دلایل شروع زیاندِهی سهام «دارا یکم» دو سال پس از عرضه اولیه

صفحه اقتصاد - در اوایل سال 1399 دولت سهام خودش را در بانک های تجارت، صادرات و ملت و بیمه های امین و البرز، در قالب صندوق قابل معامله «دارا یکم» عرضه کرد و تعداد 3 میلیون و 481 هزار نفر با پرداخت 2 میلیون تومان، سهامدار 200 واحد از صندوق دارا یکم شدند.

بعد از بازگشایی نماد دارا یکم در بورس تهران، رشد قیمتی آن شروع شد و قیمت هر واحد دارا یکم از 10 هزار تومان به 32 هزار تومان هم در مرداد 1399 رسید و سود و بازدهی شتابانی را ایجاد کرد، اما برای اولین بار، قیمت هر واحد دارا یکم در روز دوشنبه 20 تیر 1401 به کمتر از 10 هزار تومان رفت و بازدهی منفی این سهام شروع شده.

سقوط قیمت دارا یکم به محدوده کمتر از رقم اولیه در روزهای 21 و 22 تیر 1401 هم تکرار شده و در ادامه قیمت هر واحد آن در روز شنبه 25 تیر 1401 به محدوده 9750 تومان رسیده که فعلاً نشان دهنده حدود 2.5 درصد ضرر دارندگان دارا یکم نسبت به سال 1399 است.

در گفتگوی « صفحه اقتصاد » با محسن کرکه آبادی (کارشناس بازار سرمایه و مدیر سرمایه گذاری شرکت سرمایه گذاری دانایان)، دلایل ورود سهام دارا یکم به محدوده ضرر و زیاندِهی، تحلیل شده است.

*****

*در روز چهارشنبه 22 تیر 1401 به عنوان آخرین روز کاری هفته قبل، شاخص کل با حدود 6500 واحد افزایش به یک میلیون و 490 هزار واحد رسید. در روزهای اخیر، شاخص بورس در محدوده کمتر از یک میلیون و 500 هزار واحد به نوعی در حال تثبیت شدن بوده است.

جنابعالی، فکر می کنید در وضعیت فعلی، آیا ممکن است که شاخص کل بورس در محدوده کمتر از یک میلیون و 500 هزار واحد تثبیت شود و به بالای مرز روانی و مهم یک میلیون و 500 هزار واحد نرود؟

-بازار سرمایه به صورت کلی یک مقدار سر در گُم و به اصطلاح گیج بوده و در یک حالت بینابینی و برزخی قرار دارد. در حال حاضر، این بحث ها است که توافق برجام، دوباره اجرا شود یا این که این توافق کلاً کنسل شود و ملغی شود.

به طور قطعی نمی شود گفت که الان شاخص کل بورس به بالای یک میلیون و 500 هزار واحد می رود یا خیر. به هر حال، شاید شاخص به بالای یک میلیون و 500 هزار واحد برود و بعد هم دوباره به سمت پایین برگردد ولی مهم این است که بازار می خواهد نتیجه را بداند.

بازار می خواهد بداند چه اتفاقی می افتد و آیا برجام اجرایی می شود یا اجرایی نمی شود. البته به نظر من، چه برجام اجرایی شود و چه اجرایی نشود، بازار احتمالاً یک صعود خواهد داشت. اگر برجام، اجرا شود امید به آینده از نظر اقتصادی ایجاد می شود و در این حالت، افزایش صادرات اتفاق افتاده و وضعیت فروش نفت ایران بهتر می شود. در این حالت، وضعیت اقتصادی کشور قطعاً کمی بهتر می شود.

در صورت اجرای برجام، شاید نرخ دلار، چه از نظر روانی و چه از نظر واقعی یک مقدار کاهش پیدا می کند و پول هایی از فروش نفت به داخل کشور بیاید. حتی امکان دارد در صورت اجرای برجام، یک مقدار میزان فروش نفت ایران افزایش پیدا کند و نرخ دلار کاهش داشته باشد.

قاعدتاً برای بازار و سوددهی شرکت ها که بر اساس تورم ناشی از افزایش نرخ دلار و کاهش ارزش پول ملی است، این کاهش نرخ دلار خوب نیست، اما امید به آینده و یک مقدار افزایش فروش و صادرات، جای تخفیف های ناشی از تحریم ها را پر می کند.

برخی شرکت های بورسی از جمله شرکت های اوره ای و متانولی، به خاطر تحریم به مشتریان خارجی تخفیف می دهنند و از طرفی، در سال های اخیر افزایش هزینه ها به خاطر دور زدن تحریم ها نیز اتفاق می افتد. در صورت اجرای برجام، خیلی از این هزینه ها کاهش پیدا می کند و مقداری فروش های صادراتی افزایش پیدا می کند.

من فکر می کنم شرکت ها بتوانند با افزایش مقدار صادرات، اثر آن کاهش نرخ دلار را جبران کنند، یعنی در حالت اجرای برجام، اتفاق بدی برای شرکت ها نمی افتد و شاید سود آنها در همان حد بماند و شاید در آینده حتی سود سازی کنند. به همین دلیل، بنده اعتقاد دارم بازار در صورت اجرای برجام، یک صعود خواهد داشت.

در حالتی که برجام اجرا نشود و این توافق، کنسل شود امکان دارد کشورهایی از قبیل کشورهای اروپایی هم که تا الان ما را تحریم نکرده بودند و از زمان ترامپ با آمریکا همراهی نکردند، ما را تحریم کنند. به هر حال، هر کسی می داند که در این حالت، نرخ دلار افزایش پیدا می کند و شاید به سقف تاریخی 32 هزار و 33 هزار برسد. جتی امکان دارد در آینده نزدیک و بعد از کنسل شدن برجام، نرخ دلار به 35 هزار و حتی تا 40 هزار تومان نیز برسد.

با این حال، در صورت اجرا نشدن برجام، افزایش تورم اتفاق می افتد و بعد هم افزایش قیمت محصولات رخ می دهد. در این حالت، سوددهی شرکت ها اتفاق می افتد. محصولاتی که از طریق نرخ ارز قیمت گذاری می شوند و شرکت هایی مثل فولادی ها و مس و کلاً فلزی ها و حتی شرکت های متانولی و اوره ای که محصولاتی با نرخ جهانی دارند، در بازار داخلی افزایش قیمت خواهند داشت.

در حالت عدم اجرای برجام، بازار سرمایه به دلیل افزایش تورم، باز هم یک افزایش خواهد داشت، اما الان در شرایط حاضر، بازار واقعاً گیج شده. در حال حاضر، سهم های بنیادی در کف قیمتی هستند و اگر الان برخی سهام خریداری شود 33 درصد سود می دهند که حداقل دو برابر نرخ سود بانکی است.

*در حال حاضر کارشناسان و فعالان بورس می گویند سهم ها ارزنده هستند و در پایین ترین سطح قیمت هستند. اگر واقعاً وضعیت سهم ها این طور است، چرا خریدار ندارند؟

-برخی تحلیلگران می گویند اگر برجام اجرا شود، نرخ دلار پایین می آید و بعد هم سود شرکت های بورسی کم می شود. به نظر من، تحلیلگران و سرمایه گذاران، آینده خیلی کوتاهی را می بینند و به اصطلاح نوک بینی را می بینند.

این افراد، جو روانی کوتاه مدت را می بینند و دوست دارند اگر نرخ دلار کاهش پیدا کند، فرضاً سهام را با 10 درصد یا 15 درصد، پایین تر بخرند. این افراد می گویند ما صبر می کنیم تا ببینیم چه می شود.

این صبر کنیم تا ببینیم چه می شود همیشه و مخصوصاً در بازار سرمایه وجود داشته ولی در بازارهای دیگر، افراد به گونه دیگری رفتار می کنند. معمولاً وقتی نرخ دلار افزایش پیدا می کند، بعدا و قطعاً قیمت طلا افزایش پیدا می کند چون ارزش گذاری طلا بر اساس نرخ دلار است.

در گام بعدی، قیمت خودرو و ملک بالا می رود و همیشه بازار سرمایه، آخرین بازاری است که قیمت آن بالا می رود. کسانی که در بورس ضرر کرده اند یا هموطنانی که در زمان آقای روحانی وارد بورس شدند و بعداً از بورس خارج شدند، زمانی به بازار برمی گردند و زمانی اعتماد به بازار برمی گردد که یک پتانسیل خوب را در بورس ببینند.

این افراد، باید این پتانسیل خوب را در بورس ببینند و لمس کنند و بعد وارد بازار می شوند. این نوع افراد، با اما و اگر و با مفروضات، وارد بورس نمی شوند. چون عدم اعتماد ایجاد شده، باعث شده که سرمایه گذاری بر اساس فرضیات انجام نشود.

*در اردیبهشت 1399 سهام صندوق قابل معامله «دارا یکم» عرضه شد و بعداً قرار بود سهام صندوق های دارا دوم و دارا سوم عرضه شود. نهایتاً سهام شرکت های خودرویی در قالب صندوق دارا سوم عرضه نشد و فقط سهام دارا یکم و سهام پالایشی یکم یا همان دارا دوم عرضه شد.

در چه فضایی و دقیقاً با چه هدفی، در سال 1399، دولت آقای روحانی در قالب صندوق قابل معامله، سهام دولتی بانک ها و بیمه ها را عرضه کرد؟

-همه می دانند که در آن زمان، دولت کسری بودجه داشت. بعد از این که آقای ترامپ، رئیس جمهور آمریکا شد برجام کنسل شد و دوباره تحریم ها علیه ایران برقرار شد. در آن حال و هوا، دولت دچار کسری بودجه شد. از نظر بنده، دولت آقای روحانی حداقل از نظر اقتصادی، یک دولت باسواد و زرنگ بود و از فروش سهام دولتی استفاده کرد.

چه بگوییم بازار داغ شد و چه بگوییم بازار را داغ کردند ولی واقعیت این است که در اثر افزایش تورم و افزایش نرخ دلار، بازار داغ شد و رشد کرد. همه از رشد بورس خشنود شدند و بعد هم مقامات دولتی توصیه به خرید سهام و سرمایه گذاری کردند. به این صورت بود که بازار داغ شد و در همان زمان که بورس در اوج خودش بود، آقای روحانی در خرداد 1399 گفت که ما سهم های دولت را 6 برابر سال قبل فروختیم.

البته مشکل در اینجا بود که به این فکر نکردند که این سهام را به مردم فروختند. دولت، با فروش این سهام نفع کرد و از این طریق بخشی از کسری بودجه خوش را جبران کرد. در آن زمان، دولت می خواست سهام را در قالب یک پرتفوی (سبد سهام) عرضه کند و به مردم بگوید چند سهم خوب بازار در این پرتفوی هست و ریسک سرمایه گذاری هم کاهش پیدا می کند.

*سهام بانک های تجارت، صادرات و ملت و بیمه های امین و البرز، در قالب صندوق دارا یکم عرضه شد. آیا این سهم ها، در زمان عرضه، سهم های مناسبی بودند؟

-همه سهم ها شاید مناسب باشند اگر زیاندِه نباشند و اساساً سهم مناسب، بستگی به زمان و قیمت آن دارد. در آن زمان که دولت، این سهم های دارا یکم را عرضه کرد سهم های مناسب نبودند و واقعاً اور ولیو (بالاتر از ارزش ذاتی) بودند، یعنی خیلی از بیش تر از ارزش واقعی شان فروخته شدند.

اگر نظر من را بخواهید، من می گویم کسانی که این سهام را خریداری کردند، می توانستند نخرند. برای مثال، من خودم آن سهم ها را نخریدم چون از نظر من ارزنده نبودند.

*در اردیبهشت 1399 قیمت سهام هنوز به اوج نرسیده بود و در مرداد 1399 بود که قیمت سهام به اوج رسید. چگونه اعتقاد دارید که سهام دارا یکم با آن قیمت فروش ارزش نداشتند؟

-در آن زمان که بازار داغ بود، این سهم ها عرضه شد و قیمت آن بالاتر هم رفت ، اما هر چقدر قیمت سهم یالا می رود به دلیل ارزندگی آن نیست. اگر فرضاً ارزش واقعی یک سهم 100 تومان باشد و قیمت آن حتی به 400 تومان هم رسیده باشد، این طور نیست که بگوییم در قیمت 300 تومان ارزنده بوده است.

این سهم، فقط با همان قیمت 100 تومان ارزنده بوده است. در آن زمان، نقدینگی هر روز وارد بورس می شد و افزایش نقدینگی بود که قیمت ها را بالا می بُرد ولی قیمت ها ارزنده نبودند و بالاتر از ارزش ذاتی بودند.

*دولت آقای روحانی در قالب صندوق دارا یکم، به تعداد 3.4 میلیون نفر سهام فروخت و کل درآمد دولت از این محل 6 هزار میلیارد تومان شد. آیا این 6 هزار میلیارد تومان فروش سهام در آن زمان، رقم بزرگی بود؟

-رقم بزرگی نبود ولی بالاخره فروش سهام برای جبران کسری بودجه انجام شد. رقم بزرگی نبود ولی مهم این بود که اور ولیو بود.

*دولت آقای روحانی، سقف خرید 2 میلیون تومان را برای خرید سهام دارا یکم تعیین کرد ولی تعداد زیادی این سهم را خریداری نکردند. آیا تصور دولت اشتباه بود و فکر می کرد تعداد زیادی خریدار سهام این صندوق می شوند؟

-مقامات دولت می دانستند که افراد جدیدی به بورس آمده اند و کدهای جدید بورسی زیادی صادر شده. تخمین زده بودند و فکر می کردند همه سهامی که عرضه می شود به فروش خواهد رفت، اما بالاخره از خرید این سهام به شدت استقبال نشد. این سهام مانند عرضه اولیه ها بود و به همین دلیل محدودیت گذاشتند که هر شخص، تعداد محدودی سهم دارا یکم را بخرد.

*در زمان عرضه در اردیبهشت 1399، تعداد 200 واحد از سهام دارا یکم با قیمت 2 میلیون تومان فروخته شد و قیمت هر واحد از دارا یکم 10 هزار تومان بود. بالاترین قیمت دارا یکم در 14 مرداد 1399 بود و قیمت هر واحد آن به 32 هزار تومان رسید یعنی بعد از چند ماه قیمت آن سه برابر شد. قیمت 200 واحد از دارا یکم از قیمت 2 میلیون تومان اولیه به 6 میلیون و 400 هزار تومان در زمان اوج بورس رسید.

از طرفی، قیمت هر واحد دارا یکم در روزهای 21، 22 و 23 تیر 1401 کمتر از 10 هزار تومان شد. جنابعالی فکر می کنید این وضعیت بهبود پیدا کند یا این که در همین فضای کلی بورس، قیمت سهام دارا یکم، اماکان دارد کاهش قیمت بیش تری را تجربه کند؟

-این موضوع به ارزندگی سهم بستگی دارد و باید ببینیم برای این سهم هایی که در صندوق های دارا یکم و پالایشی یکم هستند، چه اتفاقی می افتد. دارا یکم، در اینجا در محدوده ارزش واقعی ای که دارد، معامله می شود.

از این به بعد، وضعیت دارا یکم بستگی به سهم های بانکی و بیمه ای مربوطه دارد. اگر سهام بانک ها و بیمه های مرتبط با دارا یکم، پیشرفت داشته باشند، افزایش سود داشته باشند و اتفاقات مثبت در مورد آنها بیفتد که ارزندگی سهم بالا برود، قطعاً دارا یکم خرید می شود و بالاتر از قیمت های فعلی می رود.

محسن کرکه آبادی کارشناس بازار سرمایه و مدیر سرمایه گذاری شرکت سرمایه گذاری دانایان

*پیش از این گفتید که در سال 1399 سهام دارا یکم در حد 2 میلیون تومان ارزش نداشتند. بعد از 2 سال که از عرضه دارا یکم گذشته، می گویید دارای ارزش واقعی است.

-بله ولی در این مدت سالیانه 40 تا 50 درصد تورم داشته ایم یعنی اگر میانگین تورم را حساب کنیم دارایی ها ارزنده تر می شوند. قیمت ملک و دارایی های دیگر افزایش پیدا کرده و ارزنده تر شده اند البته فقط از نظر افزایش تورم.

*قیمت سهام دارا یکم در زمان اوج بورس به 6.4 میلیون تومان رسید و الان به زیر قیمت اولیه رسیده و حدود 2 درصد هم پایین تر رفته است. آیا کسانی را سراغ دارید که سهام دارا یکم را فرضاً در زمان رونق بورس نفروختند و هنوز این سهام را دارند؟

-معمولاً کسانی بودند که در بورس فعال نبودند و آن مقدار پولی را که وارد بورس و خرید دارا یکم کردند، لازم نداشتند. این نوع افراد، پولی داشته اند که در بانک بوده یا راکد بوده و این سهام را خریده اند.

بعد از این که قیمت سهام بالا رفته، این افراد سهام خودشان را نفروخته و طمع کرده اند. الان هم در ضرر هستند و منتظرند که از ضرر خارج شوند. افرادی که این نوع سهم ها را دارند معمولاً تخصص بازار سرمایه را ندارند و شاید سواد مالی نیز ندارند.

البته سهامداران، خیلی جا به جا شده اند و این سهام، خیلی دست به دست شده. افراد زیادی این سهام را فروختند و دوباره خریدند ولی هنوز می شود افرادی را پیدا کرد که سهام دارا یکم را از سال 1399 نگه داشته و مانده اند و کاری به آن ندارند تا افزایش قیمت پیدا کند.

گفتگو: جواد نبوتی