واردات خودرو با تعرفه ۹۰ درصدی، موجب کاهش قیمت نمی شود

صفحه اقتصاد - در روزهای اخیر و در ارتباط با صنعت و بازار خودرو ، دو اتفاق عمده رخ داده است. از یک طرف، وزارت صنعت و معدن، دستور داد که قرعه کشی شرکت های خودروسازی متوقف شده و سامانه یکپارچه فروش خودرو راه اندازی شود.

از طرف دیگر رضا فاطمی امین، وزیر صنعت، معدن و تجارت، اعلام کرد دولت و نهادهای حاکمیتی دیگر را قانع کرده که آزاد سازی واردات خودرو باعث ایجاد فضای رقابتی در صنعت خودروی کشور شده و با واردات خودروهای اقتصادی و ارزان قیمت، عموم مردم ایران می توانند از خودروهای با کیفیت بهره مند شوند.

با تمرکز بر موضوع آزاد سازی واردات خودرو و بررسی پیامدهای واردات خودرو بر صنعت خودروی داخلی و بازار خودروی ایران، « صفحه اقتصاد » با بابک صدرایی (کارشناس صنعت خودرو)، گفتگو کرده که متن کامل آن را می خوانید.

*****

*دولت آقای رئیسی، اخیراً علاقه مند شده که واردات خودرو انجام شود ولی تا الان بر اساس مصوبه سال 1397 سران قوا و تمدید آن مصوبه، واردات خودرو به طور کامل ممنوع بوده. البته آمارهایی که آقای فاطمی امین، وزیر صنعت و معدن ارائه کرده نشان می دهد که یک تعداد خودرو در همین سال های ممنوعیت واردات خودرو وارد کشور شده.

با توجه به نکاتی که آقای فاطمی امین، در روزهای اخیر راجع به واردات خودرو مطرح کرده اند، آیا همین که دولت با واردات خودرو موافقت کرده قابل دفاع بوده و به نتایج مطلوب می رسیم؟

-مشکل اصلی این است که وقتی می خواهند صنعت خودرو سازی در ایران را تحلیل کنند و بگویند که ما می خواهیم صنعت خودرو سازی را رشد بدهیم یا کیفیت را ارتقاء بدهیم، تنها به یک عامل اشاره می کنند و آن هم، آزاد سازی واردات است.

در حالی که آزاد سازی واردات، یکی از عوامل موثر بوده و نمی تواند تنها عامل اصلی و موثر باشد. این عامل، فقط یک عامل تاثیرگذار بوده ولی به تنهایی با آزاد سازی واردات، رشد کیفی تحقق پیدا نمی کند.

البته من با آزاد سازی واردات موافق هستم و در شرایط فعلی، اگر واردات به صورت انبوه و به تعداد بالا وارد شود، می تواند حداقل یک تاثیر روانی مناسب بر بازار بگذارد، اما تاثیر کاهشی نخواهد داشت.

*در سال گذشته، حدود 960 هزار خودرو در ایران تولید شده و تولید سال 1399 هم حدود 990 هزار خودرو بوده. وزیر صنعت و معدن، هدفگذاری کرده که در سال 1401 تعداد یک میلیون و 600 هزار خودرو تولید کنیم و پیش از این بارها اعلام کرد که اگر این تعداد خودرو را تولید کنیم قرعه کشی خودرو لغو می شود.

در روزهای گذشته وزارت صنعت وعده داد که سامانه یکپارچه فروش خودرو راه اندازی می شود. در ادامه، آقای فاطمی امین، بر واردات خودرو تاکید کرد و گفت وضعیت تراز ارزی کشور بهتر شده.

جنابعالی که می گویید واردات به صورت انبوه، باشد منظورتان از این انبوه، چه تعداد است که تاثیرگذار باشد؟

-حداقل واردات تاثیرگذار در بازار کشوری مثل ایران بالای 100 تا 150 هزار دستگاه در سال است. یک بحث این است که یک بخش از تقاضایی که الان برای خودرو در بازار ایران وجود دارد، تقاضا در اثر بی ثباتی اقتصادی است.

واقعیت این است که اقتصاد کشور ما، متورم بوده و به طور مرتب قیمت ها افزایش پیدا می کند. این وضع فعلی، مردم را تشویق می کند به این که پولی را که در شرایط فعلی نمی تواند جذب تولید یا بیزینس شود، سریعاً به کالا تبدیل کنند.

بنابراین، یک بخش از تقاضای بازار، مربوط به این بخش بوده و یک عامل که همیشه باعث شده بازار خودرو، یکی از بازارهای جذاب ایران باشد، همین موضوع است. افراد مختلف، به نیّت دلالی یا به نیّت این که ارزش پول کاهش پیدا نکند، خودرو می خرند و در پارکینگ منزل خودشان نگهداری می کنند یا از آن استفاده حداقلی می کنند به امید این که قیمت خودرو افزایش پیدا کند.

از طرفی، ما در همین دو ماه اخیر، یک تورم شدید در همه ارکان اقتصادی ایران مشاهده کردیم و به طور کلی 30 تا 40 درصد تورم داریم. قیمت مواد غذایی هم دو، سه برابر شده و تورم، در حال تعمیم پیدا کردن بوده و گسترش پیدا می کند.

پیش بینی می شود که ما امسال، حداقل یک تورم 40 درصدی را تجربه خواهیم کرد. در عین حال، مذاکرات برجام هم تا الان به نتیجه نرسیده و قیمت جهانی دلار و ارزش دلار در حال بالا رفتن است.

از سوی دیگر، قیمت های کالاهای مختلف در دنیا، در حال بالا رفتن بوده و حتی اگر خودرو هم وارد کنیم، ارزان تمام نمی شود.

پس واردات خودرو، عامل کاهش دهنده قیمت در بازار نخواهد بود ولی فقط از نظر روانی خوب است یک تعداد خودرو وارد شود که حداقل در شرایط فعلی، یک مقدار بازار از حالت رکود و بی رقابتی خارج شود.

بابک صدرایی کارشناس صنعت خودرو

*به نظرتان، چطور واردات خودرو می تواند در ایجاد یک مقدار رقابت موثر واقع شود؟

-با واردات خودرو ، شرکت های خودرو سازی داخلی مجبور می شوند خدمات بهتری به مشتریان ارائه کنند و رشد بیش تری را تجربه کنند. حتی اگر همان خودروی اقتصادی جهان، وارد شود با تعرفه ها و عوارضی که ایران دارد، قیمت آن کمتر از 700 یا 800 میلیون تومان تمام نمی شود.

در عمل، واردات این نوع خودروها نمی تواند با خودروهای تولیدی شرکت های ایران خودرو و سایپا رقابت کند که حداکثر قیمت آنها 400 یا 500 میلیون تومان است.

واردات خودرو ، تا حدودی می تواند بر قیمت بعضی از محصولات که در بازار حباب دارند، عرضه آنها به بازار کم بوده و قیمت آنها به طور غیر منطقی بالا رفته، تاثیرگذار باشد.

مطمئن باشید با واردات خودرو، نه تنها قیمت خودرو پایین نمی آید، بلکه همه شواهد اقتصادی نشان می دهد وقتی که ما تورم داریم، قیمت همه کالاها از جمله خودرو افزایش پیدا می کند.

*آقای فاطمی امین، وعده داده که در سال 1401 قیمت تمام شده تولید خودرو 15 درصد کاهش پیدا می کند. از طرف دیگر، ایشان تاکید بر این دارد که واردات خودرو تاثیرات خوبی می گذارد و بر این موضوع انگشت می گذارد که خودروی اقتصادی وارد شود تا عموم مردم و اقشار کم درآمد و متوسط جامعه، استفاده کنند و مخالف واردات خودروی لوکس و تجملاتی است.

آیا ممکن است قیمت تمام شده تولید داخلی کاهش پیدا کند و در حوزه واردات، امکان دارد مالیات و عوارض کمتری از خودروهای وارد شده اخذ شود تا نسبت به خودروهای تولید داخلی فاصله قیمتی زیادی ایجاد نشود؟

-الان که دولت به شدت کسری بودجه دارد، نمی تواند عوارض واردات خودرو را پایین بیاورد. یکی بحث اصلی این است که خودرو، یکی از درآمدزاترین واردات، برای هر دولت در جهان است. دولت چه کالایی را وارد کند که عوارض 80 تا 90 درصدی به طور مستقیم از آن بگیرد و 20 تا 30 درصد هم عوارض غیر مستقیم بگیرد؟

فقط خودرو، چنین وضعی دارد وگرنه بر واردات مواد غذایی و گوشی موبایل، نمی توان تعرفه سنگین بست. دولت ما دلار را با نرخ 25 هزار تومان به وارد کننده می دهد و در ازای آن، یک دلار 50 تا 60 هزار تومانی به صورت ریالی دریافت می کند.

بنابراین، واردات خودرو، منبع تامین گسترده پول، برای دولت است. پس هدف اصلی دولت، همین است و یکی از اهداف دولت در واردات خودرو این است که بخشی از کسری بودجه خودش را از طریق عوارض واردات تامین کند.

در مورد خودروی اقتصادی باید بگویم یک خودرو که قابل عرضه به بازار ایران باشد، حدود 15 هزار دلار قیمت دارد و چنین خودرویی در بازار جهانی، یک خودروی اقتصادی است. در نظر داشته باشیم که قیمت خودرو، در دنیا افزایش پیدا کرده و در همه جای دنیا قیمت خودرو 10 تا 15 درصد گران شده.

این گران شدن قیمت خودرو در دنیا، به خاطر جنگ اوکراین، شیوع کرونا، تغییر خیلی از پارامترهای جهانی و تورم دلار است. قیمت یک خودروی 15 هزار دلاری با نرخ دلار 30 هزار تومانی 450 میلیون تومان می شود.

اگر یک خودرو 15 هزار دلاری با وجود عوارض 90 درصدی وارد کشور شود و با توجه به بحث های حاشیه ای مثل عوارض غیر مستقیم، بحث تعویض خودروی فرسوده و هزینه پلاک و شماره گذاری خودرو، قیمت آن در بازار به 900 میلیون تا یک میلیارد تومان می رسد. البته در این حالت، حتی سود وارد کننده را در نظر نگرفتم.

*این نوع خودرو در بازار جهانی، یک خودروی اقتصادی بوده و لوکس نیست ولی وقتی قیمت آن با عوارض وارداتی به 900 میلیون تومان یا یک میلیارد تومان برسد، با شرایط فعلی اقتصادی کشور ما، یک خودروی لوکس محسوب می شود.

-بله؛ همین طور است. اصلاً ما نمی توانیم خودرویی وارد کنیم که در بازار ایران، یک خودروی اقتصادی باشد. وقتی ما می توانیم ادعا کنیم یک خودرو وارد می کنیم تا آحاد جامعه از آن استفاده کنند که قیمت آن در بازار ایران بین 300 تا 500 میلیون تومان تمام شود.

آحاد جامعه ایران، می توانند خودروی 200 تا 300 میلیون تومانی خریداری کنند. با این وضع و با این عوارض، ما اصلاً نمی توانیم خودروی وارداتی با این قیمت به بازار عرضه کنیم.

من تعجب می کنم که بعضی ها می گویند ما می توانیم خودروی 5 هزار دلاری وارد کنیم. اگر سرعت اینترنت را ضعیف نکنند و بگذارند سرعت اینترنت قوی تر باشد، در اینترنت بگردند و ببینند با 5 هزار دلار چه خودرویی می توانند بخرند.

البته ما می توانیم با 5 هزار دلار، خودروی دست دوم خارجی تولید هفت سال یا هشت سال پیش و با گواهی سلامت بخریم و وارد کنیم ولی هیچ شرکت خودرو سازی معتبر، خودروی تولید سال 2022 میلادی و صفر کیلومتر، با قیمت 5 هزار دلار به شما نمی فروشد. در نتیجه، نمی توانید خودروی کمتر از 10 تا 12 هزار دلار پیدا کنید.

*در مورد بعضی خودروهای تولید کشور هند گفته می شود قیمت آنها در حد 5 هزار دلار است ولی امکانات و آپشن های معمولی را نداشته و حداقل امکانات را دارند. آیا ممکن است که ما از این نوع کشورها خودرو وارد کنیم و آیا اصلاً این کشورها امکان صادرات به کشور ما را دارند؟

-از نظر مسائل تحریمی، ما با هند مشکل داریم و این کشور، خودش را متحد کشورهای غربی می داند، یعنی سیاست هند، تابع کشورهای غربی است. حتی اگر خودروهای هندی وارد بازار ایران شود، نمی تواند در بازار ایران رقابت ایجاد کند.

وزیر صنعت و معدن می گوید می خواهیم واردات خودرو را آزاد کنیم که خودرو سازان داخلی را به رقابت وادار کند و خودروی به روز تولید کنند.

در حالی که خودروی هندی، تفاوت چندانی با خودروی تولید ایران که حدود 5 هزار دلار است، ندارد. در عمل، با واردات این نوع خودروها، ارز این مملکت را هدر می دهید و خودروی بی کیفیت و نا ایمن وارد می کنید که هیچ استانداردی ندارد. البته بعضی ها نیز مطرح کرده اند که از روسیه، خودرو وارد کنیم.

اساساً ما باید خودرویی وارد کنیم که استانداردهای روز دنیا را داشته باشد، با کیفیت باشد، بتواند رقابت ایجاد کند و بتواند به آحاد جامعه ایران و به خودرو سازان داخلی نشان بدهد که تحولات صنعت خودرو سازی از نظر کیفیت، چگونه بوده است.

اگر ما بخواهیم خودروی هندی وارد کنیم، شاید یک درجه از خودروهای تیبا و شاهین، بهتر باشد ولی این خودرو، نمی تواند در بازار ایران، رقابت ایجاد کند.

*آقای فاطمی امین گفته که باور به لزوم ایجاد بازار رقابتی و پاسخگویی مناسب به نیاز خریداران دارد. یک نکته مهم در صحبت های مختلف وزیر صنعت و معدن، همین ایجاد رقابت است.

پس به نظر شما، با واردات خودروهای ارزان قیمت، شرکت های خودرو سازی ایرانی برای تولید خودروی با کیفیت بالاتر تحریک نمی شوند. درست است؟

-ما زمانی می توانیم خودروی ارزان قیمت وارد کنیم که دولت اعلام کند تعرفه واردات را به حداقل می رساند. برای مثال، دولت باید تعرفه 20 یا 30 درصدی تعیین کند و در آن حالت، صحبت وزیر صنعت و معدن درست است.

در آن حالت، خودروهای 450 میلیون تومانی برندهای تویوتا، کیا، هیوندای و رنو، وارد بازار ایران می شود و ایران خودرو با خودروی تارا با قیمت 450 میلیون تومان، باید با آنها رقابت کند.

در چنین وضعی، ایجاد بازار رقابتی، امکانپذیر است ولی در زمانی که ما تعرفه های بالایی داریم و یکی از اهداف اصلی دولت، تامین درآمد از واردات است، عملاً وقتی خودروی اکونومی خارجی وارد ایران شود، به یک خودروی مایل به لوکس تبدیل می شود.

بابک صدرایی کارشناس صنعت خودرو

*تحت هیچ عنوان نمی شود دولت از خودروهای وارداتی، عوارض کمتری بگیرد تا فضای رقابتی ایجاد شود و شرکت های خودرو سازی داخلی، کیفیت را بالا ببرند و بهره وری در صنعت خودرو افزایش پیدا کند؟

-اگر کارنامه واردات خودرو را از دوره بعد از جنگ عراق بررسی کنیم که واردات خودرو آزاد شده، متوجه می شویم که همیشه دولت، مالیات سنگینی از واردات خودرو گرفته است. این مالیات سنگین، به خاطر این موضوع هم بوده که دولت یک مقدار، منتقدان واردات خودرو و مدافعان صنعت خودرو سازی داخلی را قانع کند و آنها را راضی نگه دارد.

اگر دولت بخواهد عوارض کمی از واردات خودرو بگیرد و خودروی اقتصادی هم وارد کند، افرادی که منافع شان در صنعت خودرو سازی ایران است، اعتراض کرده و ایجاد مشکل می کنند.

در نتیجه، این حالت کاهش شدید عوارض و مالیات، به طور یک شبه اتفاق نمی افتد. اگر دولت می خواهد برنامه ریزی کند به خودرو سازان وقت بدهد و اعلام کند یک تصمیم جدی گرفته است.

البته در شرایط فعلی، واردات خودروی اقتصادی، درست است. در کشوری که مردم آن با بحران های اقتصادی و معیشتی مواجه هستند، این که خودروهای لوکس «پورشه»، «بنز» و «بی ام و» را وارد کنید و در نمایشگاه های خودرو بگذارید، به غیر از این که تنفر در جامعه ایجاد کنید، کار دیگری انجام نداده اید.

*ولی مقامات دولت به موضوع کسری بودجه و تامین درآمد اشاره نمی کنند و فقط می گویند پاسخگوی نیاز داخلی باشیم و رقابت ایجاد کنیم تا کیفیت خودروهای تولید داخلی افزایش پیدا کند.

-مقامات دولت می گویند ما سالیانه یک میلیون و 500 هزار خودرو نیاز داریم. البته الان حداکثر یک میلیون خودرو در سال تولید می شود و یک فاصله 500 هزار تایی بین تولید و نیاز داخلی وجود دارد.

حتی اگر میزان تولید خودرو در سال 1401 یک مقدار افزایش پیدا کند، باز هم یک شکاف 200 تا 300 هزار تایی وجود دارد. برای مثال، با واردات 40 یا 50 هزار خودرو، این فاصله، پُر نمی شود.

اولاً باید مشخص شود که کسری خودرو در کدام بخش یا سگمنت (محدوده قیمتی) بازار خودرو وجود دارد؟ سوال این است که آیا این کسری در بازار 200 تا 300 میلیون تومان بوده، یا در بازار 300 تا 500 میلیون تومانی است و یا این که در بازار 500 میلیون تومان تا یک میلیارد تومانی است؟ پس باید مشخص شود این کسری در کدام بخش بازار خودرو وجود دارد.

*در قرعه کشی هایی که انجام می شد خودروهای کمتر از 500 میلیون تومان پُر طرفدار بودند و فرضاً برای دریافت 10 هزار خودرو، تعداد 5 میلیون متقاضی در یک قرعه کشی ثبت نام کردند.

-دقیقاً همین طور است. پس این مردم به دنبال خرید خودروهای تیبا، ساینا، دنا و پژو 206 هستند. عموم جامعه، کسانی هستند که تیبا، ساینا، کوییک، پژو 206 و سمند می خرند و ما نمی توانیم با واردات خودرو، برای این نوع خودروها رقابت ایجاد کنیم.

این نوع خودروهای تولید داخلی، یک حاشیه امن در بازار ایران دارند و این حاشیه امن، از سالیان قبل بوده، هست و خواهد بود.

بابک صدرایی کارشناس صنعت خودرو

*آقای فاطمی امین، وعده داده بود که تعداد تولید خودرو در سال 1400 افزایش پیدا می کند ولی به جای افزایش، کاهش پیدا کرد. برای سال 1401 هم هدفگذاری کرده اند که سایپا 650 هزار و ایران خودرو 750 هزار خودرو تولید کنند.

آیا در وضعیت فعلی، ممکن است تولید خودروی داخلی از 960 هزار دستگاه سال 1400 مثلاً به یک میلیون و 400 هزار دستگاه در سال 1401 برسد و تعداد 100 هزار خودو هم وارد شود که نیازهای حداقلی کشور تامین شود؟

-الان ایران خودرو قول داده که دو محصول پُر تیراژ خودش یعنی پژو 405 و سمند را از خط تولید خارج می کند. بحث دیگر این است که نسبت به سال گذشته، چه چیزی تغییر کرده و آیا گلوگاه های تولید برطرف شده که تولید خودرو را از 960 هزار دستگاه به یک میلیون و 400 هزار دستگاه افزایش بدهند؟

ما زمانی می توانیم هدفگذاری کنیم که تحریم ها رفع شده باشد، قراردادهای جدید با شرکت های خارجی امضاء شود و از طرفی، بتوانیم قطعات مورد نیاز را وارد کنیم و خودروهای جدید تولید کنیم.

ما پتانسیل شرکت های خودرو سازی داخلی را می دانیم و شرایط اقتصادی فعلی، تقاضای زیادی به وجود نمی آورد که یک میلیون و 500 هزار خودرو نیاز باشد. از یک طرف، هیچ تغییری در ساختارهای بنیادی شرکت های خودرو سازی ما ایجاد نشده که بخواهند یک میلیون و 600 هزار خودرو تولید کنند.

*بر اساس آمارهای موجود، در سال 1395 بیش ترین واردات خودرو اتفاق افتاده و تعداد 75 هزار خودرو وارد شده بود. سال 1395، سالی بود که برجام در حال اجرا بود، درآمدهای نفتی به طور کامل کسب می شد و در جامعه، امید به بهبود اقتصادی ایجاد شده بود.

در شرایط فعلی، تحریم ها برقرار بوده و فقط یک مقدار صادرات نفت بهتر شده. آیا در همین شرایط، ممکن است 100 هزار خودرو در سال جاری وارد شود؟

-من بعید می دانم و اگر واردات با آن شرط باشد که خودرو یا قطعه صادر شود و بعد خودرو وارد شود، تعداد واردات محدود خواهد بود. در آن حالت، من فکر می کنم واردات خودرو به 5 هزار دستگاه هم نرسد. اگر ارز حاصل از صادرات کالاهای مختلف به واردات خودرو بدهند، در سال اول در حد 30 تا 40 هزار دستگاه، واردات خودرو خواهیم داشت.

در مجموع، من اعتقاد دارم که واردات خودرو، یک اتفاق خوب و خجسته است. چون هیچ اقتصاد و صنعتی، نمی تواند با بسته بودن و بدون ارتباط با اقتصادهای دیگر و شرکت های خارجی به روند خودش ادامه بدهد.

به عنوان یک کارشناس اعتقاد دارم، کسانی که با واردات خودرو مخالف هستند، هیچ توجیهی ندارند و شاید عوام فریبانه صحبت می کنند. اینقدر مشکلات در دل صنعت خودرو وجود دارد که واردات خودرو نمی تواند گِره گشا باشد.

انتظار نداشته باشید اگر واردات خودرو آزاد شود، از فردا قیمت خودروها ریزش وحشتناکی خواهد داشت. چون قیمت ها به خاطر پارامترهای اقتصادی، در حال بالا رفتن است.