گفتگوی «صفحه اقتصاد» با مهدی پازوکی؛ اقتصاددان

از مزایای سیستم مالیاتی تا ماجرای تجاری محسوب شدن حساب های بانکی!

در گفتگوی «صفحه اقتصاد» با دکتر مهدی پازوکی (اقتصاددان و صاحب نظر در حوزه برنامه و بودجه)، دلایل فرار مالیاتی و راهکارهای حساب های بانکی

از مزایای سیستم مالیاتی تا ماجرای تجاری محسوب شدن حساب های بانکی!

صفحه اقتصاد - مالیات ، مبلغ و پولی است که دولت از افراد حقیقی و حقوقی دریافت کرده و مجموع این مبالغ و پول ها توسط دولت و برای ارائه خدمات عمومی که دولت ارائه می کند، مصرف می شود. هر چقدر بودجه دولت، بیش تر به مالیاتی وابسته باشد که مردم و شرکت ها پرداخت می کنند، پاسخگویی دولت می تواند افزایش پیدا کند. در مقابل، در صورت تامین منابع مالی مورد نیاز دولت از منابعی مثل درآمدهای نفتی، پاسخگویی دولت به مردم کاهش پیدا می کند.

با توجه به سهم پایین مالیات از بودجه دولت و تولید ناخالص داخلی ایران، در برخی دوره ها که درآمد نفت کاهش یافته، تلاش شده راه های جدیدی برای تامین منابع مالی دولت پیدا شود. در حالی که به طور مکرر گفته می شود فرار مالیاتی در کشور وجود دارد و تعداد زیادی از شرکت ها، فرار مالیاتی دارند.

در گفتگوی « صفحه اقتصاد » با دکتر مهدی پازوکی (اقتصاددان و صاحب نظر در حوزه برنامه و بودجه)، دلایل فرار مالیاتی و راهکارهای درست اخذ مالیات از دارندگان درآمد و ثروت، مورد کند و کاو قرار گرفته است.

*****

*در مورد مالیات، معمولاً گفته می شود کشورهای توسعه یافته قادر هستند رقم بالایی از بودجه و تولید ناخالص داخلی را مالیات اخذ کنند. در حالی که در خصوص کشور ما گفته می شود نسبت هایی که در ارتباط با مالیات وجود دارد نسبت های قابل توجهی نیست.

این تفاوت در کشور ما و کشورهای توسعه یافته در مورد اخذ مالیات چگونه ایجاد شده که سهم مالیات از بودجه دولت و تولید ناخالص داخلی، سهم بالایی نیست؟

-فرق کشورهای توسعه یافته و توسعه نیافته، در این است که کشورهای توسعه، سیستم مالیاتی ایجاد کرده اند، یعنی سیستم مالیاتی آنها جلوی فرار مالیاتی را می گیرد. در حالی که روش سازمان امور مالیاتی ایران، هنوز قدیمی و سنتی است. اگر امروز بخواهید نرخ مالیات را بالا ببرید، بنده کاملاً با آن مخالف هستم.

بالا بردن نرخ مالیات، عملاً به معنای این است که رکود اقتصادی موجود در کشور را تشدید کنیم. بنابراین، به جای تشدید رکود اقتصادی، باید جلوی فرار مالیاتی گرفته شود. هر چند که مقابله با فرار مالیاتی، با شعار درمانی امکانپذیر نیست و باید سیستم مالیاتی طراحی کرد. به نظر من، برای طراحی سیستم مالیاتی، باید از تجربه کشورهای توسعه یافته استفاده کنیم و اگر ما به طراحی سیستم مالیاتی کارا بپردازیم، حتماً می توانیم موفق شویم.

واقعیت این است که در ایران، برخی معافیت های مالیاتی وجود دارد. به اعتقاد من، دولت باید 2 کار مشخص انجام بدهد و اول این که دولت باید معافیت مالیاتی را از بین ببرد و اگر هم می خواهد به جایی پوئن بدهد، نرخ مالیات آن صفر باشد.

در حال حاضر، یک بخش از اقتصاد ایران، معاف از مالیات است. برای مثال، شرکت های وابسته به آستان قدس، ستاد اجرایی فرمان امام و بنیاد مستضعفان، باید مالیات بدهند چون کار اقتصادی و بازرگانی انجام می دهند. این نوع نهادها و موسسات، از ترانزیت مملکت استفاده کرده و از بندرگاه های کشور استفاده می کنند. بنابراین، باید مالیات پرداخت کنند. در مجموع، معافیت مالیات باید برداشته شود.

راهکار دوم این است که پایه مالیاتی، گسترش پیدا کند. منظور من از گسترش پایه مالیاتی، این نیست که به شکل های مختلف و از هر راهی که به نظر می رسد مالیات بگیرند. برای مثال، اخیراً شورای پول و اعتبار تصویب کرده که هر کسی 35 میلیون تومان در ماه، وارد حسابش شود، مالیات بدهد.

این نوع اقدامات باعث می شود اقتصاد ما زیرزمینی شود و فعالان اقتصادی، به طور غیر رسمی، معاملات خودشان را انجام بدهند. در حالی که راهکار، این طور نیست. راهکار این است که جلوی فرار مالیاتی گرفته شود.

برای مثال، تعداد زیادی از خیرین، فرار مالیاتی دارند. کافی است که شما برررسی کرده و ببینید این نوع افراد، چقدر مالیات پرداخت می کنند. به نظر من، اگر این افراد، اول مالیات خودشان را پرداخت کنند بهتر است و بعداً اگر دوست داشتند، کارهای خیریه انجام بدهند.

الان مالیاتی که کارکنان دولت می دهند، بیش از مالیات صاحبان مشاغل است. در حالی که درآمد صاحبان مشاغل، بیش از درآمد کارکنان دولت است. برای مثال، می شود بررسی کرد که یک طلافروش در خیابان جمهوری تهران، چقدر مالیات می دهد و بعد ببینید یک کارمند ارشد دولت یا یک استاد دانشگاه چقدر مالیات می دهد.

*از نظر شما باید از اصناف، مالیات بیش تری گرفته شود؟

-ما باید سیستم مالیاتی ایجاد کنیم و اگر ما طرفدار ایجاد سیستم مالیاتی هستیم، علت دارد. با یک سیستم مالیاتی مبتنی بر فناوری اطلاعات (I.T)، می توانیم فعالیت های اقتصادی همه افراد جامعه را رصد کنیم. البته من اعتقاد دارم که اگر فرضاً امسال یک تاجر زیان کرد، نباید امسال مالیات بدهد.

بنابراین هر نهاد، موسسه و فردی که درآمد دارد، باید مالیات پرداخت کند. برای مثال، به طور تصادفی ببینید کسانی که در کشور ما، به آلاف و الوفی (مال و ثروت زیاد) رسیده اند و ثروتی به دست آورده اند، چقدر مالیات می دهند.

به همین دلیل، ما باید سیستم مالیاتی مناسب مستقر کنیم. واقعیت این است که تعداد زیادی از پزشکان، درآمدهای بالایی دارند ولی همین الان خیلی از پزشکان از حساب های بانکی دیگری استفاده می کنند، یا پول نقد، از مراجعه کنندگان و در ازای ویزیت دریافت می کنند.

*دقیقاً این کارها مصداق همان فرار مالیاتی است. درست است؟

-بله. این کارها، کاملاً فرار مالیاتی است. پس اول باید معافیت های مالیاتی را از بین ببریم و دوم این که باید با گسترش پایه های مالیاتی، جلوی فرار مالیاتی را بگیریم. هر چند که اجرای این کارها، با روش سنتی امکانپذیر نیست.

الان نظام مالیاتی ما، به اصطلاح پدر آدم را در می آورد. من برای پرداخت مالیات، به اداره امور مالیاتی بلوار میرداماد مراجعه کردم و وضع نامناسب آنجا را دیدم. ما اگر به اداره مالیاتی مراجعه کنیم و حتی واقعاً بخواهیم مالیات پرداخت کنیم ولی پارتی نداشته باشیم دچار مشکل می شویم. چرا که نظام مالیاتی، به شدت سنتی بوده و به همین دلیل باید از تکنولوژی اطلاعات برای ساماندهی نظام مالیاتی کشور استفاده کنیم.

*البته مدتی قبل گفته شد که مالیات گرفتن علی الرأس و نقش داشتن افراد سازمان مالیاتی در تعیین مقدار مالیات حذف می شود.

-سازمان امور مالیاتی باید این نوع تحولات لازم را عملی کند و با روش های سنتی و قدیمی، نمی توان سیستم مالیاتی کارآمد داشته باشیم. اساساً باید رابطه فرد مالیات دهنده با کارمند سازمان امور مالیاتی، حذف شود.

انجام این نوع کارها امکانپذیر بوده و غیر ممکن نیست. الان چطور از فردی که اتومبیل دارد مالیات می گیریم یا شهرداری چگونه از فردی که یک خانه دارد مالیات می گیرد. به همین صورت می توان از همه فعالیت های اقتصادی مالیات گرفت.

*بالاخره اطلاعات دقیقی از مالک خودروها وجود دارد ولی از همه فعالان اقتصادی، اطلاعات دقیقی وجود ندارد.

-ما می توانیم اطلاعات دقیقی از همه افراد جامعه به دست بیاوریم. برای مثال، فعالیت شرکت تعاونی در همه جای دنیا برای تعدیل ثروت و در جهت متعادل کردن توزیع درآمد است ولی در ایران، تعاونی مسکن باعث توزیع ناعادلانه ثروت شده.

همین الان کسانی هستند که در شهر تهران، خانه دارند ولی از خانه های سازمانی و دولتی استفاده می کنند. این افراد، از این طریق یک نوع درآمد کسب می کنند چون خانه خودشان را اجاره داده و از خانه دولتی استفاده می کنند.

*حدود 20 سال قبل و در چارچوب طرح جامع مالیاتی قرار بر این بوده که با شرکت فرانسوی «بول» قرارداد امضاء شود و این شرکت فرانسوی نرم افزار یکپارچه مالیاتی ایران را تهیه کند. برخی نمایندگان مجلس گفته بودند که رقم 27 میلیون دلار این قرارداد برای شرکت فرانسوی ناچیز است.

این نمایندگان این طور نتیجه گیری می کردند که شرکت فرانسوی به عنوان یک شرکت خارجی با هدف دیگری وارد این کار شده و می خواهد محرمانه ترین معاملات اقتصادی شرکت های ایرانی را در اختیار بگیرد. در داخل کشور این نوع مخالفت ها علیه امضای این قرارداد به وجود آمد و به خاطر این که شرکت طرف قرارداد خارجی بود اجرای طرح جامع مالیاتی به تعویق افتاد.

-این نکته را از قول من بنویسید که ما برای طراحی سیستم مالیاتی قطعاً و باید از کارشناسان بین المللی استفاده کنیم. ما در این زمینه نیاز داریم از تجربه بین المللی استفاده کنیم.

*قرارداد تهیه نرم افزار یکپارچه مالیاتی باید در زمان دولت آقای احمدی نژاد در سال 1384 امضاء می شد ولی این بحث ها مطرح شد که نباید اطلاعات اقتصادی کشور به دست خارجی ها بیفتد.

-به خاطر همین است که ما الان در اخذ مالیات مشکل داریم. من اعتقاد دارم تا از تکنولوژی کشورهای توسعه یافته در اخذ مالیات استفاده نکنیم، موفق نخواهیم بود.

*پس از نظر شما آن قراردادی که باید با شرکت فرانسوی امضاء می شد یک کار دست بوده؟

-آن قردارداد باید امضاء می شد ولی احتمالاً کسانی که منافع خاصی دارند، نمی گذارند این نوع قراردادها امضاء شود. ما ایرانی ها در این زمینه مهارت نداریم و در نتیجه باید از تکنولوژی روز دنیا و تجربه بین المللی برای اخذ مالیات استفاده کنیم و با روش قدیمی و سنتی، نمی توانیم مالیات های لازم را اخذ کنیم.

اِشکال ما این است که می خواهیم با روش و مدیریت سنتی، یک جامعه سنتی را اداره کنیم و به همین دلیل دچار مشکل می شویم. کار درستی نبوده که با آن شرکت فرانسوی قرارداد امضاء نشده و از تجربه بین المللی استفاده نکرده ایم.

در حوزه تولید گاز طبیعی به گاز مایع یا اِل اِن جی (L.N.G)، در دوره ریاست جمهوری آقای احمدی نژاد 2 میلیارد دلار هزینه شد ولی آن پروژه را نیمه کاره رها کردند. الان هم اگر حدود 7 تا 8 میلیارد دلار برای آن پروژه هزینه کنیم، می توانیم سالیانه 50 میلیارد دلار از طریق صادرات گاز مایع، برای کشور درآمد کسب کنیم.

کشور قطر که از نظر مساحت جغرافیایی، یک سوم استان هرمزگان است، در سال گذشته در حد 100 میلیارد دلار گاز مایع یا اِل اِن جی صادر کرد. ما الان به سرمایه گذاری خارجی احتیاج داریم و منظور از سرمایه گذاری خارجی، پول نیست چرا که ما به تکنولوژی نیاز داریم.

تا جایی که من اطلاع دارم ما تکنولوژی لازم که بتوانیم سیستم مالیاتی کشور را ساماندهی کنیم، نداریم. اگر هم تکنولوژی لازم را داریم باید مالیات های مورد نظر گرفته می شد. البته مالیات باید از کسانی گرفته شود که درآمد دارند و نه از یک آدم بدبخت و بیچاره. سوال این است که الان پزشکان و دندان پزشکان چقدر مالیات پرداخت می کنند.

*برای این که مالیات به نحو درست اخذ شود باید اطلاعات همه افراد جامعه در اختیار باشد و چیزی مخفی و غیر شفاف نباشد.

-بله. الان برخی افراد، تعداد زیادی آپارتمان دارند و دولت باید از آنها مالیات بگیرد.

*بر اساس همان بانک اطلاعاتی که وزارت کار و تعاون جمع آوری کرده، می توان مالیات را اخذ کرد؟

-خیر. بانک اطلاعات ما باید ایجاد شود و اطلاعات هر فرد همراه با کد ملی او در این سیستم وجود داشته باشد. به خاطر این که مالیات به نحو درست اخذ نمی شود، ایران به بهشت دلالان، واسطه گران و کلاهبرداران تبدیل شده.

ما برای از بین بردن این وضع نامطلوب، باید از تجربه دنیا در اخذ مالیات استفاده کنیم. تا زمانی هم از تجربه بین المللی استفاده نکنیم، با روش سنتی مالیات گرفتن، نمی توانیم موفق شویم.

*یکی از مالیات هایی که گرفته می شود مالیات بر ارزش افزوده است. اگر هر فردی مصرف داشته باشد، باید مالیات بر ارزش افزوده بدهد و هر کسی مصرف بیش تری داشته باشد مالیات بیش تری هم باید بپردازد. مالیات بر ارزش افزوده در اروپا اجرایی شده و ایران هم به طور موردی از این روش ها استفاده کرده و مالیات می گیرد. به طور موردی، در کشور ما از روش های موجود مالیات گرفتن در دنیا استفاده می شود.

-اخذ مالیات بر ارزش افزوده، کار خوبی است ولی الان بحث اصلی، مالیات بر مجموع درآمد است. الان پزشکان و دندان پزشکان در این مملکت درآمد دارند و به اندازه کافی مالیات نمی دهند.

*از نظر شما به عنوان اقتصاددان، علت مالیات ندادن برخی افراد چه چیزی است؟

-ما باید سیستم مالیاتی مناسبی را به وجود بیاوریم و از همه افرادی که درآمد داشته اند، باید مالیات بگیریم. برخی افراد که فرار مالیاتی دارند به این دلیل است که می خواهند پول کمتری بدهند و علت آن، نفع شخصی است. در آمریکا یک ضرب المثل وجود دارد و می گویند از مرگ می شود فرار کرد ولی از مالیات نمی شود.

علت این که می گویند از مالیات نمی شود فرار کرد به این خاطر است که در آنجا سیستم مالیاتی ایجاد شده. در حالی که آمریکا، مظهر اقتصاد سرمایه داری است. جالب است بدانید که بنده به اداره امور مالیاتی در بلوار میرداماد، مراجعه کرده و می خواستم مالیات سکه بدهم ولی مثلاً سند ازدواج و سند خانه می خواستند یا می گویند برو یک کپی از قبض آب بیاور.

به همین دلیل، من برای این که مالیات خودم را بدهم پارتی بازی کردم و به صورت تلفنی با یکی از مدیران سازمان مالیاتی که قبلاً همکاسی من بوده، صحبت کردم تا به راحتی مالیات را پرداخت کنم.

در مجموع، با روش هایی که هر چند وقت یکبار اجرا می شود، نمی توان به درستی مالیات گرفت. این کارهایی که اخیراً برای اخذ مالیات اعلام کرده اند بدتر بوده و فقط احساسات مردم را بیش تر جریحه دار می کند. در خبرها بود که شورای پول و اعتبار در مورد تجاری شدن حساب های بانکی تصویب کرده که هر کسی 100 بار در ماه تراکنش دارد و 35 میلیون تومان پول وارد حساب بانکی او شود، باید مالیات پرداخت کند.

این روش ها، روش های قابل دفاعی نیست و به همین دلیل، ما نیاز داریم که از دستاوردهای جهانی و تجربه کشورهای توسعه یافته استفاده کنیم و اگر از این تجربه ها استفاده کنیم، می توانیم سیستم مالیاتی کارآمد داشته باشیم. اگر هم از این تجربه ها استفاده نکنیم با روش سنتی مالیات گرفتن، نمی توانیم کارهای بزرگی انجام بدهیم.

*شورای پول و اعتبار برای جلوگیری از فرار مالیاتی تصویب کرده که حساب هایی که فعالیت تجاری دارند معلوم شوند و اگر کسانی 35 میلیون تومان در قالب 100 یا بیش از 100 تراکنش در ماه دریافتی دارند مالیات پرداخت کنند.

-کار شورای پول و اعتبار، غیر کارشناسی بوده و غیر علمی و غیر منطقی است.

*این مصوبه برای این است که فرار مالیاتی اتفاق نیفتد و اگر هر 2 شرط اعلام شده، محقق شود از صاحب حسابی که تجاری محسوب شده مالیات گرفته خواهد شد.

-به نظرم فرضاً باید تعدادی از نیروهای مورد اعتماد را به کشورهای اسکاندیناوی یا فرانسه و آمریکا اعزام کنند تا آنها در آنجا زندگی کنند و یاد بگیرند مالیات چه چیزی است و بعداً روش مالیات گرفتن درست را در ایران اجرا کنند.

این روش های مالیات گرفتن فعلی، اشتباه و غلط است. فرض کنید من مدیر یک مجتمع مسکونی با تعداد 100 واحد هستم و ماهیانه 100 میلیون تومان بابت خدمات و شارژ مجتمع پول به حساب من واریز می شود. در حالی که در این حالت، من نباید مالیات بدهیم.

*شورای پول و اعتبار 2 شرط را تعیین کرده برای این که یک حساب بانکی باید تجاری محسوب شود و اعلام شده هر کسی اعتراض دارد با مستندات به اداره امور مالیاتی مراجعه کند تا حساب او تجاری محسوب نشود.

-مشکل ما، روش فعلی و سنتی مالیات گرفتن است. به هر حال، از کسی که درآمد دارد، باید مالیات بگیریم. بنابراین، باید سیستم مالیاتی کارآمد ایجاد شود، تا مشکلات فعلی و آزار دهنده در زمان اخذ مالیات برطرف شود.

آیا این خبر مفید بود؟

نتیجه بر اساس رای موافق و رای مخالف

ما را در شبکه های اجتماعی دنبال کنید :

نظر شما

اخبار مرتبط سایر رسانه‌ها
    اخبار از پلیکان
    اخبار روز سایر رسانه ها
      اخبار از پلیکان