما وجود دارد. تک نرخی شدن، حداقل می تواند ویژه خواری و رانت خواری از طریق استفاده از ما به التفاوت نرخ ارز نیمایی و نرخ ارز بازار آزاد را از بین ببرد. اگر این عددها، به هم نزدیک تر شوند، به نفع تولید کنندگان خواهد بود.

عظیم ثابت تحلیلگر بازار سرمایه و رئیس هیأت مدیره شرکت سبدگردان البرز

*نرخ دلار بازار آزاد به 38 هزار تومان رسید و نرخ دلار نیمایی بعد از افزایش به حدود 29 هزار تومان رسیده است. از نظر شما، آیا نرخ بازار آزاد می تواند کاهش پیدا کند و به زیر 30 هزار تومان برسد یا این که باید نرخ نیمایی افزایش پیدا کند و از حدود 29 هزار تومان فعلی به نزدیک نرخ بازار آزاد برسد؟

-الان حدود 30 درصد بین این دو نرخ، اختلاف وجود دارد و همه فعالان اقتصادی، این را یک رانت می دانند. چون کسانی می توانند ارز نیمایی را دریافت کنند و با قیمت بازار آزاد بفروشند و از این رانت برخوردار شوند.

این رانت، بیش از میزان نرخ سود بانکی است و اگر می شد نرخ دلار آزاد را کنترل کنند خیلی خوب است تا این که نرخ نیمایی را افزایش بدهیم. هر چقدر نرخ نیمایی افزایش داده شود در قیمت تمام شده کالاها و مخصوصاً کالاهای استراتژیک اثرگذار خواهد بود.

بنده منتظرم که ببینم بانک مرکزی و دولت، در این زمینه چه سیاستی در پیش خواهند گرفت. آنچه که مشخص است، این است که کمبود منابع ارزی، تاثیر منفی خودش را گذاشته و نرخ ارز بالا رفته است.

*ارزش کل بازار در روز سه شنبه به 5382 هزار میلیارد تومان رسید و برحسب این که چه نرخ دلاری مبنا باشد برخی گفته اند ارزش دلاری بورس 242 میلیارد دلار است. از طرفی، در سال 1390 که تعداد کمتر از 500 شرکت در بورس حضور داشتند ارزش دلاری بورس حدود 300 میلیارد دلار بوده است.

با وجود افزایش شرکت های حاضر در بورس، ارزش واقعی بازار کاهش پیدا کرده است. آیا امکان دارد تحولاتی اتفاق بیفتد و ارزش بورس حداقل به حد همان ارزش سال 1390 برسد یا این که چنین چیزی ممکن نیست؟

-دهه 90 یکی از بدترین دهه های اقتصادی کشور بوده و می بینیم که دلاری که در اوایل دهه 90 حدود 1000 تومان بوده، در سال گذشته به حدود 30 هزار تومان رسید و حدوداً 30 برابر شد. الان هم متاسفانه این افزایش نرخ دلار ادامه دارد. این وضع، نشان می دهد که ما از نظر ساختاری، مشکلات متعددی داریم و این مشکل، خودش را در کاهش ارزش پول ملی و کاهش ارزش بازار، نشان می دهد.

این وضعیت، خواه ناخواه گریبانگیر تمام حقیقی ها و حقوقی ها شده. از نظر سودآوری، از نظر رشد اقتصادی و از نظر پوشش افزایش تورم، این وضع به ضرر مردم و بنگاه های اقتصادی است. ارزش دلاری بورس با رقم سال های قبل فاصله دارد و البته در این مدت شرکت های بیش تری در بورس پذیرفته شده اند. در نتیجه انتظار می رود ارزش دلاری بورس، بیش تر شود.

با این سیاستی که الان وجود دارد و با ابهاماتی که در مورد احیای برجام وجود دارد، از نظر اسمی و انتظار تورمی که ایجاد می شود، بازار سرمایه می تواند رشد بهتری داشته باشد و شاخص کل بورس افزایش پیدا کند ولی این که به آن عددها از نظر ارزش دلاری می رسد یا نه، باید ببینیم در آینده چه اتفاقاتی رخ می دهد.